Front Cover
        Page i
        Page ii
    Title Page
        Page iii
        Page iv
    Table of Contents
        Page v
        Page vi
        Page vii
        Page viii
        Table of Contents 5
        Table of Contents 6
        Table of Contents 7
        Table of Contents 8
        Table of Contents 9
        Table of Contents 10
        Table of Contents 11
        Table of Contents 12
        Table of Contents 13
        Table of Contents 14
        Table of Contents 15
        Table of Contents 16
        Table of Contents 17
        Table of Contents 18
        Table of Contents 19
        Table of Contents 20
        Table of Contents 21
        Table of Contents 22
        Table of Contents 23
        Table of Contents 24
        Table of Contents 25
        Table of Contents 26
        Table of Contents 27
        Table of Contents 28
        Table of Contents 29
        Table of Contents 30
        Table of Contents 31
        Table of Contents 32
        Table of Contents 33
        Table of Contents 34
        Table of Contents 35
        Table of Contents 36
        Table of Contents 37
        Table of Contents 38
        Table of Contents 39
        Table of Contents 40
        Table of Contents 41
        Table of Contents 42
        Table of Contents 43
        Table of Contents 44
        Table of Contents 45
        Table of Contents 46
        Table of Contents 47
        Table of Contents 48
        Table of Contents 49
        Table of Contents 50
        Table of Contents 51
        Table of Contents 52
        Table of Contents 53
        Table of Contents 54
        Table of Contents 55
        Table of Contents 56
        Table of Contents 57
        Table of Contents 58
        Table of Contents 59
        Table of Contents 60
        Table of Contents 61
        Table of Contents 62
        Table of Contents 63
        Table of Contents 64
        Table of Contents 65
        Table of Contents 66
        Table of Contents 67
        Table of Contents 68
        Table of Contents 69
        Table of Contents 70
        Table of Contents 71
        Table of Contents 72
        Table of Contents 73
        Table of Contents 74
        Table of Contents 75
        Table of Contents 76
        Table of Contents 77
        Table of Contents 78
        Table of Contents 79
        Table of Contents 80
        Table of Contents 81
        Table of Contents 82
        Table of Contents 83
        Table of Contents 84
        Table of Contents 85
        Table of Contents 86
        Table of Contents 87
        Table of Contents 88
        Table of Contents 89
        Table of Contents 90
        Table of Contents 91
        Table of Contents 92
        Table of Contents 93
        Table of Contents 94
        Table of Contents 95
        Table of Contents 96
        Table of Contents 97
        Table of Contents 98
        Table of Contents 99
        Table of Contents 100
        Table of Contents 101
        Table of Contents 102
        Table of Contents 103
        Table of Contents 104
        Table of Contents 105
        Table of Contents 106
        Table of Contents 107
        Table of Contents 108
        Table of Contents 109
        Table of Contents 110
        Table of Contents 111
        Table of Contents 112
        Table of Contents 113
        Table of Contents 114
        Table of Contents 115
        Table of Contents 116
        Table of Contents 117
        Table of Contents 118
        Table of Contents 119
        Table of Contents 120
        Table of Contents 121
        Table of Contents 122
        Table of Contents 123
        Table of Contents 124
        Table of Contents 125
        Table of Contents 126
        Table of Contents 127
        Table of Contents 128
        Table of Contents 129
        Table of Contents 130
        Table of Contents 131
        Table of Contents 132
        Table of Contents 133
        Table of Contents 134
        Table of Contents 135
        Table of Contents 136
        Table of Contents 137
        Table of Contents 138
        Table of Contents 139
        Table of Contents 140
        Table of Contents 141
        Table of Contents 142
        Table of Contents 143
        Table of Contents 144
        Table of Contents 145
        Table of Contents 146
        Table of Contents 147
        Table of Contents 148
        Table of Contents 149
        Table of Contents 150
        Table of Contents 151
        Table of Contents 152
        Table of Contents 153
        Table of Contents 154
        Table of Contents 155
        Table of Contents 156
        Table of Contents 157
        Table of Contents 158
        Table of Contents 159
        Table of Contents 160
        Table of Contents 161
        Table of Contents 162
        Table of Contents 163
        Table of Contents 164
        Table of Contents 165
        Table of Contents 166
        Table of Contents 167
        Table of Contents 168
        Table of Contents 169
        Table of Contents 170
        Table of Contents 171
        Table of Contents 172
        Table of Contents 173
        Table of Contents 174
        Table of Contents 175
        Table of Contents 176
        Table of Contents 177
        Table of Contents 178
        Table of Contents 179
        Table of Contents 180
        Table of Contents 181
        Table of Contents 182
        Table of Contents 183
        Table of Contents 184
        Table of Contents 185
        Table of Contents 186
        Table of Contents 187
        Table of Contents 188
        Table of Contents 189
        Table of Contents 190
        Table of Contents 191
        Table of Contents 192
        Table of Contents 193
        Table of Contents 194
        Table of Contents 195
        Table of Contents 196
        Table of Contents 197
        Table of Contents 198
        Table of Contents 199
        Table of Contents 200
        Table of Contents 201
        Table of Contents 202
        Table of Contents 203
        Table of Contents 204
        Table of Contents 205
        Table of Contents 206
        Table of Contents 207
        Table of Contents 208
        Table of Contents 209
        Table of Contents 210
        Table of Contents 211
        Table of Contents 212
        Table of Contents 213
        Table of Contents 214
        Table of Contents 215
        Table of Contents 216
        Table of Contents 217
        Table of Contents 218
        Table of Contents 219
        Table of Contents 220
        Table of Contents 221
        Table of Contents 222
        Table of Contents 223
        Table of Contents 224
        Table of Contents 225
        Table of Contents 226
        Table of Contents 227
        Table of Contents 228
        Table of Contents 229
        Table of Contents 230
        Table of Contents 231
        Table of Contents 232
        Table of Contents 233
        Table of Contents 234
        Table of Contents 235
        Table of Contents 236
        Table of Contents 237
        Table of Contents 238
        Table of Contents 239
        Table of Contents 240
        Table of Contents 241
        Table of Contents 242
        Table of Contents 243
        Table of Contents 244
        Table of Contents 245
        Table of Contents 246
        Table of Contents 247
        Table of Contents 248
        Table of Contents 249
        Table of Contents 250
        Table of Contents 251
        Table of Contents 252
        Table of Contents 253
        Table of Contents 254
        Table of Contents 255
        Table of Contents 256
        Table of Contents 257
        Table of Contents 258
        Table of Contents 259
        Table of Contents 260
        Table of Contents 261
        Table of Contents 262
        Table of Contents 263
        Table of Contents 264
        Table of Contents 265
        Table of Contents 266
        Table of Contents 267
        Table of Contents 268
        Table of Contents 269
        Table of Contents 270
        Table of Contents 271
        Table of Contents 272
        Table of Contents 273
        Table of Contents 274
        Table of Contents 275
        Table of Contents 276
        Table of Contents 277
        Table of Contents 278
        Table of Contents 279
        Table of Contents 280
        Table of Contents 281
        Table of Contents 282
        Table of Contents 283
        Table of Contents 284
        Table of Contents 285
        Table of Contents 286
        Table of Contents 287
        Table of Contents 288
        Table of Contents 289
        Table of Contents 290
        Table of Contents 291
        Table of Contents 292
        Table of Contents 293
        Table of Contents 294
        Table of Contents 295
        Table of Contents 296
        Table of Contents 297
        Table of Contents 298
        Table of Contents 299
        Table of Contents 300
        Table of Contents 301
        Table of Contents 302
        Table of Contents 303
        Table of Contents 304
        Table of Contents 305
        Table of Contents 306
        Table of Contents 307
        Table of Contents 308
        Table of Contents 309
        Table of Contents 310
        Table of Contents 311
        Table of Contents 312
        Table of Contents 313
        Table of Contents 314
        Table of Contents 315
        Table of Contents 316
        Table of Contents 317
        Table of Contents 318
        Table of Contents 319
        Table of Contents 320
        Table of Contents 321
        Table of Contents 322
        Table of Contents 323
        Table of Contents 324
        Table of Contents 325
        Table of Contents 326
        Table of Contents 327
        Table of Contents 328
        Table of Contents 329
        Table of Contents 330
        Table of Contents 331
        Table of Contents 332
        Table of Contents 333
        Table of Contents 334
        Table of Contents 335
        Table of Contents 336
        Table of Contents 337
        Table of Contents 338
        Table of Contents 339
        Table of Contents 340
        Table of Contents 341
        Table of Contents 342
        Table of Contents 343
        Table of Contents 344
        Table of Contents 345
        Table of Contents 346
        Table of Contents 347
        Table of Contents 348
        Table of Contents 349
        Table of Contents 350
        Table of Contents 351
        Table of Contents 352
        Table of Contents 353
        Table of Contents 354
        Table of Contents 355
        Table of Contents 356
        Table of Contents 357
        Table of Contents 358
        Table of Contents 359
        Table of Contents 360
        Table of Contents 361
        Table of Contents 362
        Table of Contents 363
        Table of Contents 364
        Table of Contents 365
        Table of Contents 366
        Table of Contents 367
        Table of Contents 368
        Table of Contents 369
        Table of Contents 370
        Table of Contents 371
        Table of Contents 372
        Table of Contents 373
        Table of Contents 374
        Table of Contents 375
        Table of Contents 376
        Table of Contents 377
        Table of Contents 378
        Table of Contents 379
        Table of Contents 380
        Table of Contents 381
        Table of Contents 382
        Table of Contents 383
        Table of Contents 384
        Table of Contents 385
        Table of Contents 386
        Table of Contents 387
        Table of Contents 388
        Table of Contents 389
        Table of Contents 390
        Table of Contents 391
        Table of Contents 392
        Table of Contents 393
        Table of Contents 394
        Table of Contents 395
        Table of Contents 396
        Table of Contents 397
        Table of Contents 398
        Table of Contents 399
        Table of Contents 400
        Table of Contents 401
        Table of Contents 402
        Table of Contents 403
        Table of Contents 404
        Table of Contents 405
        Table of Contents 406
        Table of Contents 407
        Table of Contents 408
        Table of Contents 409
        Table of Contents 410
        Table of Contents 411
        Table of Contents 412
        Table of Contents 413
        Table of Contents 414
        Table of Contents 415
        Table of Contents 416
        Table of Contents 417
        Table of Contents 418
        Table of Contents 419
        Table of Contents 420
        Table of Contents 421
        Table of Contents 422
        Table of Contents 423
        Table of Contents 424
        Table of Contents 425
        Table of Contents 426
        Table of Contents 427
        Table of Contents 428
        Table of Contents 429
        Table of Contents 430
        Table of Contents 431
        Table of Contents 432
        Table of Contents 433
        Table of Contents 434
        Table of Contents 435
        Table of Contents 436
        Table of Contents 437
        Table of Contents 438
        Table of Contents 439
        Table of Contents 440
        Table of Contents 441
        Table of Contents 442
        Table of Contents 443
        Table of Contents 444
        Table of Contents 445
        Table of Contents 446
        Table of Contents 447
        Table of Contents 448
        Table of Contents 449
        Table of Contents 450
        Table of Contents 451
        Table of Contents 452
        Table of Contents 453
        Table of Contents 454
        Table of Contents 455
        Table of Contents 456
        Table of Contents 457
        Table of Contents 458
        Table of Contents 459
        Table of Contents 460
        Table of Contents 461
        Table of Contents 462
        Table of Contents 463
        Table of Contents 464
        Table of Contents 465
        Table of Contents 466
        Table of Contents 467
        Table of Contents 468
        Table of Contents 469
        Table of Contents 470
        Table of Contents 471
        Table of Contents 472
        Table of Contents 473
        Table of Contents 474
        Table of Contents 475
        Table of Contents 476
        Table of Contents 477
        Table of Contents 478
        Table of Contents 479
        Table of Contents 480
        Table of Contents 481
        Table of Contents 482
        Table of Contents 483
        Table of Contents 484
        Table of Contents 485
        Table of Contents 486
        Table of Contents 487
        Table of Contents 488
        Table of Contents 489
        Table of Contents 490
        Table of Contents 491
        Table of Contents 492
        Table of Contents 493
        Table of Contents 494
        Table of Contents 495
        Table of Contents 496
        Table of Contents 497
        Table of Contents 498
        Table of Contents 499
        Table of Contents 500
        Table of Contents 501
        Table of Contents 502
        Table of Contents 503
        Table of Contents 504
        Table of Contents 505
        Table of Contents 506
        Table of Contents 507
        Table of Contents 508
        Table of Contents 509
        Table of Contents 510
        Table of Contents 511
        Table of Contents 512
        Table of Contents 513
        Table of Contents 514
        Table of Contents 515
        Table of Contents 516
        Table of Contents 517
        Table of Contents 518
        Table of Contents 519
        Table of Contents 520
        Table of Contents 521
        Table of Contents 522
        Table of Contents 523
        Table of Contents 524
        Table of Contents 525
        Table of Contents 526
        Table of Contents 527
        Table of Contents 528
        Table of Contents 529
        Table of Contents 530
        Table of Contents 531
        Table of Contents 532
        Table of Contents 533
        Table of Contents 534
        Table of Contents 535
        Table of Contents 536
        Table of Contents 537
        Table of Contents 538
        Table of Contents 539
        Table of Contents 540
        Table of Contents 541
        Table of Contents 542
        Table of Contents 543
        Table of Contents 544
        Table of Contents 545
        Table of Contents 546
        Table of Contents 547
        Table of Contents 548
        Table of Contents 549
        Table of Contents 550
        Table of Contents 551
        Table of Contents 552
        Table of Contents 553
        Table of Contents 554
        Table of Contents 555
        Table of Contents 556
        Table of Contents 557
        Table of Contents 558
        Table of Contents 559
        Table of Contents 560
        Table of Contents 561
        Table of Contents 562
        Table of Contents 563
        Table of Contents 564
        Table of Contents 565
        Table of Contents 566
        Table of Contents 567
        Table of Contents 568
        Table of Contents 569
        Table of Contents 570
        Table of Contents 571
        Table of Contents 572
        Table of Contents 573
        Table of Contents 574
        Table of Contents 575
        Table of Contents 576
        Table of Contents 577
        Table of Contents 578
        Table of Contents 579
        Table of Contents 580
        Table of Contents 581
        Table of Contents 582
        Table of Contents 583
        Table of Contents 584
        Table of Contents 585
        Table of Contents 586
        Table of Contents 587
        Table of Contents 588
        Table of Contents 589
        Table of Contents 590
        Table of Contents 591
        Table of Contents 592
        Table of Contents 593
        Table of Contents 594
        Table of Contents 595
        Table of Contents 596
        Table of Contents 597
        Table of Contents 598
        Table of Contents 599
        Table of Contents 600
        Table of Contents 601
        Table of Contents 602
        Table of Contents 603
        Table of Contents 604
        Table of Contents 605
        Table of Contents 606
        Table of Contents 607
        Table of Contents 608
        Table of Contents 609
        Table of Contents 610
        Table of Contents 611
        Table of Contents 612
        Table of Contents 613
        Table of Contents 614
        Table of Contents 615
        Table of Contents 616
        Table of Contents 617
        Table of Contents 618
        Table of Contents 619
        Table of Contents 620
        Table of Contents 621
        Table of Contents 622
        Table of Contents 623
        Table of Contents 624
        Table of Contents 625
        Table of Contents 626
        Table of Contents 627
        Table of Contents 628
        Table of Contents 629
        Table of Contents 630
        Table of Contents 631
        Table of Contents 632
        Table of Contents 633
        Table of Contents 634
        Table of Contents 635
        Table of Contents 636
        Table of Contents 637
        Table of Contents 638
        Table of Contents 639
        Table of Contents 640
        Table of Contents 641
        Table of Contents 642
        Table of Contents 643
        Table of Contents 644
        Table of Contents 645
        Table of Contents 646
        Table of Contents 647
        Table of Contents 648
        Table of Contents 649
        Table of Contents 650
        Table of Contents 651
        Table of Contents 652
        Table of Contents 653
        Table of Contents 654
        Table of Contents 655
        Table of Contents 656
        Table of Contents 657
        Table of Contents 658
        Table of Contents 659
        Table of Contents 660
        Table of Contents 661
        Table of Contents 662
        Table of Contents 663
        Table of Contents 664
        Table of Contents 665
        Table of Contents 666
        Table of Contents 667
        Table of Contents 668
        Table of Contents 669
        Table of Contents 670
        Table of Contents 671
        Table of Contents 672
        Table of Contents 673
        Table of Contents 674
        Table of Contents 675
        Table of Contents 676
        Table of Contents 677
        Table of Contents 678
        Table of Contents 679
        Table of Contents 680
        Table of Contents 681
        Table of Contents 682
        Table of Contents 683
        Table of Contents 684

DE WEST-INDISCHE GIDS




De


West=Indische Gids

WONDER REDACTIE VAN

Dr. H. D. BENJAMIN, Prof. Dr. J. BOEKE,
Dr. B. DE GAAY FORTMAN, JOH. F. SNELLEMAN,
C. A. J. STRUYCKEN DE ROYSANCOUR

DERDE JAARGANG 1921/1922


VIERDE DEEL


'S-GRAVENHAGE
MARTINUS NIJHOFF
1922




INHOUD VAN DEN DERDEN JAARGANG.
Biz.
ASBECK, W. D. H. Baron van, Het laatste woord ..... 342
- Negers en onderwijs in de Vereenigde Staten van
Amerika . . . . . . . . . . 650
BENJAMINS, Dr. H. D. Boekbespreking: F. Staehelin, Die
Mission der Briidergemeine in Suriname und Berbice im
achtzehnten Jahrhundert . . . . . . . 279
- Boekbespreking: Over een ,,schattig" boek : William
Beebe. Jungle Peace. London 1919 . . . . . 310
- Suriname's Westgrens und keine Ende . . 393
- Boekbespreking: Handbooks prepared under the
direction of the historical section of the Foreign Office. Lon-
don : Published by H. M. Stationery Office. 1920.
N. 134. Introduction to the Guiana Colonies.
135. British Guiana.
136. Dutch Guiana.
,, 137. French Guiana. . . . . . . . 588
BLOM, Prof. Mr. D. van, Nederlandsche Boeren-kolonisatie
in Suriname. '. . . . . . . . . . 257
Bussy, Dr. L. P., Onderzoek van Surinaamsch hout. . 63
BIJLSMA, Mr. R., Gouverneur Temming's plantages Berg-
en-Daal bij den Parnassusberg in Suriname. . . . 31
- Surinaamsche plantage-inventarissen uit het tijd-
perk 1713-1742 .................. 325
- Eene geschiedenis van Hollandsch-BraziliE: Dr.
Hermann Witjen. Das Hollindische Kolonialreich in Bra-
silien. Nijhoff-Den Haag, Perthes-Gotha, 1921 . . 371
DEVENTER, S. van, De handelsomzet van de kolonie Curagao 205
EUWENS, 0. P. (P. A.), Admiraal Pedro Louis Brion, 1821-
27 September-1921. Met 2 portretten . . . . 289
- Idem (vervolg) . . . . . . . 355
- Idem (vervolg) ............... 413
- Idemn (slot) ................. 449
GAAY FORTMAN, Dr. B. de, De vooruitgang der Nederland-
sche West-Indische Eilanden. Met 9 afbeeldingen . 113
- De Curagaosche begrooting voor 1921 . .. .189
- Curacao. De voorstellen van den Gouverneur in
het belang van de economische opheffing der Kolonie. 197




VI INHOUD VAN DEN DERDEN JAARGANG.
Blz.
GAAY FORTMAN, Dr. B. de, Boekbespreking: A. G. M6rzer
Bruyns, Het eilandenrijk in de Caraibische Zee (Tijdschrift
voor Economische Geographie, 15 Mei 1921) . . . 333
- Een staatsrechtelijk vraagstuk . . . . 337
- Een gevecht voor de haven van Curagao. Met 3
afbeeldingen .. . . . . . . . . . 385
- Nog een staatsrechtelijke kwestie . . . 637
GONGGRIJP, J. W., Wat kan in zake Boschwezen op Curagao
gedaan worden ................. 103
HATT, Dr. Gudmund. New literature on the archeology of
the West Indies: Theodoor de Booy, Archeology of the Ver-
gin Islands, and Santo Domingo Kitchen-midden and buri-
al mound. Indian notes and monographs. Vol. I. 1, 2.
Edited by the Museum of the American Indian Hye Foun-
dation. New York, 1919 . . . . . 437
HULLU, Dr. J. de, De handel van St. Eustatius in 1786. . 35
KALFF, S., Surinaamsche Lettervrienden . . . . 237
KASTELEYN, J. S. C., Het verkrijgen van eene vrije arbei-
dersbevolking in Suriname . . . . . .... 225
KASTELEYN, J. S. C. en KLUVERS, B. J., Het rapport der
Studiecommissie van het Suriname Studie-Syndicaat in
de 2e Kamer . . . . . . . . . 145
Daarbij opgenomen de rede van den Oud-Gouverneur C.
Lely over het rapport van de Studie-commissie uit het
Suriname Studie-Syndicaat gehouden in de 2e Kamer,
10 Februari 1921 . . . . . . . . 168
KATE, Dr. H. ten, Boekbespreking: W. H. Holmes, Hand-
book of Aboriginal American Antiquities. Part I. Introduc-
tory. The Lithic Industries. Washington 919 .. ... 58
KESLER, C. K., Willem Usselincx en de oprichting van de
West-Indische Compagnie . . . . . . . 65
- Twee rooftochten met tragischen afloop. . ... 609
KLERK, J. A. de, Het petroleumbedrijf op Curagao. Met 4
afbeeldingen .. . . . . . . . . . 267
KLUVERS, B. J., Het Surinamevraagstuk. . . .. 521
- Een wegtrac6 door het moeras naar Coronie. . 641
KLUVERS, B. J. Zie Kasteleyn, S. C en Kluvers, B. J.
LIER, W. Fr. van, Bij de Aucaners (met 8 afbeeldingen). 1
OUDSCHANS DENTZ, Fred., Karbouwen in Suriname . 62
PANHUIJS, Jhr. L. C. van, De Pan-Amerikaansche Unie. 53
- Het aantal en de woonplaatsen van de Bosch-
negers en Indianen in Suriname . . . . . 83
- Boekbespreking: J. F. Mc Donald and A. L.Dean,
The treatment of leprosy, with especial reference to some new
chaulmoogra oil derivatives . . . . . . ... 218
- Kaartbespreking: Kaart van Paramaribo, 1916-
1917 . . . . . . . . . . . 221




INHOUD VAN DEN DERDEN JAARGANG. VII
Blz.
PANHUIJS, Jhr. L. C. van, Na drie kwart eeuw . . 303
- Boekbespreking: P. C. Flu, Tropenhygiine. Bata-
via, 192o . . . . . . . . .... . 380
PYTTERSEN, Tj., De toekomst van verschillende cultures in
Suriname, III. Cassave . . . . . . . 177
- Idem. IV. Koffie, V. Cacao, VI. Tabak. . ... 344
- Idem. VII. Mals . . . . . . . 507
- Idem. VIII. Pinda, IX. Glucine, X. Phaseolus
lunatus, XI. Bananen en Bacoven, XII. Ananascultuur,
XIII. Sinaasappelen, XIV. Cactus, XV. Cocos. Vee-
teelt . . . . . . . . . . . . 565
SiMONs, R. D., Brieven uit Suriname . . 281
SNELLEMAN, Joh. F., Boekbespreking: Comparartive ethno-
graphical studies. 2. The changes in the material culture of
two Indian tribes under the influence of new surroundings,
by Erland Nordenski6ld, Goteborg, 1920 . . . . 271
STAAL, G. J., Suriname's behoeften . . . . .. 402
- Door de modder naar Coronie . . . . 466
- Suriname's .behoeften (vervolg) . . . . 497
- De grondwetsherziening en Suriname . . 545
- Het voorspel der installatie van den posthouder
bij de Aucaners .................. 630
STAHEL, Dr. Gerold, Een Indiaansche rotsteekening aan de
Kabalebo-rivier (Corantijn). Met 3 afbeeldingen. . 100
STRUYCKEN DE ROYSANCOUR, C. A. J., West-Indische be-
grootingen, door X. Koloniaal Tijdschrift, Juli en Septem-
ber 1921 . . . . . . . . . . 443
VILLIERS, J. A. J. de, Storm van 's-Gravesande. . ... 470
WEBER, Prof. Dr. Max, Boekbespreking: Dr. J. Boeke, Rap-
port betreffende een voorloopig onderzoek naar den toestand
van de Visscherij en de Industrie van Zeeproducten in de
kolonie Curacao, 2 deelen . . . . . . . 215
ZUIDEN, D. S. van, De oudste Cacao-aanplant in Suriname. 79

Bibliographie. 111, 176, 224, 288, 336, 383, 496, 544, 608
Goudproductie van Suriname, van af het ontstaan der in-
dustrie .. . . . . . . . ...... 335
Petitie aan Kroon en Tweede Kamer door de Koloniale Sta-
ten van Suriname . . . . . . . . 605
Portret van Prof. P. C. Flu, Hoogleeraar in de tropische
hygiene aan de Rijksuniversiteit te Leiden. V66r blz. 113
Portret van Mr. N. J. L. Brantjes, Gouverneur van Curacao.
V66r blz. 177
Rede door Gouverneur Mr. A. J. A. A. Baron van Heem-
stra op 23 Mei 1921 in de Koloniale Staten uitgespro-
ken ter aanvaarding van het bestuur over de Kolonie
Suriname . . . . . . . . . . 173




VIII INHOUD VAN DEN DERDEN JAARGANG.
BlI.
Rede door Gouverneur Mr. N. J. L. Brantjes opl13 October
1921 in den Kolonialen Raad uitgesproken ter aanvaar-
ding van het bestuur over de Kolonie Curacao. . 446
Uit de Pers . . . . . . . . . . . 110
Uitvoer van Balata uit Suriname, Br. Guyana, Cayenne en
Venezuela in de jaren 1863 t. m. 1919 . . . 495




BIJ DE AUCANERS


DOOR

WILLEM FR. VAN LIER
(POSTHOUDER BIJ DE AUCANERS)

Bij de openbare behandeling van de Surinaamsche be-
grooting voor het dienstjaar 1920 in de Koloniale Staten,
zeide de gedelegeerde van den Gouverneur, de wd. Gou-
vernements-Secretaris, Mr. J. J. W. Eekhout, ter verde-
diging van den post tot het instellen van het ambt van
Posthouder bij de Aucaner Boschnegers in de Boven-
Marowijne, o. m. ,,Het is inderdaad een eereschuld die
aan de Boschnegers en Indianen moet worden betaald."
Mr. Eekhout eindigde zijne rede aldus: ,,Wanneer deze
post zonder hoofdelijke stemming werd aangenomen,
zou dit een schoone bladzijde zijn in de parlementaire ge-
schiedenis van Suriname."
Deze sympathieke woorden door den vertegenwoordi-
ger van het Bestuur tot de volksvertegenwoordiging ge-
sproken, zullen ongetwijfeld onderschreven worden door
allen die van nabij bekend zijn met de Boschnegers en
Indianen in Suriname en hunne geschiedenis kennen.
Inderdaad, het is niet meer dan een moreele plicht,
dien wij thans vervullen door den eersten termijn van een
eereschuld, die helaas te lang bleef openstaan, aan te
zuiveren. De Boschfiegers hebben er alle aanspraak op.
Er zijn enkele menschen die het onbillijk vinden tegen-
over de Indianen, dat een proef tot beschaving het eerst
met de Boschnegers genomen wordt, omdat zij, de In-
dianen, als oudste bewoners der kolonie, die in hun eigen
land verdrongen werden, daar meer aanspraak op hebben.
Ik geef toe dat de Indianen oudere rechten hebben;




BIJ DE AUCANERS.


dat die rechten echter better zouden zijn dan die der
boschnegers, weerspreek ik.
Werden de eersten in hun eigen land verdrongen door
de Europeanen, die dat land wenschten te bearbeiden,'de
laatsten werden geketend, gelijk weerlooze dieren uit
hun vaderland hier ingevoerd, om als slaven te arbeiden
ter verrijking van hun verdrukkers.
Als gevolg van de onmenschelijke behandeling die zij
te verduren hadden, vluchtten zij de oerwouden in, waar
zij de vreeselijkste ellende hebben doorstaan, aan den
eenen kant kampende tegen de natuur, aan de andere
zijde voortdurend vervolgd en verontrust door de blanken.
En toen men in 1760 eindelijk vrede sloot met de Au-.
caners, werden zij evenals de andere stammen, met welke
later de vrede werd geteekend, nagenoeg geheel aan hun
lot overgelaten.
Slechts de Evangelische Broedergemeente trok zich het
lot van deze misdeelden op ernstige wijze aan. Van veel
beteekenis is dan ook het success door haar bij een deel der
Saramaccaners in de Boven-Suriname verkregen.
Waarom mijns inziens dit success niet grooter is en niet
over meerdere stammen op gelijke wijze behaald werd
en waarom de Broedergemeente nooit iets blijvends onder
de Aucaners heeft kunnen verrichten, het zijn alle vragen
die ik later in dit tijdschrift hoop te beantwoorden.
Hoewel het geenszins de bedoeling is om van dit arti-
kel, dat slechts ten doel heeft de wordings-geschiedenis
van het posthouderschap bij de Aucaners terug te geven,
een ethnologisch opstel te maken, acht ik het wenschelijk
het een en ander betreffende de Aucaners hier te doen
voorafgaan, ter bestrijding van de meening die bij som-
migen, zelfs onder de hooggeplaatsten in Suriname
heerscht, dat het beschavingswerk onder deze menschen
niet noodig is, ,,omdat zij daar in het binnenland in hun
door hen zelven gestichte maatschappij gelukkig en te-
vreden leven, en dat pogingen om hun andere begrippen
dan die, welke zij tot nu toe huldigen, bij te brengen,
hun geluk en vreedzaam leven zou verstoren."
Steunde dit argument op waarheid, er zou iets daar-




BIJ DE AUCANERS.


voor zijn te zeggen. Doch degenen die dit beweren, heb-
ben het mis; de Boschneger gevoelt zich niet gelukkig en leeft
niet tevreden.
Dit zou eerder met eenigen ground van waarheid van de
Indianen gezegd kunnen worden. Daarover later meer.
Doch de Boschnegers, ik herhaal het, leven niet tevreden,
noch gevoelen zij zich gelukldg in hun oer-toestand. Het
tegendeel is waar, en vooral het jongere geslacht gevoelt
zich bepaald ongelukkig, ,,nanga den didibri sani di den
de dieni" (,,met de duivelsche dingen die zij dienen.")
Wisten zij zich aan de verdrukking der blanken te ont-
trekken, en vrij te komen van physieke slavernij, deze
vrijheid maakte hen pas, in den meest uitgebreiden zin van
het woord tot slaven van de begrippen die zij over het
leven, en vooral over den dood huldigen.
Hun leven, ik heb het reeds vaak elders gezegd, kan be-
schouwd worden als 66n lange godsdienstoefening van de
wieg tot het graf. En die godsdienst eischt voortdurend
offers en boetedoening. In 66n angst leeft elke Boschneger;
immers zelfs een onwillekeurige, vaak kleine handling
van hem, kan grievend of beleedigend voor de goden en
jorka's (geesten van afgestorvenen) zijn en de slechtste
gevolgen daarvan (ziekte en dood in de eerste plaats)
zullen onverbiddelijk hem en de zijnen treffen.
Ik zal hier enkele voorbeelden aanhalen ter verduide-
lijking van het bovenstaande.
Toen in 1918 de griep haar intrede deed in de Tapana-
hony, trad de epidemic het eerst op in het dorp Manlobbi.
Het orakel 1), dat als het ware den ganschen dag op alle
dorpen voor allies en nog wat wordt geraadpleegd, maakte
uit dat de antini sieki" epidemice) ontstaan was doordien
een jonge man, die gedurende den rouwtijd voor zijn
vrouw (deze verplichte rouwtijd bedraagt ten minste 15
maanden, doch kan ook langer, b.v. 3 jaren, duren) naar
een ander meisje had omgekeken.

1) Op elk Boschnegerdorp bevindt zich een orakel dat den naam van
,,Afrakoe" draagt. Het hoofdorakel, ,,Grantata", staat op Drietabbetje,
de residentie van het Groot-Opperhoofd, waar ook de Opper- en hooge
priesters wonen.




BIJ DE AUCANERS.


De delinquent werd toen met zijne families (broers,
ooms en neven) 1) op verschrikkelijke wijze afgeranseld
en de geheele families tot strenge boetedoeningen, vooral
tot het betalen van groote hoeveelheden rum, veroor-
deeld.
Een andere jonge man, zekere Abragi van het dorp
Saaj6, die twee vrouwen had, (alle Boschnegers zijn poly-
gaam) verloor door den dood haar met wie hij als No. 2
gehuwd was. De raad, gevormd uit de ooms (van moe-
derszijde, zij huldigen het matriarchaat) broers en neven
van de overledene, beslisten dat Abragi i8 maanden voor
Adoritha zou rouwen; onder de vele penitentie's die hem
opgelegd werden, werd opgenomen dat hij gedurende
dien tijd geen huwelijksgemeenschap mocht hebben met
Manboela, de vrouw met wie hij n. b. gehuwd was lang
v66r hij de overledene had leeren kennen. Wl1 mocht
Manboela met hem samen blijven wonen en voor hem
zorgen.
Abragi bezweek voor de verleiding en Manboela most
moeder worden. Het noodlot wilde dat zij in de kraam
overleed en het lijk daaromtrent ondervraagd 2), gaf als
doodsoorzaak op, dat de geest van Adoritha zich door de
ontrouw van Abragi beleedigd achtte en daaroMn Man-
boela van hem had weggenomen.
Is het verliezen van zijn vrouw als regel een groot on-
geluk voor een man, grooter wordt het leed als hij er twee
heeft en beiden kort na elkaar moet missen. Voor den
man wiens voorbeeld ik nu aanhaal, was het echter over-
groot, want Adoritha zoowel als Manboela behoorden tot
dezelfde ,,1o6" 3) en in zulk een geval beoordeelt dan niet
meer de families, wat het lot van het slachtoffer wezen zal,
1) Volgens hun adat is de gansche families, vaak het geheele geslacht
verantwoordelijk voor de daden van den enkeling.
3) Bekend is het dat de Boschnegers de lijken van afgestorven stamge-
nooten dagen, soms weken boven aarde houden. In dien tijd worden de
lijken dagelijks door twee mannen op het hoofd rondgedragen en moeten
dan vele vragen omtrent hun leven en vooral omtrent hun doodsoorzaak
beantwoorden. Deze antwoorden worden via de dragers door middel van
verschillende bewegingen en gebaren gegeven.
3) De verschillende Boschnegerstammen zijn in onderstammen verdeeld
De onderstammen worden lo6's genoemd.




BIJ DE AUCANERS.


doch de ,,rechtbank" van de lo6 waartoe de meisjes be-
hoorden, heeft dan te beslissen. Deze rechtbank (?) ver-
klaarde Abragi schuldig aan den dood van beide vrou-
wen. Het was bij het hocus pocus met het lijk van Man-
boela aan het licht gekomen(?) dat, behalve wat Adori-
tha toen zelf als haar doodsoorzaak had opgegeven, zij
door haar ,,Akra" 1) was ,,weggebracht" omdat zij ja-
loersch was op haar Meti (mede-echtgenoote).
De vierschaar bepaalde dat de ,,onverlaat" de vijftien
maanden rouw, die hij voor de eerste vrouw reeds gedra-
gen had, weer geheel most overdoen, om daarna aan die
voor de tweede te beginnen 2). Welke boetedoeningen
daarmede gepaard zullen gaan, zou onze man later hoo-
ren, alsook wat met zijne bloedverwanten, in verband
met deze ,,ten hemel schreiende misdaad", gebeuren
most.
De ellende die een Djoeka Aucaner-in het geval van
Abragi verkeerende, verduren moet, is onbeschrijfelijk.
Een arbeider uit Paramaribo verklaarde, toen hij met mij
een dergelijk geval bijwoonde, dat hij veel liever tot drie
jaren dwangarbeid in de stad zou willen veroordeeld zijn,
dan slechts 66n jaar als Djoeka te rouwen. Het is dan ook
in zekeren zin als doelmatigheid van de natuur te be-
schouwen dat de Djoeka zoo opgeruimd van aard is, zoo-
veel zin voor humor heeft en zoo spoedig geleden leed
vergeet. Zijn leven zou anders voor hem een kwelling
zijn.
De twee door mij aangehaalde voorbeelden staan niet
op zich zelve; zij zijn zoo maar uit de tallooze, die het ge-
heele bestaan van de Boschnegers beheerschen, gegrepen.
Het zou niet veel moeite kosten met een lange reeks van
zulke feiten te bewijzen dat de Boschneger geen levensblij-
heid kent. En is het geen moreele plicht van den Staat,
waaraan deze menschen zijn onderworpen, te trachten
daarin verandering te brengen?

1) Verklaring hiervan te vinden in Encyclopaedie van Nederl. West-
Indie blz. 35.
') Mij is een voorbeeld bekend van een man (Akoejoetoe van Drietab-
betje) die in een analoog geval seven jaren most rouwen.




BIJ DE AUCANERS.


Maar laat ons voor een oogenblik alle ethica laten
rusten en beschouwen wij de zaak van de praktische zijde.
Suriname is een aan bevolking arm land. Allen die over
het bevolkingsvraagstuk der kolonie gesproken of ge-
schreven hebben, zijn het volmaakt eens, dat voor haar
geen bloei te verwachten is, zonder aanmerkelijke ver-
grooting van de bevolking.
En zou het dan niet onverantwoordelijk zijn, indien
men bleef voortgaan geen aandacht aan de Boschnegers
te schenken, en niet tracht met betrekkelijk geringe uit-
gaven hen voor de samenleving te winnen, terwijl jaar
in jaar uit, met hooge kosten, immigranten van elders
hier worden ingevoerd?
Met een begin aan dit werk te maken, heeft Gouver-
neur Staal niet alleen de Boschnegers, doch geheel Suri-
name aan zich verplicht en maakt hij reeds hiervoor
blijvend aanspraak op de erkentelijkheid der kolonie.
Want deze poging zal slagen, n'en d6plaise hen, die daar
anders over denken. De waarborgen voor dit welslagen
vindt men in het karakter van den Boschneger zelf. Het
komt er slechts op aan dat zij die met het werk belast
worden, daar steeds tact en geduld genoeg voor hebben,
en vooral in den beginne niet den godsdienst op den
voorgrond stellen.
Een samenloop van omstandigheden maakte, dat het
beschavingswerk het eerst bij de Aucaner-Boschnegers,
de energiekste en voornaamste stamp der ,,wegloopers",
is aangevangen.
Jaren lang had ik als balata-industrieel in de Boven-
Marowyne omgang met de Aucaners en leerde ik hen van
nabij kennen en belang in hen stellen. En toen ik, jaren
nadat ik niet meer in de Marowyne kwam, de gelegenheid
kreeg om in een nieuwsblad in Suriname iets over hen te
schrijven, waren mijne eerste artikelen gericht op pro-
paganda voor hunne beschaving.
De Gouverneur vond in die artikelen aanleiding een
proef te nemen.
Op de begrooting voor 1920 werden de bedragen, voor
dit werk noodig, uitgetrokken en droeg Zijne Excellentie




BIJ DE AUCANERS.


mij de eervolle taak op, hetgeen ik gepropageerd had,
te gaan verrichten. Zoo werd ik met het ambt van Post-
houder bij de Aucaner-Boschnegers in de Boven-Maro-
wyne belast.
De Aucaners kennende, wist ik van te voren, dat de
grootste moeite zou bestaan in het van den Granman 1)
gedaan krijgen, dat een ,,bakra" 2) zich in hun midden
zou komen vestigen. Dankbaar was ik daarom toen de
Gouverneur het besluit nam het groot-Opperhoofd,
Amakti van Otterloo, met zijne Hoofd-kapiteins 3) naar
Paramaribo op te roepen en mij in hunne tegenwoordig-
heid te installeeren.

Op 7 Juli 1919 kwamen de ,,hooge heeren" te Parama-
ribo aan.
Reeds bij de eerste ontmoeting met den Gouverneur
verklaarde de Granman nooit zijne toestemming te zul-
len geven dat een ,,bakra" zich in de Tapanahony zou
komen vestigen. De landvoogd trachtte in meer dan 66n
conferentie Amakti en een zijner raadslieden, Gagoe van
Pikienkondr6, die hem daarbij vergezelde, er van te over-
tuigen dat de genomen maatregel slechts in het belang
van hun stam was. 't Gaf niets.
Toen de Gouverneur bemerkte dat met zachtheid niets
te bereiken viel, trad Zijne Excellentie krachtdadig op en
beval aan Amakti den Posthouder in de Tapanahony te
ontvangen. Amakti bleef recalcitrant.
Nadat Zijne Excellentie echter hem deed inzien dat
zijne houding hem zijn Granmanschap kosten zou en
Zijne Excellentie haar wil zou doorzetten, gaf hij einde-
lijk toe.
Vermeldenswaard is wat gedurende den tijd, dat de

1) Granman beteekent in het Negerengelsch Gouvemeur. Het Groot-
Opperhoofd der boschnegers wordt door den stamp met dien titel aange-
duid, doch verbindt daaraan het begrip van alleenheerscher.
2) ,,Bakra" is vertaald ,,Blanken"; de Boschnegers noemen echter alle
beschaafden en intellectueel ontwikkelden ,,Bakra's".
8) De stam der Aucaners is verdeeld in 7 onderstammen (Lo6's). Aan
het hoofd van elke lo6 staat een Hoofd-Kapitein, terwiji elk dorp bestuurd
wordt door een kapitein.




BIJ DE AUCANERS.


Gouverneur met Amakti onderhandelde, zich bij de
Boschnegers achter de coulissen afspeelde.
Zoodra de Granman na een onderhoud met den Land-
voogd huiswaarts keerde, werd een ,,kroetoe" 1) met de
kapiteins belegd en gaf hij verslag van het verhandelde.
Er bestaan, tegenover hunne Hoofden, geen grooter
oogendienaren op de wereld dan de Boschnegers. Alles
wat een Hoofd zegt of doet is prachtig en just ingezien.
Amakti had echter het geluk dat onder zijn gevolg 66n
kapitein, Sona van Mansi 2) zich beyond, die een uitzon-
dering op dezen regel maakt en voor zijne eigen meening
durfde uit te komen.
Daarbij komt dat Sona liberal is en vertrouwen in de
bakra's stelt. Van den beginne af was hij er dan ook voor,
dat de Posthouder bij hen zou komen, want ,,Ala sani
boen foe teki loekoe" dit beteekent zooveel als ,,on-
derzoekt alle dingen". Telkens als de Granman dan ook
van den Gouverneur teruggekeerd, verslag deed en door
allen geprezen werd om zijne koppigheid, die zij vastbera-
denheid noemden, waarschuwde Sona dat men zich op
den verkeerden weg beyond. ,,De bakra's zijn lankmoedig"
zeide hij, ,,maar zullen op den duur niet met zich laten
spotten."
Op den bewusten dag, waarop de Gouvemeur een ul-
timatum aan den Granman stelde en deze slechts 66n
uur bedenktijd had om den wil van den Gouverneur te
eerbiedigen of de gevolgen van zijne koppigheid te onder-
vinden, going het gedurende het bedenkuur warm toe in de
,,kroetoe". De neef van Amakti, Aliamba van Otterloo,
trad, buiten zich zelf van woede, als woordvoerder op.
Van den Granman werd geeischt dat hij, wat er ook van
komen mocht, nooit de gevraagde toestemming zou ver-
leenen. Men zou den eed aan de Gran-jorka's (de geesten
der vaderen) schenden met toe te geven. Immers een
Aucaner verkiest liever den dood dan terug te keeren tot
de slavernij, enz. Allen, met uitzondering van Sona, vie-
1) ,,Kroetoe" beteekent vergadering.
I) Ik heb telkens achter de namen van de personen die ik hier aanhaal,
den naam van hun lo6 of dorp bijgevoegd.




BIJ DE AUCANERS.


len Aliamba bij en de leuze, ,,liever ons hoofd verliezen
dan toegeven", weerklonk door de kroetoe.
Toen de gemoederen een weinig tot kalmte gekomen
waren, vroeg Sona het woord.
,,Granman en mede-Kapiteins, ik erken de minste onder U
allen te zijn. Ik heb eerbied voor Uwe levenswijsheid en ik ben
tegenover U slechts een kind. Maar ook een kind zegt weleens
iets dat overweging van de groote menschen verdient. Gij hebt
besloten om nooit toe te geven en wilt dat wij liever ons hoofd
verliezen. Niemand versta mij verkeerd, als het zoo ver komt
zal ik de eerste zijn om mijn hoofd voor de onthoofding neer te
leggen, wij zijn hier niet gekomen om de een den ander te ver-
raden (foe seri tawan letterlijk vertaald de anderen te ver-
koopen).
Wij die naar de stad gekomen zijn, vormen immers het grootste
deel van den stamp, zij die achtergebleven zijn, zijn toch slechts
een handjevol. En nu wij besluiten ons hoofd te verliezen, wil ik
weten of gij hebt nagedacht over het lot van die twee of drie
Aucaners die ons zullen overleven. 1)
,,BaAl, paakseri bifo oen doe (Broeders denkt na eer gij han-
delt), Bakra na kauwhed6 san mira man foe doe nanga hen (De
bakra is als een ossenhoofd, mieren zijn niet in staat het te ver-
plaatsen)."
De woorden van Sona maakten veel indruk op de ver-
gadering en men mompelde iets van ,,toegeven".
Amakti wankelde, doch Aliamba dreigde hem met ver-
doeming; ,,een Otterloo mag nooit voor dwang bukken."
Op dit uur trad een ambtenaar van de Gouverne-
ments-Secretarie binnen, om namens den Gouverneur
te zeggen dat het uur om was, en dat Zijne Excellentie
niets meer van Amakti verlangde te hooren. De maatre-
gelen, die tegen den Granman genomen zouden worden,
zouden onmiddellijk in working treden 2).
Amakti keek nog eenige oogenblikken angstig naar
zijn gevolg en zei toen tot den ambtenaar ,,tjari mi go
tivredi" (breng mij om de toestemming te gaan geven).
Dit geschiedde op 22 Juli.
1) In gewichtige aangelegenheden spreekt een Djoeka hoofdzakelijk in
beeldspraak.
') Ik vrees nu reeds te uitvoerig geweest te zijn en zal daarom niet aan-
halen waarin die maatregelen bestonden.




BIJ DE AUCANERS.


Op 26 d. a. v. vond de installatie van den Posthouder
ten Gouvemementshuize plaats. Amakti en zijne kapi-
teins (8 in getal), zoo ook de Posthouder, verschenen iri
ambtsgewaad. Bij de plechtigheid waren verder tegen-
woordig de Gouvemements-Secretaris, de Commissatis
van het district Marowijne, de heer Nijon, (nu wijlen),
ambtenaar ter Gouvernements-Secretarie belast met de
zaken der Boschnegers en Indianen, en de heer Smit, een
oud-ambtenaar uit de Marowijne, die als tolk in deze zaak
zeer goede diensten heeft bewezen.
Gouverneur Staal richtte de volgende woorden 1) tot
Amakti:
1. Granman Amakti, ik heet U en de kapiteins en anderen, die
U vergezellen, welkom.
2. Ik heb U ontboden om eenige zaken met U te bespreken
en vooral om U persoonlijk het goede nieuws mede te deelen,
dat ik U reeds schreef in een brief.
3. In den brief, dien ik U zond naar Uwe woonplaats hebt gij
gelezen, dat ik besloten heb een Posthouder in Uw midden te
vestigen.
4. Ik wil U nu verklaren waarom ik dat doe en waarom ik den
heer van Lier daarvoor gekozen heb.
5. Gij weet, dat gij en alle Djoeka's, evenals ik en alleNeder-
landers onderdanen zijn van onze geliefde Koningin Wilhelmina.
6. Onze Koningin heeft vele, vele onderdanen, die niet te tellen
zijn, hier en in Nederland en in andere groote landen.
7. Vurig wenscht onze Koningin, dat die vele, vele onderdanen
gelukkig zullen zijn en tot welvaart komen.
8. Voor allen wil Zij zorgen, want allen zijn Haar even lief.
9. Daarom zendt Zij naar Hare onderdanen, die ver van Haar
wonen, mannen om namens Haar te besturen en raad te geven en
te helpen in al wat goed voor Hare onderdanen is.
10. Voor allen, die in Suriname wonen, ook voor de Djoeka's
zendt Zij een Gouverneur en zoo heeft de Koningin mij gezonden.
11. Ik moet dus namens Haar ook voor U en Uwe Djoeka's
zorgen.
12. Maar gij woont ver van mij en wel is er een Districts-Com-
missaris op Albina, die ook voor Uwe belangen te zorgen heeft,
maar hij kan slechts zelden bij U komen.
1) De Neger-Engelsche vertaling hier weggelaten.
Redacie W. I. Gids.




BIJ DE AUCANERS.


13. Daarom was het mijn wensch iemand, onder den Districts-
Commissaris in Uwe nabijheid te plaatsen, die meer en gemakke-
lijker bij U kan komen en dien gij ook meer en gemakkelijker
bereiken kunt.
14. Ik weet, dat gij de Granman, het Hoofd zijt van de Djoeka's
en dat gij gezworen hebt het welzijn van Uwe Djoeka's te be-
vorderen.
15. Maar er is veel, dat gij niet weten kunt, want de tijdgaat
vooruit en brengt vele nieuwe dingen, die niet zoo ver komen als
de bovenlanden.
16. Gij hebt gezien hier in de stad en in de districten, die gij
bezocht hebt, dat er veel anders is dan bij U omdat de tijd voor-
uit gaat.
17. Wat wij hier weten en hebben, is langzamerhand verkregen
maar zou nooit verkregen zijn als wij niet geholpen waren door
anderen, die meer wisten.
18. Om voor U te -kunnen zorgen, moet ik weten wat gij nog
niet hebt en wat ge noodig hebt, omdat het goed voor U is.
19. Alleen als iemand bij U is, zal ik altijd kunnen hooren,
wat gij noodig hebt.
20. Ik ben zoo ver van U af, dat, wanneer ik U wat te zeggen
heb, alleen een brief mogelijk is. Maar in een brief kan ik niet
alles zoo goed zeggen.
21. Is de Posthouder bij U, dan kan hij U alles uitleggen.
22. Het is mijn wil, dat de Posthouder alles voor U en Uw
volk zal doen wat goed is. Hij zal U moeten raden en helpen in
alle dingen, die de Djoeka nog niet weet. Hij zal kunnen beginnen
met de kinderen iets te leeren, totdat gij scholen zult hebben.
23. Gij zult altijd tot hem kunnen gaan als gij raad en hulp
noodig hebt.
24. Hij zal moeten zijn als Uw oudere broeder, die zijn jonge-
ren broeder gaarne helpt.
25. Gij, Granman Amakti, die gaarne de Djoeka's vooruit
brengt in den nieuwen tijd zooals gij mij gezegd hebt gij
zult van hem kunnen hooren hoe dat geschied is bij anderen, die
nu al ver vooruit zijn gegaan.
26. Ik zend den heer van Lier, omdat ik weet, dat hij liefde
heeft voor de Djoeka's.
27. Indien hij geen liefde had, zou hij niet zijne families, zijne
vrienden en allies wat hij heeft, willen verlaten om zoo ver weg
te gaan en bij U te komen wonen.
28. Hij kent Uwe taal, Uwe zeden. Hij weet wat gij noodig




BIJ DE AUCANERS.


hebt om vooruit te komen en om gelijk te worden aan anderen,
die al verder zijn dan gij.
29. En hij wil met U leven, als een der Uwen en zijne beste
krachten geven om U goed te doen.
30. Om deze redenen koos ik den heer van Lier.
31. Ik heb U gezegd, dat de Koningin wil zorgen voor al Hare
onderdanen en dat ik als Gouverneur verplicht ben namens Haar
ook voor de welvaart van de Djoeka's zorg te dragen.
32. Maar dat kan niet wanneer de Djoeka's niet gehoorzaam
zijn in al het goede.
33. Daarom hebt Gij, Granman Amakti, toen gij als Granman
werd bevestigd, gehoorzaamheid moeten zweren aan de Koningin,
aan den Gouverneur en aan alle autoriteiten die hij over U stelt
en moeten beloven om alle hulp te bewijzen.
34. Ik vorder dan ook van U dat gij mij nogmaals plechtig
belooft, dat gij aan den heer van Lier alle hulp zult geven, die
hij noodig heeft om tot U te komen en de taak, die ik hem heb
opgedragen, te volbrengen.
35. Ik vorder van U dat gij hem zult ontvangen en behandelen
als een goeden vriend, een vertrouwd vriend.
36. Gij doet die plechtige belofte ook voor al Uwe Djoeka's.
37. Want gij zijt hun opperhoofd en zij moeten U gehoor-
zaam zijn.
38. Ik zeg dit met nadruk, want ik wil dat allen weten, dat
de heer van Lier niet komt om Uwe plaats in te nemen.
Dat is niet waar.
39. Het is bijna honderd jaar geleden, dat een Uwer voor-
ouders, Granman Byman, beloofde dat een Posthouder altijd in
Uw midden zou mogen wonen.
40. Als nakomeling van Uwe voorouders zijt gij verplicht die
belofte na te komen.
41. Het is nu het oogenblik, dat gij, Granman Amakti, be-
vestigt wat gij gezworen hebt en ik verzoek U dus te beloven,
dat gij mijn besluit om den heer van Lier als Posthouder naar
U te zenden zult eerbiedigen en dat gij hem alle hulp zult ver-
leenen en doen verleenen door de Djoeka's, waarover gij het
bestuur voert.

Amakti bedacht zich eenige oogenblikken, aleer te
antwoorden, en prevelde iets in zich zelve.
De Gouverneur herhaalde dat het Zijner Excellentie's
wensch was dat de Granman plechtig zou beloven het




BIJ DE AUCANERS.


besluit om den heer van Lier als Posthouder naar de Ta-
panahony te zenden te eerbiedigen.
Amakti richtte zich toen in voile lengte op en antwoord-
de luid: ,,Ik ben tevreden dat de heer van Lier komt. Ik
heb bij mijne aanstelling tot Granman reeds den eed
van trouw aan de ,,bakra's" gezworen. Ik zweer geen
tweede maal, want ik ben Granman en een Granman heeft
geen twee tongen (d. i. neemt niet terug wat hij beloofd
heeft). Ik zeg dus ,,Ja", laat de heer van Lier komeri."
En zich tot de kapiteins wendende: ,,Kapiteins gij hebt
het gehoord, ik heb ja gezegd."
De kapiteins knikten toestemmend.
Alsnu verzocht de Gouverneur aan Amakti om nader
te treden. Zijne Excellentie nam toen een gouden ring
van haar vinger en stak deze voor den Granman aan
diens vinger, hem er op wijzende dat Zijne Excellentie
met dit geschenk bedoelde aan hem, Amakti, een blijvend
aandenken aan dit plechtig uur te geven. En als er ooit
een tijd mocht komen, dat de Granman berouw going voe-
len over de gedane belofte, dan vertrouwt de Gouverneur
erop, dat de ring hem weer aan zijn plicht zal herinneren.
Amakti toonde zich zeer verheugd over deze onder-
scheiding en het was den kapiteins aan te zien, dat deze
daad grooten indruk op hen maakte.
Tot de kapiteins het woord richtende, vervolgde de
Gouverneur:
42. Gij allen, kapiteins, hebt gehoord de woorden, die ik sprak
tot Uwen Granman.
43. Gij hebt gehoord wat ik bevolen heb in het belang van
de Djoeka's.
; 44. Gij hebt gehoord, dat ik gezegd heb, dat Granman Amakti
van Otter'oo, Uw Granman zal blijven, ook als de heer van Lier
in Uw midden zal zijn, en dat gij Uwen Granman gehoorzaam
zult wezen.
45. Ik eisch dus van U dat gij Uwen Granman zult bijstaan in
de hulp aan den heer van Lier, die ik van hem gevorderd heb.
46. Gij zult dus ook Uwe hulp aan den heer van Lier moeten
verleenen, en indien gij het niet doet, dan zal ik het beschouwen
alsof gij ongehoorzaam zijt aan Uwen Granman Amakti en zor-
gen, dat gij gestraft wordt voor Uwe ongehoorzaamheid.




BIJ DE AUCANERS.


Hiera volgde een toespraak tot den heer van Lier:
47. Het is een moeilijke taak, die ik U heb opgedragen.
48. Ik reken erop, dat gij met allen ijver Uwe taak zult ver-
vullen; dat gij steeds met liefde Uw werk zult doen en altijd zult
bedenken, dat alles wat gij doet, moet zijn in het werkelijk belang
van de Djoeka's.
49. Ik verwacht van U, dat gij altijd den Granman naar be-
hooren zult erkennen.
50. Ik verzoek U tot bevestiging van Uwe goede bedoelingen
thans den eed af te leggen, nadat de Gouvernements-Secretaris
U dien zal hebben voorgelezen.
Nadat de heer van Lier den eed had afgelegd en die
eveneens vertaald werd, voor de Boschnegers, was het of-
ficieele gedeelte van de installatie op ,,bakrawijze" geein-
digd.
De Gouverneur noodigde het gezelschap toen uit om
nog een poos na te blijven,en werd de eerewijngeschonken.
De Posthouder vroeg toen verlof enkele woorden in het
Negerengelsch tot den Granman en zijne kapiteins te
mogen richten.
Hetgeen hij zeide werd op Djoekawijze, dus in beeld-
spraak, voorgedragen en kwam hierop neer: Hij verzocht
aan de Aucaners om toch alle achterdocht tegen hem te
laten varen en hem een weinig vertrouwen te schenken.
De tijd zou dan zijne goede bedoeling bewijzen.
Het gesprokene scheen in goede aarde te zijn gevallen.
Althans een der oude kapiteins, Akokomi6 van Clementi,
riep op blijden toon uit: ,,Ho, ho mie na ben sabie so foe
hen, na biA na krekr8 Djoekaningr6, mekie a kon."
(Ach! dat wist ik niet van hem, die man is een volmaakte
Djoekaneger, laat hem maar komen).
Bij het afscheid nemen verzocht Amakti aan den Gou-
verneur vergunning om op dien avond op het erf aan de
Wagenwegstraat, waar hij logeerde, een Djoeka-danste
mogen geven en de ,,Apienti" (Djoekatrom) te mogen
doen slaan, teneinde zijne onderhodrigen, die behalve
de kapiteins met hem te Paramaribo aanwezig waren, ook
in de feestvreugde van dezen dag te doen deelen.
Zijne Excellentie gaf de gevraagde vergunning.




BIJ DE AUCANERS.


Wie nu vermoedt, dat hetgeen Amakti als reden voor
zijn verzoek opgaf de waarheid was, kent de zeden der
Boschnegers niet. Het gunnen van een feestje aan het
volk was in deze slechts een zeer bijkomstige omstandig-
heid. De juiste motieven waren het brengen van een
dankoffer aan de goden en granjorka's voor hun bijstand,
deze zaak tot een goede oplossing te hebben doen gera-
ken. Bij zulke dankzeggingen moet altijd de ,,Apienti"
geslagen worden.
De Granman vertoefde met zijn staff nog eene week in
Paramaribo, in welken tijd een spoorreisje tot de kabel-
brug werd gemaakt, de bioscoop bezocht, autotochten
gemaakt, enz.
Zeer voldaan verlieten de ,,hooge gasten" de stad en
keerden naar Albina terug om van daar de reis naar de
Tapanahony voort te zetten.
Bij zijn vertrek verzocht Amakti den Gouverneur dat
de Posthouder hem toch niet te vlug nagezonden zou
worden. Hij most nog vele ,,kroetoe's" in verband met
het komen van den heer van Lier in de Tapanahony
houden en maatregelen voor eene behoorlijke ontvangst
treffen. De Posthouder zou ook in de Tapanahony plech-
tig geinstalleerd worden.
Geen Boschneger die eenig besef van de waarde van den
tijd heeft, dus ook de Granman niet. Nauwelijks op Al-
bina aangekomen liet hij door tusschenkomst van dens
Districts-Commissaris van Marowyne een maand uitstel
aan den Gouverneur verzoeken. Als reden werd opgege-
ven dat hij het volk dat hem naar Paramaribo had ver-
gezeld, de gelegenheid wilde geven eerst met vrachtvaart
een duitje te verdienen alvorens naar huis terug te keeren.
Eindelijk op 26 September aanvaardden Amakti en
zijne kapiteins den terugtocht naar ,,huis".
In de Tapanahony was men intusschen zeer ongerust
geworden over het lang wegblijven van den Granman.
Wat was er toch gebeurd? Men vreesde reeds het ergste.
,,Een nieuwe breuk met de bakra's was ontstaan. ,,Lon
tin" (de tijden van het voortvluchten) werd op nieuw
weer ingeluid." Geen wonder dan ook dat toen te Poeloe-




BIJ DE AUCANERS.


goedoe 1) op een zekeren dag het ,,kr6- bM- t&- kin-kin"
van de river af vernomen werd, allen de ooren spitsten
om bij het opvangen van ,,fa-oe-d&so-oe-tan" met een
diepe zucht een ,,Grantangi foe Gado" (Godlof!) ten
Hemel op te zenden.
Gelijk men weet bestaat bij de Boschnegers een trom-
meltaal (hun draadlooze telegrafie), waarmede zij op vrij
groote afstanden onderling zich volledig kunnen doen
verstaan. Het tempo waarin geslagen wordt en de ver-
schillende geluiden (een buitenstaander merkt vaak niet
eens het verschil in die geluiden op) die de trom te weeg
brengt, vertolken dan de woorden.
Als het Groot-Opperhoofd (de Granman) op reis is,
wordt er gedurende de reis voortdurend op de ,,Apienti"
(trom) geslagen. Op deze wijze doet hij mededeelingen
aan de bewoners der dorpen waar hij langs vaart, over
zaken ,,het heil van het rijk" (foe boen foe kondre) be-
treffende. Heeft hij niets mede te deelen, dan worden ge-
beden aan de goden en granjorka's opgezonden; want
op de trom moet geslagen worden. Immers moeten de
onderhoorigen onderdanen drukt better de verhouding
uit weten, dat hun Granman of, zooals de aanhangers
van Amakti 2) zich uitdrukken, hun grontapoe-Gado
(aardsche God) langs gaat, om aan de landingsplaats te
komen ten einde aan dezen de verschuldigde eerbewijzen
te betoonen. Elke bekende persoonlijkheid (vooral de
regeeringspersonen) onder de Boschnegers heeft een eigen
naam in de trommeltaal. Zoo heet de Granman ,,Kr6-
b64-t".
Hoort men op de trom slaan ,,Kr6-b&-t6" zonder meer,
dan weet men dat de Granman langs gaat, doch geen offi-
cieele mededeelingen te doen heeft. Wordt de ,,kr&-b&-tV"
echter onmiddeUijk gevolgd door ,,kin-kin", dan betee-
kent dat ongeveer: ,,allen die deze zullen zien of hooren
lezen, saluut, doen te weten".
Begrijpelijk is het dus dat, waar men door het zoolang
1) Poeloegoedoe is het eerste Boschnegerdorp in de Tapanahony.
2) Onder de Aucaners bestaan twee partijen: de een hangt den Gran-
man (Amakti) de andere den Opperpriester (Kanap6) aan.

































i~. A kU


-a


I. INSTALLATIE VAN DEN POSTHOUDER (DE LAATSTE STAANDE FIGUUR RECHTSP
GRANMAN AMAKTI DE TWEEDE ZITTENDE FIGUUR VAN LINKS.


II. EEN AUCANER FAMILIES

















































IV. EEN GEHUWD PAARTJE.


III. EEN VERLOOFD PAARTJE.








































































VI. DE BEMANNING VOOR TWEE BOOTEN, GEREED DE REIS OVER DE
WATERVALLEN TE AANVAARDEN.


























VIl. DE POELOEGOEDOE WATERVALLEN IN HET DROGE SEIZOEN.


--R..,, 8-- .. .. ..- U21n irjmf i_

VIII. DE ,,GRANKROETOE HOSO" (HET GROOTE VERGADERLOKAAL) TE DRIE
TABBETJE. OP DEN VOORGROND HOUTVESTER GONGGRIJP EN DE OPPER-
PRIESTER KANAPE.




BIJ DE AUCANERS.


weg blijven van de ,,hooge oomes" nog al ongerust gewor-
den was, met ingehouden adem geluisterd werd, toen
eindelijk het ,,Kr&- b6-t&- kin-kin" klonk. En o, vreugd
het ,,kin-kin" onmiddellijk gevolgd door ,,fa-oe-de-so-oe-
tan". Dit is letterlijk vertaald, ,,zoo als wij waren, zoo
zijn wij gebleven". M. a. w. er is geen verandering in ons
leven gebracht.
Ik wil even hier aanstippen dat alles wat in de trom-
meltaal verhandeld wordt, in het Kromantijnsch (de
oorspronkelijke taal der Aucaners) geschiedt. Ik ben
echter nog niet zoo sterk in mijn Kromantijnsch dan dat
ik dat hier zou mogen gebruiken en bepaal mij dus maar
bij het Negerengelsch, zooals mij het een en ander ver-
taald werd.
Nadat de Granman weer in de ,,residentie" (Drie Tab-
betje) was aangekomen, werd een general Gran-kroetoe
belegd, en alle leden van den stami uitgenoodigd het ver-
slag over de onderhandelingen met de ,,bakra's" te ko-
men aanhooren.
Dagen, ja weken lang hebben de ,,kroetoe's" geduurd,
tot eindelijk op 20 November een boot met vier Djoeka's
bemand, te Albina aankwam, gezonden door den Gran-
man om ,,masra van Lier" naar zijne bestemming te
brengen.
Het reisverslag en wat verder in de Tapahony gebeurde
volgt hier onder:
Op Dinsdag 28 October 1919 verliet ik Paramaribo per
stoomschip ,,Koningin Wilhelmina" en kwam daags
daarna te Albina aan.
De boot die door Amakti voor mijne verdere reis was
toegezegd, was daar nog niet aangekomen.
Andere Boschnegers voor de vaart, eenige Saramacca-
ners uitgezonderd, waren er ook niet aanwezig.
Stel echter dat er wel Djoeka's te Albina aanwezig
waren geweest, dan zou er toch niemand onder hen te
vinden zijn geweest mij op te brengen, zonder vooraf
last daartoe van Amakti te hebben gehad.
Als gevolg hiervan most ik maar geduldig wachten
tot er een boot van den Granman zou aankomen.




BIJ DE AUCANERS.


Op 20 November meldde zekere Sona van het dorp
Manlobbie (Bil) 1) zich bij den Districts-Commissaris
aan. Hij was met nog drie man gezonden om ,,masra van
Lier" af te halen.
Op mijn vraag aan Sona welke instructies hij zooal van
den Granman had, werd geantwoord ,,geen". De Gran-
man had slechts gezegd, dat hij goed met mij most rei-
zen, en mij naar Drie Tabbetje (de residentie van den
Granman) brengen. Over canotage had de Granman niet
gesproken. Het was een antini boto" (dienstvaartuig) en
hij mocht geen loon eischen.
Daar het echter voor het prestige van het gezag vol-
strekt noodig is, dat voor zulke diensten betaald wordt,
werd na de installatie het bedrag van] 105.- (een hon-
derd en vijf gulden) aan Sona c. s. uitgekeerd. Het bleek
mij later dat Amakti daarop gerekend had en veronder-
steld had dat het geld aan hem zou gegeven worden.
Op 1 December werd de reis naar de Boven-Tapana-
hony in gezelschap van den Districts-Commissaris, die
de installatie wenschte bij te wonen, aanvaard.
Het eerste Aucaner-dorp waar wij voet aan wal zetten,
was Manlobbi, op Dinsdag 9 December.
Door den waamemenden kapitein, Afaniaka, welke de
plaats van zijn jongeren broeder Tonga (die reeds maan-
den lang geheel kindsch geworden, op den dood lag te
wachten) inneemt, werden de Commissaris en ik zeer
wellevend ontvangen.
Den volgenden morgen most Sona, die op dit dorp
this hoort, in een Gran-kroetoe (Groote vergadering)
verslag van de reis uitbrengen.
Omstreeks 11 uur vertrokken wij van Manlobbi en
kwamen om 2 uur 30 min. te Powie aan. Volgens Djoeka-
gebruik, going een van onze roeiers aan wal om den kapi-
tein Jenta bericht van onze komst te brengen, voor wij
uit de boot stapten. De boodschapper keerde terug
met de mededeeling dat wij moesten doorvaren en niet
daar vemachten. ,,Als de bakra (daarmede werd ik
1) Het district is verdeeld in twee deelen: Bil6-Beneden en Op6-Boven
(Marowijne). Het bovendeel wordt door de hoogere kasten bewoond.




BIJ DE AUCANERS.


bedoeld) van den Granman terugkeerde, dan pas zou
hij op Powie ontvangen worden."
Wij reisden verder. Pas later zou het mij duidelijk wor-
den, waaraan wij deze schijnbaar vijandige behandeling
van Jenta te danken hadden.
Op Donderdag 11 December bereikten wij het magazijn
van de Balata Compagnie Suriname te Poeketi en stuur-
den van daaruit een boodschap aan den kapitein (ook
Jenta geheeten) van het dorp Poeketi, om onze komst te
berichten.
De kapitein liet ons zijne verontschuldiging aanbieden,
dat hij wegens pijn aan zijn voet (hij had pas een filaria-
aanval doorstaan) ons niet kon tegemoet loopen, en ver-
zocht ons bij hem te komen.
De ontvangst liet niets te wenschen over. Zelfs werd
een fleschje bier opengetrokken (waarvan echter noch
de Commissaris noch ik gebruik maakte). Beleefdheids-
halve bracht ik het glas aan de lippen (mitti mofo).
Nog dien zelfden dag zond Jenta een boot naar Drie-
tabbetje om Amakti van onze komst te verwittigen.
Amakti liet terug weten, dat de komst der bakra's hem
zeer verheugde en dat dezen spoedig nader van hem zou-
den vernemen.
Intusschen werden, dat bleek mij later, convocatien
naar alle dorpen Opo en Bilo (Boven- en Benedenwaarts)
uitgezonden voor eene Gran-kroetoe op Zaterdag 13 De-
cember te Poeketi, van oudsher de plaats waar gewich-
tige zaken behandeld worden.
Op dien datum ontvingen de Districts-Commissaris
en ik des v.m. te 11 uur, een boodschap van Amakti dat
hij op het dorp Poeketi was aangekomen en de Bakra's
verzocht daar bij hem te komen.
In de ,,Grankroetoe-hoso" (een groot, open kamp) zat
de Granman met een groot aantal Opo-kapiteins en an-
dere waardigheidbekleeders op ons te wachten.
Na begroeting en een beleefdheidspraatje, opende
Amakti de vergadering.
,,Broeders, de bakra's zijn er al, laat ons beginnen."
Commissaris, wat bracht U tot ons ?"




BIJ DE AUCANERS.


De Commissaris antwoordde dat hij gaarne dit district
wenschte te kennen en de Djoeka's op hunne woonplaat-
sen wilde bezoeken. Dat hij nog nooit in het binnenland
gereisd had, en daarom met den heer van Lier, die met
dit reizen bekend is, was medegekomen. ZijnEdelGe-
strenge voegde hieraan toe, dat hij de Djoeka's zeer goed
gezind was en dat hij altijd bereid zal gevonden worden,
voor hunne belangen op te komen, wanneer zij zich goed
gedragen.
Vervolgens gaf ZijnEdelGestrenge in strenge bewoor-
ding zijn misnoegen te kennen omtrent het gedrag van
kapitein Jenta van Powie, (waar wij niet mochten ver-
nachten). De Commissaris eischte van Amakti, dat Jenta
ernstig zou onderhouden worden. Amakti beloofde dit.
De gansche vergadering (het waren alleen Opo-negers)
keurde zeer het gedrag van Jenta af.
Thans tot mij het woord richtende, sprak de Granman:
,,Masra van Lier, fa joe kom?" (Heer van Lier, wat bracht
U hier) ?"
Van Lier: ,,V66r ik die vraag beantwoord, een weder-
vraag aan U Granman. Is het Uwe bedoeling om mij nu
te installeeren?" (foe srika mi fa wi de)?
Amakti: ,,Ja".
Van Lier: ,,Wel dan zal ik van mijn plaats opsfaan en
met luider stem spreken opdat allen, ook zij die buiten
zitten, mij goed zullen verstaan.
,,Broeders, de dag van heden is een groote, een blijde dag voor
Suriname. Want is het reeds lang, sedert er vrede tusschen de
Blanken en Negers heerscht, en dat de slavernij is afgeschaft en
vele negers te midden van de blanken wonen en zich er gelukkig
gevoelen; heden is het voor het eerst dat een bakra van wege het
Bestuur gezonden wordt om onder negers te gaan wonen en met
hen als een der hunnen te leven.
Dit zij voor U het bewijs dat de blanken U willen aanhalen, zich
met U verbroederen en U toonen dat gij niet ten achter gesteld
wordt.
Ik ben door den Gouverneur van Suriname hier gezonden om U
goed te doen, en niet, zooals leugenaars en lastertongen verteld
hebben, om Uw Granman te vervangen. Ik zou dat zelf niet willen
omdat ik mij daartoe niet in staat gevoel. Ik kom daarop straks




BIJ DE AUCANERS.


terug. Eerst wil ik U zeggen, wat mij hierheen gebracht heeft.
,,Broeders! het leven verandert elken dag. Wat gisteren was, is
er morgen niet meer. De levensomstandigheden over geheel de
wereld veranderen zoo, dat wie daar geen acht op slaat in den
strijd om het bestaan moet ten ondergaan.
Onze geliefde Koningin Wilhelmina wil dat al haar onderdanen
geluk en welvaart zullen kennen; onverschillig wie zij zijn of waar
zij wonen. Zij heeft de Blanken en de Djoeka's, ja zelfs de India-
nen, die ver in het Zuiden wonen, allen, als Haar kinderen, even
lief.
Het is de wensch van onze geliefde Koningin, dat de Djoeka's
in alles vooruit zullen komen, evenals de Blanken die het lezen
en schrijven verstaan.
Gouverneur Staal die den wensch van onze geeerbiedigde Ko-
ningin wil volbrengen, heeft mij hierheen gezonden om U den weg
tot welvaart te wijzen; om U in alles behulpzaam te zijn met raad
en daad, zooveel dat in mijn vermogen zal liggen.
Het is noodig dat de Djoeka's het lezen en schrijven leeren,
omdat dit onontbeerlijk is om tot geluk en welvaart te geraken.
Voor de kinderen die leeren willen, zal ik een school openen. Ik
zal niemand dwingen zijn kind naar school te zenden, want ik ben
er van overtuigd, dat elkeen zijn belang zal begrijpen.
Wie ziek is, zal ik, voor zoover mijn kennis daartoe strekt,
medicijnen verstrekken; aan behoeftigen kosteloos.
Voor het geven van adviezen betreffende den landbouw, zal ik
altijd gaarne te vinden zijn.
Maar ik zal niet voortgaan met U dit en dat te beloven. Laat
ons liever den tijd afwachten.
De Granman en eenige kapiteins en zij die hen naar de stad ver-
gezelden, ter gelegenheid van mijne installatie aldaar, waren erbij
tegenwoordig, toen ik den eed aflegde en plechtig beloofde, dat
ik nooit iets anders hier doen zal, dan wat in het waarachtig be-
lang van den Djoeka is.
Voor hen, die daarbij niet tegenwoordig waren, herhaal ik
thans die belofte.
Tot degenen die beweerd hebben dat ik hier kom om Granman
Amakti te vervangen, zeg ik dat zij maar voortgaan met dien
zotteklap, (den moe de taki na wisie-wasie taki go naamoe), en
wachten, tot zij het zien gebeuren.
Tot U zeg ik, dat ik altijd den Granman als Granman zal erken-
nen en de kapiteins in hun waardigheid respecteeren.
Als ik anders deed, dan zou ik tegen den wil van den Gouver-




BIJ DE AUCANERS.


neur, die mij hierheen gezonden heeft, handelen. Want de Gran-
man en de kapiteins zijn door den Gouverneur in hunne waardig-
heid aangesteld en reeds dat feit maakt het voor mij onmogelijk
hen te verdringen.
Ik beloof U dan ook dat ik mij niet met Uwe huishoudelijke
aangelegenheden zal bemoeien.
Ik zal al mijn tijd gebruiken om U de begrippen der bakra's
omtrent het leven bij te brengen.
Broeders ik zal niet veel meer zeggen; ik verzoek U alleen
maar om een weinig geduld met mij te hebben, v66r gij een oor-
deel over mij uitspreekt.
Bedenk dat een kind op den dag waarop het geboren is, niet
loopen of praten kan, ja niet eens opzitten. De moeder moet het
voeden en verzorgen. Langzaam aan begint het te kruipen en op
te staan, zachtjes aan begint het te loopen; het wordt steeds groo-
ter en grooter, tot het in staat is een boot te helpen opbooinen
tegen de watervallen. Na een poos kan hij zelfstandig dit werk
verrichten. Hij wordt man. Hij kan een huis bouwen en zijn ouders
geven hem verlof een vrouw te nemen. Dan pas is hij mensch ge-
worden en mag deel nemen aan een kroetoe (de Boschnegers hou-
den over alles, hun leven betreffende, ,,kroetoe", openbare ver-
gadering) en verantwoordelijk gesteld worden voor zijne daden.
Welaan breeders, beschouw dezen dag als de dag waarop ik
voor ,,Djoeka" (d. i. de stamp) geboren ben en wacht tot ik mensch
zal zijn.
Ben ik gekomen om goed te doen, gij zult het zien; ben ik ge-
komen om kwaad te doen, gij zult het zien.
Ten slotte dit: Ik weet dat ve!e Djoeka's niet ingenomen zijn
met mijn komst hier. Ik duid hun dit echter niet euvel. Zij weten
nog niet wat zij aan mij hebben zullen.
Toch gevoel ik mij veilig in Uw midden, want 66n ding weet ik
zeker: Zijt gij niet allen verheugd over mijn komst; als eenmaal
de dag waarop ik weer van U zal moeten scheiden, aanbreekt,
zult gij allen om mijn heengaan treuren."
,,Ik heb gezegd." (Mikotti).
Amakti: ,,Ouderen, hebt gij gehoord wat die bakra gezegd
heeft? Laat dan een comit6 uit Uw midden gaan beraadslagen
(go taki na see, aan een kant gaan spreken), welk antwoord aan
hem dient gegeven te worden."
Een zeven-tal der oudsten trokken zich terug. Na een
korte poos keerden zij weder in de vergadering.
Bij monde van een uit het zevental, Tamoeka van




BIJ DE AUCANERS.


Mansi, deelde de commissie aan den Granman mede, dat
zij in de speech van den bakra niets gevonden hadden,
om dezen van repliek te dienen, dat hetgeen de bakra
gezegd heeft, geen ruimte voor critiek laat (na taki no
habbi oro foe kroetoe lett. vert. het gezegde heeft geen
gat om er over te debatteeren); en ten slotte dat de verga-
dering aan den Granman verzocht ,,foe gi na bakra
nanga kommissarsi wan doesoen grantangi" ,,om aan
die bakra en den Commissaris hartelijk dank te zeggen."
(lett. vert. duizend maal dank te zeggen).
Amakti voldeed hieraan en voegde er aan toe dat de
stamp het bezoek van den Commissaris op hoogen prijs
stelde, en werd aan ZijnEdelGestrenge daar bijzondere
dank voor betuigd.
Thans was het uur gekomen ,,foe miti mofo" (een heil-
dronk te nemen).
Hierin kwam echter vertraging, doordien te zelfder
ure, twee Bilo-kapiteins (Popo van Benanoe en Afaniaka
van Manlobbi) met eenige ouderen uit hun loo's ter ver-
gadering kwamen.
Dezen deelden mede dat de kapiteins Jenta van Powie
en Tjaboe van Clementi, onder weg waren.
Door een misverstand hadden de Bilo-menschen begre-
pen, dat de installatie pas op den volgenden dag zou
plaats vinden.
De vergadering werd geschorst en door de Opo-kapi-
teins in comit6 beraadslaagd wat aan hun college's van
Bilo, most gezegd worden.
Bij heropening van de kroetoe werd aan Popo en Afan-
iaka medegedeeld ,,dat de Granman het zeer betreurde
dat zij door een misverstand te laat waren aangekomen;
dat de bakra reeds gesproken had en dat het niet aanging
om van deze te eischen dat hij ten tweede male spreken
zou.
Er was echter nog een punt waarover van gedachten
most gewisseld worden (betreffende de plaats waar on-
dergeteekende zich zou vestigen) doch dat dit punt nu
niet behandeld kon worden, omdat Kanape, Aganga,
Lebitet6 en Pikien-Granman vierr der hoogste waardig-




BIJ DE AUCANERS.


heidsbekleeders) niet ter vergadering aanwezig waren.
De kroetoe zou daarom op den volgenden dag te Drietab-
betje worden voortgezet.
Bij die gelegenheid zou de Granman aan de afwezigen
mededeelen, wat de bakra zooal gezegd heeft en zouden
de Bilo-kapiteins het dan hooren."
De Bilo-heeren en die van Poeketi waren hierover wei-
nig gesticht, doch moesten zich naar de meerderheid
schikken.
De kapitein van Poeketi, Jenta en een der ouderen
Jankifoetoe verlieten onder heftig protest de vergadering.
,,Poeketi was van oudsher de plaats waar de gansche stam ge-
,,wichtige zaken behandelde; daarom had de meerderheid der ka-
,,piteins er tegen geprotesteerd, toen de Granman zijn voornemen
,,had te kennen gegeven om de bakra te Drietabbetje te instal-
,,leeren. En nu zou de kroetoe betreffende de zaak toch te Drie-
,,tabbetje beeindigd worden."
DA Afaniaka van Manlobbi ,betreurde het dat de Granman zoo
,,weinig deferentie voor de Gran-Jorka's had, dat hij ihet niet de
,,moeite waard achtte om deze gewichtige aangelegenheid in hunne
,,tegenwoordigheid af te handelen. Toen de oproepingsbriefnaar
,,Paramaribo voor deze zaak tot den Granman kwam en men in
,,angst verkeerde over wat komen zou, was het hier te Poeketi dat
,vergaderd werd en aan de Gran-Jorka's om bijstand gebeden.
,,Aan hem, Afaniaka viel het toen ten deel (als oudste in jaren; ik
,,schat dezen grijsaard op ten minste 85 jaren) aan de Gran-
,,Jorka's te offeren. En nu de zaak zoo'n gunstig verloophad (a
,,kaai boen foe troe), kon hij het niet goed keuren, dat de Gran-
,Jorka's ineens los gelaten werden. Z. i. diende in hunne tegen-
,,woordigheid de geheele zaak te worden afgehandeld en een groot
,,dankoffer aan hen gebracht voor hun bijstand."

Het zij uit politiek, hetzij uit onnoozelheid, bedankte
Amakti da Afaniaka foe di a de kafeeri gi den Gran-Jorka
(voor het opkomen voor de belangen van de Gran-Jor-
ka's), doch aan het besluit de kroetoe te Drietabbetje
voort te zetten, kwam geen verandering.
Alsnu kon de ,,miti mofo" plaats vinden. Tamoeka, de
woordvoerder der vergadering, schonk een vol glas rum
in, en richtte zich tot mij:




BIJ DE AUCANERS.


,,Masra van Lier, zooeven heb je een eed met de Djoeka's ge-
,,zworen, dat al wat je hier doen zult in hun belang zal zijn. Thans
,,zweren de Djoeka's op hun beurt, vriendschap en trouw aan U.
,,Gij moogt U gerust veilig onder ons achten."
Tamoeka dronk en reikte mij het glas over.
,,DA Tamoeka, ik drink geen alcohol, doch terwille van
den eed, ,,zal ik een teug nemen", zeide ik.
Vervolgens werd het glas aan den Districts-Commissa-
ris aangeboden. ZijnEdelGestrenge verklaarde geheel-
onthouder te zijn en sprak zijne voldoening er over uit
dat de stam op deze wijze den heer van Lier had ontvan-
gen.
Na den Districts-Commissaris, werd het glas den Gran-
man aangeboden. Deze verklaarde geen rum te drinken,
doch verzocht dat men het beschouwen zou als had hij
wel mede gedronken. ,,Immers de eed door Tamoeka uit-
,,gesproken en gedronken was uit naam van alle Djoeka's
,,dus ook voor hem, Amakti, gedaan."
Tamoeka, vergezeld van eenige ouderen, going als nu
naar de ,,Fragatiki" (vlaggenstok, de offerplaats) en
plengde een offer aan de Gran-Jorka's, den heer van Lier
in hun gunst en bescherming aanbevelende.
De plechtigheid scheen hiermede te zijn afgeloopen,
toen een oude man mij in het oor kwam fluisteren, dat de
Granman vergeten scheen te hebben aan mij te zeggen,
dat de stam mij had aangenomen (m. a. w. dat ik gein-
stalleerd was).
Ik vroeg toen aan Amakti: ,,We, Graninan, fa? Djoeka
teki mi?" (Wel, Granman hoe? heeft de stam mij aange-
nomen?) waarop Amakti antwoordde: ,,Ja Masra van
Lier, Djoeka teki joe, jere." (Ja meneer van Lier de stamp
heeft U aangenomen, hoor.")
De Granman en de Posthouder omhelsden elkander
toen, volgens Djoeka-gebruik, onder gejuich van de om-
standers.
De Distiicts-Commissaris nam toen het woord. Zijn-
EdelGestrenge sprak zijne voldoening uit over de goede
ontvangst die hij en de heer van Lier mochten deelachtig
worden en uitte den wensch, dat de Djoeka's altijd hun




BIJ DE AUCANERS.


woord zouden gestand doen tegenover den heer van Lier.
Wat den heer van Lier betreft, ZijnEdelGestrenge held
er zich van overtuigd dat deze altijd in het belang van de
Djoeka's zal werkzaam zijn (luide toejuichingen van de
vergadering).
Nog voerde het woord de heer R. C. Buitenwijk, maga-
zijnmeester bij de Balata Compagnie Suriname. Spr.
wees den Djoeka's er op, dat zij deze daad van het Be-
stuur, een bakra, die hunne belangen zal bevorderen, in
hun midden te plaatsen, zeer op prijs dienen te stellen,
en zich steeds dankbaar voor deze weldaad dienen te
betoonen. Spr. die reeds vele jaren met de Djoeka's om-
gaat, en zich een der hunnen gevoelt, is blijde om deze
gebeurtenis, omdat dit een bewijs is van de liefde van de
Koningin en den Gouverneur voor de Djoeka's (Teeke-
nen van bijval).
De installatie, die van kwart voor 12 tot 3 uur 's mid-
dags geduurd had, was hiermede geeindigd.

Op Zondag 14 December going ik naar Drietabbetje.
De ontvangst aldaar liet niets te wenschen over. Ik
maakte er kennis met verschillende hoofden van den
stam, die niet bij de installatie tegenwoordig waren.
Aganga, Lebitet6 en anderen omhelsden mij ,,foe na boen
tongo die joe taki na kroetoe." (voor het goede dat gij in
de vergadering gesproken hebt). Kanap6 1) was blijkbaar
verheugd over de wederontmoeting. ,,Hij was verheugd
,,mij weer te zien. Hij verwacht veel goeds van mijn komen
,,in de Tapanahony voor zijn volk. Ik mocht geheel op
,,zijn steun en hulp rekenen. Op zijn beurt hoopt hij, als
,,voorheen, mijn vriendschap te bezitten."
Op Dinsdag 16 December brachten de Districts-Com-
missaris en ik een officieel bezoek (in gala) aan den
Granman en de autoriteiten te Drietabbetje.
Na een babbeltje en een wandeling door het dorp keer-
den wij terug naar Poeketi.

1) Kanap6 is de man die than Granman zijn most; door intrigues van
de conservatieven K. is liberal werd hij verstooten.




BIJ DE AUCANERS.


Op Donderdag 18 December aanvaardde de Districts-
Commissaris de teragreis.
Ik deed ZijnEdelGestrenge uitgeleide tot Poeloegoedoe.
Jammer dat de heer de Sanders, die met zooveel op-
gewektheid de heenreis maakte, met een heftigen mala-
ria-aanval naar Albina terugkeerde.
Teruggekeerd van Poeloegoedoe, ontvang ik bijna
dagelijks bezoek van verschillende kapiteins en anderen,
waaronder vele oude kennissen. De tongen komen nu
reeds los, en krijg ik te weten, wat zich v66r mijn komst
hier, zooal in verband met dat komen, heeft afgespeeld.
V66r de oproepingsbrief Amakti bereikte, was de tijding
dat een bakra hierheen gezonden zou worden, door het
geheele district verspreid.
,,Die bakra zou komen om belastingen in te voeren en
de Djoeka's op bakrawijze te besturen. De Granman zou
door hem vervangen worden, en de kapiteins zouden zich
naar zijne bevelen hebben te gedragen."
Van den beginne af was dadelijk bekend dat, ,,masra
van Lier" de bakra was, die door den Gouverneur zou
worden gezonden.
De partij van' Amakti zocht niet lang naar de reden,
die den Gouverneur aanleiding om zulk eene ingrijpende
verandering in het leven van de Djoeka's te brengen,
zou hebben gegeven.
,,Het waren de Bil8-negers die zoo lang reeds om school
en kerk roepen en den heer van Lier door zijn vroegeren
werkkring (balata exploitatie in de Beneden-Lawa, waar
de Bilo-negers hun kostgrondjes hebben) van nabij ken-
nen. Deze hadden met den heer van Lier geheuld en zijn
komen hierheen uitgelokt. Van Lier had, gevolg gevende,
aan den wensch der Bilo-negers van den Gouverneur
zijn ending hierheen weten gedaan te krijgen."
In eene Gran-kroetoe, die na de ontvangst van den op-
roepingsbrief te Poeketi gehouden werd, werden de Bilo-
negers openlijk van deze intrigue beschuldigd en verant-
woordelijk gesteld voor de consequentie van hun kui-
perij, met name werden de Bray- en Compagnie-loo's
negers als de drivers in deze beschouwd.




BIJ DE AUCANERS.


Na terugkeer van Amakti uit Paramaribo, werd weer
kroetoe gehouden en gaf de Granman verslag van zijne
reis.
,,De Gouverneur had hem gedwongen toe te geven en
hij had gezwicht. Hij en de kapiteins hadden evenwel
den indruk gekregen dat de zaak niet zoo donker was,
als men die hier inzag. Je kon het echter nooit weten.
Een bakra blijft altijd een geheimzinnig wezen, die men
nooit geheel vertrouwen kan. Voorzichtigheid diende dus
het wachtwoord te zijn."
In elk geval stond het vast, dat de Bilo-negers de aan-
leiding tot het een en ander waren. Daarom werd beslo-
ten dat de Posthouder, bij de Bilo-negers zich zou gaan
vestigen, opdat die de lasten van diens zijn in de Tapana-
hony zouden dragen.
Op de betrekkelijke kroetoe's hebben de Bilo-negers
harde dingen moeten aanhooren. Zich onschuldig we-
tende, werden de gemoederen zeer verbitterd. Vandaar
dat Afaniaka op de installatie vooruit liep en aan den
Districts-Commissaris en mij, toen wij te Manlobbi wa-
ren, vroeg wat het doel van onze komst in dit district
was.
Hij wilde uit den mond der bakra's zelven 't een en
ander hooren, om daarmede zich in de Gran-kroetoe (bij
de installatie) tegenover zijne belagers te kunnen stellen.
Op 15 December kwam Jenta van Powie te Poeketi,
om aan den Commissaris en mij zijne verontschuldiging
aan te bieden, voor het ons niet ontvangen op zijn dorp,
op 10 December.
,,Men had hem beschuldigd het komen van den bakra
hier, te hebben uitgelokt. Hij wilde daarom deze niet
ontmoeten v66r de installatie, opdat niemand hem be-
schuldigen zou, ruggespraak met den heer van Lier
te hebben gehouden, voordat deze in het openbaar ge-
sproken had. Nu alles opgehelderd is, stelde hij er prijs op
aan den heer van Lier te zeggen, dat hij te alien tijde har-
telijk welkom op Powie zal zijn.
De kroetoe waarin zou gesproken worden over mijne
woonplaats, welke aanvankelijk op 14 December bepaald




BIJ DE AUCANERS.


was, werd telkens voor onbepaalden tijd verdaagd; niet-
tegenstaande ik aan Amakti reeds op 13 December
uitdrukkelijk gezegd had, dat ik mij BilO, in de buurt
van Powie en Clementi zou vestigen.
Ik hoorde niets van Amakti, doch dagelijks kwamen er
verschillende kapiteins en andere Opo-negers bij mij, om
mij over te halen mijn kamp in hun buurt te bouwen.
Ik legde aan alien uit, dat ik er zeer gevoelig voor was,
dat zij mij zoo gaarne bij zich hadden, doch dat de plaats
waar ik mij kan vestigen, aan bepaalde eischen moet
voldoen (ik somde die eischen op).
En nu was er bovenwaarts nergens een voor mij ge-
schikt terrein te vinden.
Later bleek het mij dat Amakti's stilzwijgen niet op
zichzelf stond. Achter mij om werd druk kroetoe gehou-
den over deze kwestie. De Opo-negers erkenden dat zij
ten onrechte de zaak zoo duister hadden ingezien, en
thans begrepen dat de bakra hier gekomen was, om hun
goed te doen. En nu de person van dien bakra zoo was
meegevallen, wilden zij hem niet aan de Bilonegers af-
staan.
De Bilo-negers van hun kant eischten den bakra op.
Geredeneerd werd, dat als die bakra was tegengevallen,
zij de lasten daarvan mochten dragen. Nu hij is meege-
vallen, achtten zij het billijk de lusten te genieten.
Toen ik op 25 December nog geen bericht van Amakti
had, liet ik kapitein Sona van Mansi komen, en verzocht
hem aan den Granman namens mij te gaan zeggen, dat
ik het wachten moe was; dat ik niet begreep waarom de
zaak zoolang getraineerd werd, daar ik toch aan hem
Amakti reeds medegedeeld had waar ik mij wenschte
te vestigen. Ten slotte liet ik hem er aan herinneren, dat
de Gouvernements-Secretaris hem te Paramaribo uit-
drukkelijk gezegd had, dat ik in de keuze van mijn woon-
plaats geheel vrij most gelaten worden.
In den avond van 28 December ontving ik een bood-
schap van Amakti die mij liet verzoeken bij hem te ko-
men.
Den volgenden morgen vertrok ik naar Drietabbetje.




BIJ DE AUCANERS.


Op 30 December werd kroetoe gehouden. Op de kroetoe
was ook kapitein Jenta van Powie, die daarvoor ont-
boden scheen te zijn, aanwezig.
Voor het laatst werd nog getracht mij ,,Boven" te
houden. Toen ik ook nu weer bij mijn besluit bleef, wer-
den de pogingen eindelijk opgegeven. Ik verklaarde aan
de kroetoe uitdrukkelijk: dat mijn wonen ,,Beneden"
niet zou medebrengen dat ik de Bilo-negers aan de Opo-
negers zou voortrekken, evenmin als het omgekeerde het
geval zou zijn; dat het eenige argument van de Opo-
negers tegen mijn vestiging Bilo, waarvoor wat te zeggen
viel, was, dat de school te ver voor hunne kinderen zou
komen; dat ik echter dit bezwaar hoopte weg te nemen,
door het stichten van een internaat.
Nadat ik gesproken had, verzocht Amakti aan kapi-
tein Jenta mij te Powie huisvesting te willen geven, tot
ik mijn kamp gebouwd zal hebben, en voorts om mij bij
het aanleggen van mijne woonplaats in alles behulpzaam
te zijn.




GOUVERNEUR TEMMING'S PLANTAGE
BERG-EN-DAAL BIJ DEN PARNASSUSBERG IN
SURINAME
DOOR
MR. R. BIJLSMA.

Reeds spoedig na zijne bestuursaanvaarding besloot
Gouverneur Temming zich op de hoogte te stellen van
den toestand van het bergwerk op den Parnassusberg
bij den linkeroever van de Surinamerivier. In Juli 1722
bracht hij daartoe een bezoek aan het mijnwerk, bij
welke gelegenheid hij tevens den militairen post ter
plaatse inspecteerde. In zijne berichten, aan Directeu-
ren der Societeit van Suriname gezonden, wordt de
berg aangeduid als Parnassus- of Blauwe-Berg.
De benaming Parnassusberg was destijds de gebrui-
kelijke in de Gouvernementspapieren. Op de mon-
sterrollen der Surinaamsche militie sedert 1714 treffen
wij den term aan, wanneer de sterkte van den militairen
post aldaar wordt opgegeven. Anders staat het met den
naam Blauwe-Berg. Deze naam is op de kaart van Su-
riname, uitgegeven bij Ottens te Amsterdam, (verzame-
ling kaarten Algemeen Rijksarchief no. 1667) gesteld bij
de hoogte, enkele kilometers ten Noorden van de Mar-
chalskreek aan de Surinamerivier linkeroever gelegen;
deze hoogte wordt daar genoemd Param-Hill of Blauwe-
Berg, terwijl er een wachthuis is bijgeteekend. De
gelijkstelling Parham-Hill = Blauwe Berg is blijkbaar
ontleend aan Herlein's Beschrijving van Suriname,
uitgegeven 1718. Wij lezen aldaar:
,,Op de Paramhil legt nog een bezettinge, aldus van
de Engelsche genoemt, maar van de Nederlanders de
Blauwe berg; deze legt aan de westzij van Suriname 21




32 GOUVERNEUR TEMMING'S PLANTAGE

mijien van zee de river opwaarts; deze berg is zonder
geboomte en ontvangt alzoo de zuivere lugt, dat een
grote gezontheid voor de bezettelingen baart, die in
getal van vier bestaan en wonen in een zeker huis aldaar
opgebouwt; deze wagt is dienstig tegens de opstand
der Karaibanen, indien ze onverwagt mogten opko-
men om alzo de blanke te overvallen."
Het is niet duidelijk, welken berg Herlein hier op
het oog heeft. Waarschijnlijk heeft Herlein met zijne
beschrijving den Parnassusberg bedoeld en combi-
neert zijn boek foutief den naam Parham-Hill met den
Blauwen of Parnassusberg en den militairen post op
dezen berg sedert 1713.
Gouverneur Temming spreekt dan van den Parnas-
sus- of BlauwenBerg. Zijn bezoek daaraan in den zomer
van 1722 had onder meer tot gevolg, dat hij zich een
terrein in de nabijheid uitkoos tot het aanleggen van
een plantage. In den grondbrief, dien de Gouvemeur
zich zelven uitreikte, werden hem toegewezen 1500
akkers voor den aanplant van kost (voedingsgewassen),
suikerriet, koffie, cacao, indigo, tabak en voor het
kanten en zagen van hout; aan de uitgifte was de re-
serve toegevoegd, dat bij ontdekking van metalen in
het terrein deze mijnen het eigendom zouden blijven
van de Societeit van Suriname.
In het volgend jaar, 1723, kreeg Gouverneur Tem-
ming gelegenheid zijn grondbezit aanmerkelijk te ver-
grooten. De directeur van het bergwerk op den Parnas-
susberg kreeg last het mijnwerk te staken, daar het toch
niets had opgeleverd. De opstallen van het bergwerk
op den Parnassusberg werden daarop onder goedkeuring
van Directeuren der Societeit in publieke veiling ge-
bracht met nog 1500 akkers land naast den berg gelegen.
Gebouwen en ground werden toegewezen aan Gouvemeur
Temming, die het hoogste bod deed. Hoewel de verkoop-
conditien slechts melding maakten van opstallen aan de
bovenkant van den Blauwen- of Parnassusberg, werd de
grondbrief geformuleerd alsof behalve de gebouwen ook
de Parnassusberg zelf door Temming gekocht was.




BERG-EN-DAAL BIJ DEN PARNASSUSBERG.


De reserve voor de mijnwerken werd ook in dezen
grondbrief opgenomen en tevens was bij den verkoop
bepaald, dat de militaire post op den berg zou blijven
zoolang het koloniaal gouvernement dien noodig oor-
deelde.
Bij de 3000 akkers aan de Surinamerivier linkeroever
voegde Temming spoedig daarop nog 2000 akkers ge-
legen aan de overzijde van de river; dit nieuwe bezit
kwam evenwel niet te staan ten name van Temming,
maar op dien zijner dochter Catharina Eleonora en
van Mejuffrouw Charlotte Elisabeth van der Lith. 1)
In January 1725 werd Mejuffrouw van der Lith de echt-
genoote van Gouverneur Temming.
Blijkens den staat van Temming's goederen, ter ge-
legenheid van dit huwelijk opgemaakt, was met den
aanleg van de plantage Berg-en-Daal toen reeds een
aanvang gemaakt. 2) Na Temmings overlijden in 1727
bleef zijne weduwe de plantage exploiteeren; aanvan-
kelijk had zij daartoe de helft, aan haar stiefdochter
Catharina Eleonora Temming toekomend, in huur. Deze
verhouding bleef bestaan tijdens het gehuwd zijn van
Charlotte Elisabeth van der Lith met Gouverneur
Carel Emilius Henry de Cheusses. In 1737 kocht de
weduwe Carel de Cheusses v66r haar huwelijk met Gou-
verneur Joan Raye van haar stiefdochter (welke des-
tijds weduwe was van Gouverneur Jacob Alexander
Henry de Cheusses) de helft van de plantage Berg-en-
Daal, volgens den daarvan opgemaakten inventaris a).
Blijkens de boedelbeschrijving was Berg-en-Daal toen
een suikerplantage. Tot den inventaris behoorden o. a.
woonhuis, dienstbodenhuis, molenhuis met paarden-
stal, dramhuis met dramdistilleerketels; 50 volwassen
negers, 32 negerinnen; 78 paarden, 61 stuks hoornvee,
26 schapen, 33 cabrieten, 71 varkens. De gezamenlijke

1) Zie voor de grondbrieven enz. de missive van Gouverneur Tem-
ning aan directeuren Societeit van 11 Aug. 1723 en van Gouverneur
Mauricius van 25 Jan. 1744.
2) Zie Judicieele Akten 1727-1729 (in Oud-Notarieel Archief) fol. 147.
*) Contract 18 Mei 1737 in Oud-Notar. Archief.




34 GOUVERNEUR TEMMING'S PLANTAGE, ENZ.

waarde werd getaxeerd op ruim 71.000 gulden.
De juiste begrenzing van de plantage staat aangege-
ven op de kaart van Berg-en-Daal, in 1735 vervaardigd
door den landmeter De Lavaux voor douairiere De Cheus-
ses-van der Lith 1). Tengevolge van de onzekerheid
in Gouverneur Temming's oorspronkelijken rechtsti-
tel van den Parnassusberg ontstond in 1744 een geschil
tusschen Gouverneur Mauricius en Mevrouw Charlotte
Elisabeth van der Lith, destijds echtgenoote van den
franschen predikant Audra. Aanleiding tot dit geschil
gaf het transport van enkele zieke mijnwerkers der Mi-
neraalcompagnie naar den militairen post op den Par-
nassusberg *). Deze oneenigheid leidde later tot de deel-
neming der weduwe Audra (Mevrouw Duvoisin geheeten,
na haar huwelijk in 1748 met den franschen predikant D.)
aan de bekende cabale tegen Gouverneur Mauricius.
Nog tijdens het leven van Charlotte Elisabeth van
der Lith zou Berg-en-Daal als houtgrond worden geex-
ploiteerd. Dit blijkt uit den boedelinventaris, opge-
maakt in November 1753 na het overlijden der Weduwe
Duvoisin-Van der Lith, in welke stuk de waarde van
Berg-en-Daal op bijna 97.000 gulden werd geschat.














') Inventaris Kaarten Alg. Rijksarchief no. 1694.
*) Brief van Gouverneur Mauricius aan Directeuren van 25 Jan.
1744 en van Mevrouw Audra aan Directeuren van 12 Febr. 1744.




DE HANDEL VAN ST.-EUSTATIUS IN 1786.
MEDEGEDEELD DOOR
DR. J. DE HULLU,
Archivaris aan het Algemeen Rijk archief.

De memories over St.-Eustatius, die hier voor het eerst
in druk verschijnt, is slechts vier jaar ouder dan het
verslag, in 1790 door den toenmaligen gouverneur Godin
aan den raadpensionaris Van de Spiegel toegezonden
en voor eenigen tijd in ditzelfde tijdschrift afgedrukt 1).
Geeft Godin een algemeen overzicht van den staat van
zaken gelijk hij dien in het eerste jaar zijner ambtsver-
vulling aldaar had bevonden, de schrijver van de memories
beziet dezen meer in het bijzonder uit het oogpunt van
den handelsman. Toen hij de pen opvatte snelde de
West-Indische Compagnie haar ondergang te gemoet.
De zware verliezen, haar door den vierden Engelschen
oorlog berokkend (1780-1784), de finantieele ongelegen-
heid die haar op den rand van het bankroet had gebracht,
de ontevredenheid bij de kolonisten in de West-Indische
kolonien zelve wier belangen door de Bewindhebbers
werden opgeofferd aan het vermeende belang van het
moederland, dat alles te zamen deed voorzien dat zonder
diepgaande hervormingen, zonder een volslagen omme-
keer in haar bestuur en beleid, de dagen der Compagnie
welhaast geteld zouden zijn.
Niets natuurlijker dan dat deze of gene, die de uit-
werksels van hun wanbeheer in West-Indie met eigen
oogen had gade geslagen, zich geroepen achtte om
Heeren Bewindhebbers de remedien aan te wijzen, waar-
van men redding en herstel mocht hopen. Tot dezulken

1) Zie de afl. van Sept. 1919, blz. 385-393.




36 DE HANDEL VAN ST.-EUSTATIUS IN 1786.

behoorde de auteur van deze memories. Wie hij is ge-
weest, blijkt niet hij heeft zijn naam verzwegen -
doch wat hij van zichzelf mededeelt toont aan dat het
een oud-koopman was, die van 1760 tot 1784 te St.-
Eustatius negotie had gedreven en na den tijd van han-
delsbloei, dien hij er onder het bestuur van den comman-
deur De Windt had beleefd, het gestadig toenemend
verval der kolonie had aanschouwd dat, als de Bewind-
hebbers niet bijtijds de bakens verzetten, naar zijn
overtuiging binnenkort zou uitloopen op haar total
rulne.
Waaraan men dien achteruitgang te wijten had, zet
hij in zijn memories breedvoerig uiteen. Volgens hem
lag de oorzaak voor een deel in de gebreken en leemten
van het bestuur te St.-Eustatius zeif, allermeest echter
in de kortzichtige politiek van de Heeren in Patria.
Ruimt ze op al die beletselen, waardoor de ontwikkeling
van den koophandel in de kolonie wordt tegengehouden,
maakt er zooveel doenlijk is een vrijhaven van, en de
welvaart van voorheen zal er wederkeeren; ziet hoe de
Zweden door hun vrijgevige handels-staatkunde in den
korten tijd, dien zij er meester van zijn, het naburige
St.-Bartholomeiis tot bloei hebben gebracht, en bedenkt
dat, zoo gij niet op St.-Eustatius hun voorbeeld volgt,
de negotie daar voor immer te gronde zal gaan en St.-
Bartholomeiis zijn grootheid bouwen zal op de ruinen
van uw kolonie, aldus laten zich in het kort de denk-
beelden samenvatten, welke de schrijver der memories
aan de Bewindhebbers ter overweging aanbiedt.
Mag het ten slotte al better zijn uitgeloopen dan hij voor-
spelde in 1790 verklaarde Godin dat er op St.-Bartho-
lomeiis weinig handel was dit beteekent nog niet dat
zijn vrees op het oogenblik, toen hij de memories opstelde,
onredelijk was, want dat St.-Eustatius destijds nog niet
volkomen door St.-Bartholomeiis was overvleugeld ge-
worden, was meer geluk dan wijsheid: hadden'de Zweden
dit laatste eiland better bestuurd en er goede kooplieden
heen gelokt, zoo zou het het is alweer Godin die
ons dit verzekert de ,,geheele verwoesting" van zijn




DE HANDEL VAN ST.-EUSTATIUS IN 1786.


Hollandsche zuster hebben veroorzaakt. De beschou-
wingen, in de memories van onzen schrijver vervat, ver-
liezen dus niets van hare waarde, zij stellen op helderen
en zaakkundigen trant de moeilijkheden in het licht,
waarmede St.-Eustatius destijds worstelde, moeilijk-
heden die voor het grootste gedeelte voortsproten uit
de averechtsche politiek der Bewindhebbers en de kolo-
nie verhinderden den rang te herwinnen, nog kort te
voren in het West-Indisch handelsverkeer door haar
ingenomen.
De memories, een afschrift naar het schijnt, bleef be-
waard onder de op het Algemeen Rijksarchief berustende
papieren van Van Wijn, 1) een van de leden der Staats-
commissie, welke gelijk men weet in 1786 door de
Staten-Generaal werd benoemd om verschillende maat-
regelen en verordeningen te ontwerpen voor het bestuur
en den handel onzer West-Indische bezittingen.
In de uitgave zijn enkele schrijffouten stilzwijgend
door mij verbeterd.

1786. MkMOIRE SUR L'ISLE DE SAINT-EUSTACHE.

Population en janvier 1784. On y comptoit alors en blancs
des deux sexes et de tout Age 12 a 1500 Ames, en mulatres et
noirs libres 3 a 400, en esclaves 3200 a 3600.
Maisons. II pouroit y en avoir alors 280 a 300 dans la ville
basse, appell6e La Baye, et A peu pros le meme nombre dans
la ville haute, appell6e le Morne, mais la majeure parties baties
en bois, petites maisons et de peu de valeur.
Productions. Cette isle n'a qu'environ trois lieues de tour
et est en parties couverte de rochers ou montagnes tres-elev6es
et peu susceptibles d'etre cultiv6es, aussi ses productions sont-
elles born6es A la canne A sucre et A des provisions pour la nou-
riture des negres qui consistent en mil, patates, ignames et
malangas. On n'y fait guere, annie commune, que la valeur de
700 aL 800 barriques de sucre brut, don't une bonne parties se
vent en sirop pour 1'usage des habitants de l'isle. Elle est tres-
sujette au sec A cause de son peu d'6tendue et du manque de bois
ou grands arbres sur les cretaux de ses montagnes, ce qui rend
1) Verspreide West-Indische stukken no. 1172.





38 DE HANDEL VAN ST.-EUSTATIUS IN 1786.

ses revenues tres-pr6caires. Dans les annres 1782 et 1783 elle
n'en fit presque pas.
Commerce. Cette isle n'a donc de valeur que par son commerce.
La liberty don't elle jouissait cy-devant, le genie cr6ateur de
feu le gouverneur Heijliger et l'ame bienfaisante de feu le gou-
verneur de Wint 1), don't la m6moire sera toujours ch6rie, y
avoient atir6 un commerce tres-consid6rable comme on peut
en juger par un 6tat a la suite de ce mmrAoire qui content le
nombre de navires qui en furent expldi6s pour la Hollande
pendant sept annees de paix, 1771 & 1777, avec leurs chargements.
Il en partit pour la Hollande pros de 300 navires richement
charges dans le course des 3 ann6es qui suivirent celles-l1 et
pr6c6derent celle ou l'isle fut prise par les anglois 2). La con-
fiscation de toutes les propri6tis, en marchandises et en denr6es,
qui fut la suite de cette terrible catastrophe, ayant ruined presque
tous les n6gotiants de l'isle et les ayant oblige d'aller porter
leur industries ailleurs, il ne s'en est guere trouv6 A St-Eustache
lorsque la paix a ramen6 cette isle sous la banniere hollan-
doise. Plusieurs de ceux qui l'avoient quittee et qui auroient
raporte avec plaisir et leur industries et leurs capitaux en ont
4t6 empich6s par la crainte que la cession de l'isle de St-Bar-
thilmi par la France a la Suede 3), et les entraves mises avant
la prise de St-Eustache & son commerce ne 1'empechassent
de s'y vivifier de nouveau. Le peu qui s'y en est fait depuis
plus de deux ans que cette isle a 6t6 remise a la Hollande ne
justifie que trop leurs craintes a cet 6gard.
Tristes effects de la division des places de gouverneur et de fiscal.
Cy-devant et jusques A la mort de Monsieur de Windt la place
de fiscal 6toit reunie A celle de gouverneur. IL plfit A la Compagnie
sous le gouvernement de Monsieur de Graaff') de d6tacher
l'un de l'autre, et on ne tarda pas & St-Eustache de ressentir
les tristes effects de la division de ces deux places. De nou-
velles impositions des entraves, des amandes 6galement arbi-
traires et injustes en furent les suites. On y vit 6tablir pour
la premiere fois un capitaine de port ou visiteur de la rade.
Tout cela aportoit le degoft et chez les n6gotians de l'isle et
chez les strangers qui y traffiquoient et y auroient certaine-
1) Johannes Heijligers en Jan de Windt, commanders van St. Eustatius resp.
1743-1752 en 1753-1775.
2) Un 6tat de ces navires et de leurs chargements se trouve au bas de 1'6tat des
7 ann6es 1771 A 1777.
3) In 1785.
') Johannes de Graaff, commander van St. Eustatius van 1778 tot 1784.




DE HANDEL VAN ST.-EUSTATIUS IN 1786.


ment occasionn6 une grande diminution dans le commerce
si la guerre de 1'Am6rique et ensuite de la France avec 1'Angle-
terre n'avoit rendu St-Eustache 1'entrepOt du continent Amd-
riquain et des isles frangoises.
L'isle de St-Barthelemi. Cette isle comme St-Eustache n'est
propre qu'au commerce. Elle a une tr&s-bonne rade et elle
joint d'un grand advantage sur St-Eustache, celuy de poss6der
un port apelle le Carenage, qui sert a career les bitiments de
moyenne grandeur et a les metre A l'abri des ouragans. Les
Suedois desirant ardament d'y 6tablir un commerce et con-
vaincus qu'ils ne pouroient guere y parvenir qu'aux depends
de St-Eustache, ils y ont donn6 les plus grands encouragements
aux strangers en exemptant de tout droit quelconque toutes
marchandises et denr6es d'importation ou d'exportation, n'exi-
geant qu'une demi-piastre gourde (environ 26 s. courant d'Hol-
lande) pour 1'ancrage de chaque batiment grand ou petit, avec
ou sans cargaison. Et ces encouragements et les entraves qu'on
a continue metre k St-Eustache au commerce ont eu si prompte-
ment 1'efet que les Suddois en atendoient, qu'on a deji compt6
sur la rade de St-Barthel1my jusqu'k 40 bitiments a 1'ann6e
A la fois, don't quelquesuns de grands navires, qui y ont ddcharg6
des cargaisons entieres et y en ont pris d'autres, la pluspart
ameriquains qui y d6livrent leurs chargements a des batiments
frangois et anglois, qui leur aportent en change du sucre,
du rhum et du sirop, et cette isle devient deja le lieu oh 1'on
porte les negres de chez les anglois pour les vendre aux frangois
et aux espagnols, ces ventes n'6tant point permises & St-Eustache.
La situation de St-Barth6lmi est la meme que celle de St-
Eustache a l'6gard de toutes les autres isles, des possessions
espagnolles et du continent am6riquain. Les strangers prdfdre-
ront d'aller a St-Barth6l1mi s'ils ne trouvent plus a St-Eustache
les douceurs et la liberty don't ils jouissoient du teams des gou-
verneurs Heijliger et De Windt. Deja. des n6gotians de St-
Eustache ont quite cette isle pour aler s'ftablir a St-Barthel6mi,
oh l'on a bati plusieurs maisons et ot on en batit tous les jours
d'autres. Dans peu cet 6tablissement suddois prendra une forte
consistence, St-Eustache perdra le peu qui lui reste de la sienne.
Une parties de ses maisons tombent en ruine actuellement faute
de locataires, le reste suivra et cette isle ne sera plus rien si la
Compagnie ne pr6vient des-a-pr6sent les tristes efets, qu'on
doit attendre de la concurrence de St-Bartheldmi et des entra-
ves qu'elle a mises au commerce de St-Eustache, en lui donnant





40 DE HANDEL VAN ST.-EUSTATIUS IN 1786.

toute la liberty don't il avoit joui jusques au d6ces du gouverneur
De Windt; et voicy les moyens qu'elle doit employer pour cela.
Nicessith d'abolir la place de fiscal ou de la reunir de nouveau
d celle de gouverneur. II faut rapeller le fiscal et abolir entiere-
ment cette place ainsi que les droits ou impositions qui avoient
Rtd dtablies a son profit, ou si on doit absolument conserver la
place il faut la reunir de nouveau au gouvernement avec la liberty:
& ceux, que le gouverneur en sa quality de fiscal condanmera
k des amandes, d'en apeler, pour les habitants de l'isle au Con-
seil ordinaire et pour les strangers a un Conseil extra-ordinaire,
et ordonner que la moiti6 des amandes qui seront pay6es soit
destine pour les pauvres de l'isle et que l'autre moitie aille
au fiscal.
Abolition de la place de capitaine de port. II faut abolir la
place de capitaine de port ou visiteur de rade sous queUe d6nom-
mination qu'elle soit, et aussi les droits qu'on avoit impose
sur les batiments pour tenir lieu d'apointements A celuy qui
occupoit ce poste, et laisser aux bitiments la liberty de sortir
de la rade la nuit lorsqu'ils auront rempli les formalit6s de
leur expedition au Fort etc.
Admission des negres strangers A St-Eustache. II faut permetre
aux n6gotians de St-Eustache d'aller acheter des negres chez
les anglois et les porter dans la rade pour les verser (sans limi-
tation de teams pour cela) a bord des batiments qu'ils destineront
a les exporter chez les francois, chez les espagnols ou ailleurs,
permetre pareillement aux strangers de venir vendre leurs
negres dans la rade de St-Eustache, le tout sans payer aucun
droit; mais les obliger a tons de payer une piastre gourde de
droit par tate de chaque nOgre qui sera mis a (bord) pour ensuite
etre export. Les habitants de l'isle en g6ndral devront etre
exempts de ce droit pour ceux qu'ils ach6teront pour leur propre
service. Cette liberty atirera 5 St-Eustache beaucoup de denrees
qui serviront a charger les navires hollandois et augmenteront
les revenues de la Compagnie en Europe. Les esplces 6tant tras-
rares aux isles francoises et les anglois ne vendant leurs negres
que payables en argent ou en lettres de change, les francois
en achettent peu actuellement. C'est d'ailleurs un commerce
dans lequel ils ont besoin de credit, l'avantage qu'ils auront
d'en trouver chez leurs commissionaires & St-Eustache lorsque
les nOgres strangers y seront admis, et de pouvoir se liquider
vis-a-vis d'eux par des envoys de denrees engagera plusieurs
n6gotians des isles fran9oises A se livrer k ce commerce avan-




DE HANDEL VAN ST.-EUSTATIUS IN 1786.


tageux. St-Barth&l6mi leur ofrant les memes resources pour le
payment des negres avec des denrees, s'ils ne peuvent en avoir
A St-Eustache ils lieront leur parties avec des ndgotians de
St-Barthglmy, les espagnols en front autant et les suddois
jouiront des avantages et benefices d'un commerce que les hol-
landois auront rejet6. Et loin que cette admission des negres
strangers & St-Eustache y nuise a la vente des negres hollan-
dois, ils seront au contraire plus assures d'une vente lorsque
les negres strangers y seront admis, parcequ'alors ils trouveront
& St-Eustache des frangois ou des espagnols qui les ach6teront,
on des n6gotiants de l'isle qui les prendront pour leur compete
on pour celuy de leurs amis du dehors .En mars dernier un bati-
ment amdriquain se present a St-Eustache avec 158 negres,
un espagnol et un anglois qui y 6toient et qui vouloient acheter
sa cargaison allerent avec luy A St-Barth6lmi, l'espagnol et
I'anglois y prirent les negres et l'ambriquain s'y charge en
denrees. Un second avec 100 et quelques negres se pr6senta
Wgalement & St-Eustache pen de jours apres, ne lui 6tant pas
permis de vendre il ala A St-Martin dans la parties frangoise,
y vendit ses negres et se charge en sucre. Si ces bitiments
avoient pu vendre & St-Eustache, la Compagnie auroit joui
des droits sur leurs chargements de retour.
Point d'impositions sur les terres, maisons ni negres. II faut
abolir un petit droit qu'on avoit impose quelque terns avant la
prise de St-Eustache sur les negres de l'isle, et n'en metre d'aucune
espkce ni sur les terres ni sur les maisons ni sur les esclaves.
Les batiments payoient cy-devant & St-Eustache, et je
supose qu'ils payment encore les droits suivants:
les navires a trois mats, qui venoient y decharger et charger
des cargaisons enticres ou seulement en d6charger ou en charger
une, payoient: 100 a poudre 50 x meches au Fort en nature
ou en espkces, et 9 piastres pour 1'ancrage; les sinauds et brigan-
tins le demi de la poudre et meches et de 1'ancrage; les bateaux
et goeletes ftrangeres I piastre 4 r6aux; et les bateaux et goeletes
nationneaux 1 piastre. Et on fesoit payer aux navires sinauds
et brigantins strangers, qui ne mouilloient que pour un jour
on deux, le demi des droits cy-dessus. Ces batiments, qui venoient
de diff6rents endroits au vent de St-Eustache, y touchoient
pour y acheter quelques marchandises ou des denrees et y
jetoient beaucoup d'esplces. Mais on en voyoit un grand
nombre rester sous la voile pour sauver le Fort-droit 1) qu'ils
') d. i. fortrecht, recht aan bet fort verschuldigd, vgl. hierv66r.





42 DE HANDEL VAN ST.-EUSTATIUS IN 1786.

auroient eu & payer, et dans certain teams ne pouvant pas tenir
contre le vent et le courant, ils s'en aloient avec les esp6ces
qu'ils auroient employees A St-Eustache s'ils n'avoient eu
qu'un droit d'ancrage mod&r6 A payer.
Reduction d'un droit sur certain bdtiments. II conviendroit
done de payer ce droit & un mo6te ou onze piastres pour tout
navire sinaud ou brigantin qui ne viendroit que pour metre A
terre quelques effects ou pour prendre quelques marchandises
ou denrees. Alors tous les bitiments quarris qui auroient quel-
que chose A faire & St-Eustache iroient mouiller tout de suite,
et le grand nombre rendroit le droit plus productif qu'il n'6toit
cy-devant. II faut par contre continue les pleins droits cy-dessus
sur les navires sinauds et brigantins qui viendront d6charger
et charger & St-Eustache, on qui voudront seullement metre A
terre un chargement ou en prendre un. II faut aussi continue
celuy sur les biteaux et goeletes.
Droits qui se payment a St-Eustache. Avant la prise de St-
Eustache on y pr6levoit et on y prelve encore les droits suivants:
Pour la Compagnie: 2 pour cent de droit d'entr6e sur le rum,
le sirop et le bois de teinture, 2 pour cent droit de sortie
sur les memes articles pour 1'Europe, 5 pour cent droit de
sortie sur le sucre, caffe, cotton, indigo, tabac, cacao, cuirs etc.
du crfi des colonies ou isles frangoises, espagnolles, danoises etc.,
et aussi sur le tabac et indigo de 1'Am6rique septentrionale
lorsque ces denr6es 6toient charges pour 1'itranger;
pour l'isle: 2 pour cent droit d'entr6e sur le tabac, le ris,
l'indigo et quelques autres articles venant de 1'Am6rique sep-
tentrionale, 6 sols marquis par baril de farine, boeuf, porck
etc., 3 dito par frequin de boeurre, suif etc., lorsque ces ar-
ticles venoient d'autre part que de la Hollande et qu'ils n'6toient
pas pour compete hollandois, car dans ce cas ces provisions
ne payoient aucun droit;
pour les pauvres: 6 sols marquis par barrique de sucre et 3
dito par sac de caff6 et de cacao. Ce droit fut impose apres la
reorganisation d'aofit 1772;
pour le maitre de poid: 2 sols marquis par piece de toutes
les denr6es et marchandises sujetes au poid.
Abolition d'un certain droit de 21/. pour cent et de celuy du
lastgeldt. II faut continue a faire payer tous ces droits, mais
il ne faut plus exiger come on l'avoit fait apres 1'arriv6e
du fiscal & St-Eustache mais jamais auparavant, et comme on
continue a le faire, un droit de 21/, pour cent sur les provisions




DE HANDEL VAN ST.-EUSTATIUS IN 1786.


et marchandises qui y sont importdes avec celuy du lastgeldt
par batiments strangers ou nationnaux venant d'autre part
d'Europe que de la Hollande, sous le pritexte que ces provisions
ou marchandises auroient pay6 ce droit en Hollande si elles
y avoient 6t6 embarqu6es. Cela areteroit beaucoup l'importation
de ces provisions et marchandises dans l'isle et nuiroit con-
s6quament a l'acroissement de son commerce, qui doit etre
l'unique objet don't la Compagnie doit s'occuper, tant pour
son propre int6ret que pour le bien de l'isle de St-Eustache
et du commerce de la Hollande.
Fixer le prix du pain ce qui n'a jamais Wt fjait d St-Eustache.
Dans tous les pays polices le premier soin des magistrats ou
des administrateurs se porte sur l'objet de subsistence le plus
essential pour le people, le pain. On en 6tablit le poid ou le prix
suivant le prix du grain ou de la farine, et on diminue ou aug-
mente 1'un ou l'autre chaque fois que la matiere 6prouve une
variation un peu sensible. Le gouvernement de St-Eustache
n'a jamais port son attention sur cet objet important, aussi on
a vu nombre de boulangers faire des fortunes rapides A St-
Eustache. Il est bien n6cessaire que la Compagnie donne ordre
qu'on continue A faire des pains de 3 sols marquis ou des doubles
de 6 sols marques et que le poids en soit fix6 suivant le prix de
la farine, charge raison de la variation qu'il y aura dans le
prix de la farine, et souvant v6rifi6 et le boulanger mis A l'amande
lorsque son pain sera trouv6 au dessous du poids qu'il doit etre.
La farine se vent A St-Eustache A baril, on n'y consomme guere
que de la farine qui vient de l'Am6rique septentrionale. Les
Etats-Unis en ayant fix6 le poids a 200 U net de farine (environ
180 W poids d'Hollande) voicy une table qui peut servir a
fixer le poids du pain & Saint-Eustache. II est reconnu qu'un
quintal ou 100 u poids hollandois de bonne farine doit rendre
125 a de pain, qui font 225 pains de 16 onces qui, a 3 sols mar-
ques le pain, rendront au boulanger pour un baril de farine
14 piastres 3 sols marquis, 257 pains de 14 onces qui, a 3 sols
marquis le pain, rendront au boulanger pour un baril de farine
16 piastres 3 sols marques etc. etc.
Dans (les) isles frangoises on aloue aux boulangers 12 u ou
2 piastres pour la manipulation d'un baril de farine. Comme le
bois et la vie annimale y sont moins chores qu'& Saint-Eustache
on pouroit leur allouer dans cette isle environ 3 piastres par
baril, c'est-a-dire les obliger quand la farine seroit a 11 piastres
le baril de faire le pain de 3 sols marques ou un demi-rdaux de





44 DE HANDEL VAN ST.-EUSTATIUS IN 1786.

16 onces, le rdduire & 15 onces lorsqu'elle seroit aux environs
de 12 piastres le baril, A 14 onces lorsqu'elle seroit aux environs
de 13 piastres etc. On a souvant vu les boullangers & St-Eustache
ne faire leurs pains que de 12 Z 10 onces lorsqu'ils achetoient
la farine h 10 ou 11 piastres le baril.
Fixer aussi le prix du biscuit. Un quintal ou 100 W de farine
ne rend que 86 N de biscuit. Comme les bAtiments qui frdquen-
tent la rade de St-Eustache ne laissent pas que de faire une
grande consommation de cet article, il ne seroit pas mal que
administration en fixat aussi le prix chez les boullangers.
Encore St-BarthMlemi. Je reviens A St-Barthdldmi parceque
je suis pleinement convaincu que son dtablissement ruinera
St-Eustache entierement avec le teams, et mfme avant un tres-
long teams, si la Compagnie n'adopte pas tous les moyens que
j'indique pour faire revenir le commerce et empecher les dtran-
gers de se turner entierement du c6td de 1'dtablissement
suddois.
Riduire A 3 pour cent en faveur des ameriquains un droit de
sortie de 5 pour cent. Je serois meme d'avis qu'elle en employee
un autre pour cela, celui de rdduire & 3 pour cent en faveur
des ameriquains seulement le droit de 5 pour cent qu'on y fait
payer sur les denrdes qui sortent de l'isle pour 1'dtranger. La
Compagnie objectera peutetre les fortes ddpences auxquelles
elle est tenue qui vont actuellement 20 mille piastres ou
plus par an, pendant que les droits prdlev6s 1'annde derniere
1785 n'ont 6td qu'h 11 mille quelques cents piastres, mais c'est
pricis6ment sur la modicit6 de cette some que je fonds mes
assertions en faveur d'une liberty entire de commerce A St-
Eustache, et d'une diminution sur les droits de sortie pour les
amdriquains comme les seuls moyens d'y augmenter infiniment
le commerce et les droits de la Compagnie.
L'entrde des isles angloises est deffendue aux amdriquains.
Ils ne peuvent porter aux isles frangoises que de la more (en
payant un droit), du bois, des bestiaux et des legumes, et n'ont
la liberty que d'en exporter du rum et du sirop. II faut cepan-
dant pour leur continent du sucre, du caffi, du cacao etc. II
leur faut donc un port stranger et libre oh ils puissent vendre
leurs cargaisons aux anglois et en prendre d'autres en denr6es
en retour, et aussi oh ceux qui ont traitte aux isles frangoises
puissent employer l'argent qu'ils en retirent en sucre et autres
denrees qu'il ne leur est pas permis d'y prendre. Si on les y en-
courage ils reviendront tous & St-Eustache pour cela. La quan-




DE HANDEL VAN ST.-EUSTATIUS IN 1786.


titd de leurs denrdes et de celles des isles que cela y atirera y
augmentera beaucoup les revenues de la Compagnie, et pro-
curera au commerce de la Hollande un debouchd de beaucoup
de marchandises n6cessaires aux ameriquains et aussi plus de
denrees pour ses retours, car ordinairement sur une parties de
sucre brut qui vient des isles frangoises le tiers ou le demi au
plus est propre pour les am6riquains, auxquels il faut un tres-
beau sucre devant etre consomme chez eux sans etre raffin6,
et le reste se charge pour la Hollande et se vend a un prix mod6r6
A cause du haut prix qu'on a obtenu pour le beau. Si donc on
n'encourage pas les ambricains & revenir k St-Eustache ils d6lais-
seront entierement cette isle, ils iront ; St-Barthil6mi, les
anglois et les frangois y porteront leurs denrees et St-Eustache
ne sera plus rien dans peu d'annees.
Droits recus d St-Eustache en x78o et 1785. Pour convaincre
la Compagnie de la necessity de rapeller les strangers et sur-
tout les ameriquains & St.-Eustache, je vais metre sous les
yeux un petit tableau des droits qui y ont Wte prelev6s en 1780
et 1785: droits pour la Compagnie en 1780 Piastres 67,000 en
1785 Ps 11,300-, droits pour les pauvres sur sucre, caff6 et
cacao en 1780 Ps. 9000 en 1785 Ps. 900. Le premier offre une
difference de 1 i 5 (sic) et le second de 1 h 10.
Les ameriquains payment A St-Eustache la majeure parties des
droits qui y sont refus. Cette difference entire les droits recus
pour la Compagnie et pour les pauvres provient de l'impor-
tation des rums et sirops pour les ameriquains et des droits
pays par ceux-cy a la sortie des memes denrdes et autres, et
je suis persuade que, si les amnriquains abandonnoient entiere-
ment St-Eustache, la Compagnie n'y recevroit pas 4000 piastres
de droit par an. Si elle veut faire examiner les comptes qui
lui ont et6 rendues de St-Eustache depuis bien des ann6es,
elle verra que la majeure parties des droits qui y ont 6td
prdlev6s ont toujours 6td pays par les am6riquains.
Laisser aux bdtiments strangers d'Europe la liberty de reporter
chez eux en denries le produit des chargements qu'ils portent d
St-Eustache en payant 5 pour cent de droit. Je dis cy-dessus
qu'il faut retire le droit de 2'/. pour cent sur provisions et
marchandises venant & St-Eustache d'autre part de l'Europe
que de la Hollande et aussi le droit de lastgeldt sur les navires
qui les importeront, j'ajoute qu'il faudroit aussi laisser aux
batiments strangers qui y porteront ces provisions et mar-
chandises la liberty d'en reporter chez eux le retour en denr6es




46 DE HANDEL VAN ST.-EUSTATIUS IN 1786.

en payant a la Compagnie un droit de cinq pour cent sur ces
denrees. Je sais qu'il arriva a St-Eustache au commencement
de cette annie un navire brimois richement charge avec l'in-
tention d'y vendre sa cargaison, mais lorsque le capitaine
aprit qu'il n'auroit pas la liberty de charger son navire en
denrees pour faire son retour & Bremen, il se decida passer &
St-Thomas et la Compagnie a 6t6 privee des Fort-droits qui
lui seroient revenues par la traitte de ce navire A St-Eustache,
le capitaine qui d6siroit beaucoup de s'y arkter ayant declare
qu'il les payeroit tous avec plaisir, si on vouloit lui permettre
de charger son navire en denrees pour Bremen.
Abus d rilormer dans l'ilection des conseillers et admission des
strangers protestants au Conseil. L'administration de la justice
est un article si essential qu'il a toujours atir6 l'atention d'un
gouvernement sage. Le bonheur des sujets en depend. Leur
fortune, leur 6tat, leur honneur sont egallement entire les mains
des juges. Le choix des magistrats est done bien essential. II
est rare que les habitants d'un m6me lieu et surtout d'un petit
endroit comme St-Eustache ne connoissent pas tous leurs
concitoyens. C'est sans doute d'apres cela que Messieurs les
Directeurs de la Compagnie ont accord aux bourgeois de St-
Eustache de nommer leurs magistrats, mais il s'est glis6 dans
ce choix un abus qui ne lui en laisse que l'aparence, et j'invite
la Compagnie a y rim6dier. Le Conseil est compose du gouver-
neur et de cinq conseillers parmi lesquels on choisit le capi-
taine de la bourgeoisie, charge particulierement de veiller au
bonheur du people et a la conservation de ses privileges, dans
le cas que le gouverneur par un abus de son autorit6 tanteroit
de les luy ravir. A l'arrivie ou nomination d'un nouveau
chef l'ancien Conseil est dissous, la bourgeoisie s'assemble et
procede a l'dlection de nouveaux membres de la rigence, mais
quoiqu'ils ne doivent 6tre que cinq les bourgeois sont obliges
de voter pour dix personnel sur lesquelles le gouverneur en
choisit cinq, et parmi ces cinq le capitaine est alors elu & la
plurality des voix. C'est dans cette prerogative du gouverneur
que consiste l'abus que j'invite la Compagnie & reformer, car
sur les dix personnel choisies par les habitants cinq auront de
2 & 400 voix et les cinq autres seulement de 10 & 20. II est cepen-
dant au pouvoir du gouverneur de choisir les 5 derniers qui
ont peu de voix .Ces cinq membres sont done effectivement
de la nomination du gouverneur et non de celle du people.
C'est au gouverneur qu'ils sont redevables de leur place honorable




DE HANDEL VAN ST.-E USTATIUS IN 1786.


et point a leurs prdtendus 6lecteurs. C'est parmi eux que le
protecteur du people doit 6tre choisi par ces m&mes electeurs.
Quel choix leur reste-t-il? celui d'un homme devou6 au gouver-
neur. Ce que je viens de dire de l'election g6n6ralle peut aussi
s'apliquer a l'election particuliere dans le cas de mort ou retraite
d'un conseiller, alors le gouverneur a le choix d'un des 2 sujets
qui ont le plus de sufrages et peut pr6ferer celuy qui n'en auroit
que 30 ou moins a celuy qui en auroit 300 ou plus. II peut done
toujours carter de leur r6gence un sujet 6clair6, agreable au
people mais qui auroit le malheur de luy diplaire. Pour obvier
A cet abus il faudroit aneantir cette prerogative du gouverneur
et rendre la nomination libre et totalement au pouvoir des
bourgeois par le choix des personnel, qui auroient le plus grand
nombre de voix, pour conseillers, et par le choix de celuy qui
en auroit le plus parmi eux pour capitaine de la bourgeoisie.
Alors les habitants auroient un capitaine de leur choix, la
nomination seroit reelle, elle n'est a present que fictive. J'ai
connu des habitans didaigner de se trouver a une election
qu'ils savoient n'etre qu'aparante, puisque par sa prerogative
et par son choix le gouverneur 6toit en effet le seul et unique
6lecteur. II convient aussi que les habitants protestants seroient
sans 6gard au lieu de leur naissance admissibles dans le Conseil,
et que deux des conseillers au moins fussent choisis parmi les
negotiants de l'isle, la pluspart des affaires qui se traittent au
Conseil 6tant mercantilles. De ces arrangements procederoit
une administration sage et regl6e, la justice seroit equitable-
ment rendue, et les conseillers choisis par le people s'occupe-
roient de son bonheur et seconderoient les vies bienfaisantes
de la Compagnie, en donnant au commerce tous les encourage-
ments possibles et absolument n6cessaires. Je le repute pour
pr6venir I'andantissement don't l'isle de St-Eustache est menace
particulierement par la rivalit6 d'une isle voisine, qui employee
tous les moyens pour s'dtablir et s'6lever sur les ruines de son
commerce si florissant autrefois.
N.B. L'auteur de ce m6moire a 0t6 n6gotiant & St-Eustache
pendant 24 ans, il s'est retire en Europe depuis deux, et en
quitant I'Amnrique il a abandonn6 les affaires de commerce.
11 n'a donc consult en metant ses idWes sur le paper d'autre
interet que celuy qu'il prend toujours a la prosplrit6 de St.-
Eustache et de ses anciens concitoyens et aussi les avantages
de la Compagnie et du commerce de la Hollande. II croit devoir
en prevenir Messieurs les Directeurs pour d6tourner d'eux






48 DE HANDEL VAN ST.-EUSTATI US IN 1786.

toute suspition que des vues particulibres auroient pit avoir
part aux avis qu'il prend la liberty de leur donner, et les garantir
en meme teams contre des avis contraires aux siens que des
intirets particuliers ont pui ou pouroient dicter.

1786. SUPPLEMENT A MON 1) MEMOIRE SUR ST-EUSTACHE.

Depuis mon m6moire fait sur St-Eustache j'ai apris que les
entraves mises a son commerce ne font que s'y multiplier, et
je crains que si la Compagnie tarde encore longtems & aporter
du remade au mal que cela luy fait et aux vexations inouies
qu'a entrain6 l'6tablissement d'une place, qui semble n'avoir
&t6 cr66e ou d6tach6e du gouvernement que pour causer la ruine
de l'isle et celle de la Compagnie, je crains dis-je que ses regrets
et ses efforts pour y rapeler le commerce par la suite ne soient
superflus et inutiles.
On m'a mand6 du mois de mai qu'on avoit saisi des provisions
d'un capitaine parce qu'il les embarquoit pour les porter a
bord de son batiment apres que le soleil 6toit couch mais qu'il
fut tr6s-jour encore. Quel est le pays au monde oi l'on borne
le travail des hommes au course du soleil? II n'y en a point,
il ne peut y en avoir surtout dans un pays comme l'Am6rique
meridionale ohi il faut gagner, le matin avant son lever et le
soir apres son coucher, le teams que la vive chaleur de ses rayons
oblige souvant de perdre quelques heures de la journ6e.
On me made aussi que les formalit6s pour la declaration
des capitaines caboteurs qui arrivent k St-Eustache sont telles,
qu'il s'ecoule au moins trois heures du moment qu'il commance
A les faire jusques a celuy oih il peut commencer A d6barquer
son chargement.
Necessit- de remetre sur P'ancien pied les formalites dans les
declarations d'entree et de sortie des battiments caboteurs. C'6tait
en parties a la grande activity avec laquelle on faisoit les affaires
ci-devant a St-Eustache et particulibrement A celle que l'on
metoit dans l'exp6dition des batiments que cette isle devoit
son commerce. Les gouverneurs Heijliger et De Windt qui
avoient reconnu cette vdrit6 savoient qu'il venoit souvant
des batiments charges de denr6es enlev6es des isles voisines
en fraude, qui par la nature de leur expedition ou d'autres
causes ne pouvoient sans danger faire un s6jour dans la rade

1) Het H.S. heeft: un




DE HANDEL VAN ST.-EUSTATIUS IN 1786.


de plus de 12, 15, 20 heures, pendant lesquelles il faloit souvent
mettre a terre leur chargement et en prendre un autre. Ces
administrateurs dclairds qui n'avoient a coeur que le bien de
l'isle et I'agrandissement de son commerce avoient born les
formalit6s d'entrde et de sortie de tous batiments caboteurs
. ceci:
le capitaine se rendoit chez eux pour leur donner connois-
sance de son arrive, de 1M il aloit au Fort oh il disoit, comme
il l'avoit fait au gouverneur, la nature de son chargement.
Lorsqu'il 6toit pret a partir il retournoit chez le gouverneur
qui lui donnoit une carte sur la quelle etoit le sceau de la Com-
pagnie. II aloit ensuite au Fort, y remetoit la carte, payoit le
droit d'encrage de son batiment et partoit. Tout cela se fesoit
dans moins d'une heure et il n'y avoit jamais de retardement
parceque, si le capitaine ne trouvoit pas le gouverneur chez
luy k son arrivee, celuy-ci n'exigeoit pas qu'il y revint une
second fois et s'il ne s'y trouvoit pas lorsque le capitaine venoit
s'exp6dier, un commis, un domestique lui donnoit la carte avec
laquelle il alloit au Fort. Et ces memes gouverneurs Heijliger
et De Windt ne s'6toient jamais oposd au d6barquement ou
embarquement de marchandises avant le lever du soleil ou apres
son couch. Ils permettoient au contraire aux capitaines cabo-
teurs pour faciliter la promptitude de leur expedition de com-
mancer a d6charger leurs denr6es d6squ'ils avoient ancr6 leur
battiment et avant d'aller chez eux les informer de leur arrive.
J'ai dtd t6moin de cela. J'ai vu meme des capitaines qui, ne
pouvant rester que quelques heures dans la rade pour verser
a terre un chargement, demandoient au gouverneur la carte
d'exp6dition en allant l'informer de leur arrive, et il la leur
donnoit pour ne pas leur faire perdre du teams & retourner chez
luy et au Fort une second fois, et en d6clarant leur arrive
au Fort ces capitaines y remetoient la carte et payoient 1'an-
crage de leur bitiment. Je recevois beaucoup de ces batimens
caboteurs charges de denr6es. Comme ces memes gouverneurs
Heijliger et De Windt laissoient aussi aux batimens la liberty
de sortir de la rade a l'heure qu'ils vouloient apres le soleil
couches pourvuqu'ils se fussent exp6dids au Fort, cela facilitoit
infiniment les affaires en donnant le teams d'embarquer quelques-
fois jusqu'a 7 et 8 heures du soir A bord de batimens qui ne
pouvoient sans risque sojourner A St-Eustache jusqu'au lande-
main. On ressentoit surtout le prix de toutes ces facilities pen-
dant le teams d'hyvernage oh la perte d'une nuit, d'une heure




50 DE HANDEL VAN ST.-EUSTATIUS IN 1786.

dans une rade peut 6tre quelquefois suivie de celle d'un biti-
ment et de son 6quipage.
Il est tres-essentiel pour le bien de St-Eustache que la Com-
pagnie ordonne que les bitiments caboteurs n'ayent A l'avenir
a observer dans leurs declarations d'entree et de sortie que les
formalitds auxquelles ils etoient tenus cy-devant, et qu'ils ayent
la liberty ainsi que tous autres bitiments de sortir de la rade
apres le soleil couch.
Nicessitb de remetre la plaidoirie des causes au Conseil sur
l'ancien pied. J'ai deja parl6 dans mon m6moire de la n6cessit6
d'6ter au-gouverneur une certain prerogative dans le choix
des conseillers. Je dois metre sous les yeux de Messieurs les
Directeurs un abus qui s'est glissd dans administration de
la justice. 11 faut pour cet effet remonter au teams de feu le gou-
verneur De Windt. Alors tout 6toit simplifi6, chaque plaideur
soit demandeur ou d6fendeur se pr6sentoit au Conseil. II y
plaidoit sa cause dans la langue qui lui 6toit la plus familiere.
Les membres du Conseil entandoient les raisons des deux par-
ties, les comprenoient et rendoient ensuite leur jugement.
Le petit nombre d'apels constate que ces jugements etoient
assez g6ndralement satisfaisants. Presque tous les conseillers
entendent l'anglois et le francois. S'il y en avoit un ou deux
qui n'entendissent pas la langue du plaideur les autres leur
servoient d'interpretes. Le jugement etoit promt et les fraix
jamais que peu de chose. Souvent Monsieur De Windt dans
des cas de commerce renvoyoit des causes h des arbitres qu'il
nommoit ou don't il laissoit le choix aux parties, et leurs diff6rens
etoient ajustds tout de suite et sans fraix. Cette celldritd dans
les decisions diminuoit le nombre d'affaires en rendant 1'ad-
ministration de la justice facile et prompted. Les sentences se
rendoient en hollandois come actuellement, mais les plaideurs
ont perdu cette facility qu'ils avoient ci-devant de plaider
eux-memes leurs causes. Les conseillers ne veulent plus entendre
plaider qu'en hollandois, il en r6sulte que les trois quarts des
plaideurs sont forces de prendre des agents, d'avoir recours a
un interprete, de lui mettre leurs raisons par 6crit. De l& s'en-
suit; lo. une multitude inutile de paparasses, 2o. une perte de
teams considerable, et 3o. des fraix 6normes et ruineux pour
quelquesuns. Je prie Messieurs les Directeurs d'observer encore
un article essential. Les plaideurs choisissent commun6ment
pour agents les personnel qu'ils croyent les plus verses dans
la loi. Les agents les plongent dans le vaste labirinthe de la




DE HANDEL VAN ST.-EUSTATIUS IN 1786.


chicanne. Les conseillers sont des habitants de l'isle qui n'ont
ou tr&s-peu de connoissance des loix. us ont le secours des
placards mais chaque agent leur donne la tournure qu'il veut et
un sens faux et contraire aux intentions du 14gislateur. Les
conseillers se trouvent dans 1'embarras, les affaires trainent,
se multiplient et tres-souvent ils rendent des jugements con-
traires a la loi par la fausse interpretation qu'on leur en a donnde.
Il conviendroit donc de remetre les choses sur 1'ancien pied
tel qu'elles dtoient du teams des gouverneurs Heijliger et De
Windt, de rendre a chacun la liberty de plaider sa cause, enfin
de tout simplifier come ci-devant. C'est un des grands moyens
de faire renaitre la prosplritd de l'isle d'ofi s'ensuivra l'agran-
dissement de son commerce qui tournera A l'avantage de la
Compagnie.
NB. Les avis contenus dans le mdmoire sur St-Eustache
et dans ce supldment sont le fruit d'une experience de 24 ann6es
aquise sous deux gouvernements bien diffdrents. Ils ont dtd
dict6s par le d6sir seul de retire cette isle de 1'6tat de detresse
et d'opression sous lequel elle g6mit, et par celuy de voir fleurir
de nouveau son commerce, et valent mieux que des enquates
qui pouroient 6tre faites sur le lieu, meme par une personnel
envoyde a cet effet parcequ'elle seroit oblige de s'adresser ou
se confier pour remplir le but de sa mission & des habitants
de l'isle, que des interets particuliers engageroient A lui presenter
les choses soit dans le present soit dans le pass sous des vues
differentes, et cette personnel ne seroit jamais a meme de pou-
voir bien dclairer la Compagnie sur ses vrais interets et sur
ceux de l'isle.










Etat des navires parties de St. Eustache pour (la) Hollande pendant 7 ann6es
et des denrees qu'ils ont emport6es.


Sucre. Caff6. Cacao. Tabacs. Cuirs. Cot- Indi- Ris. Bois de
ton. bar. tiercon1) et teinture
barr- bar. etc. sacs. bar. etc. sacs. boud. paquets r6les pieces. balles bar. demi-dito pieces.
ques. etc.

Anno.
1771 40 navires 14369 1048 12144 38 687 75- 1662 2514 105 7945
1772 40 14686 270 5610 98- 1339 213- 4215 1916 5 1 280 11180
1773 36 10926 1666 10144 17 275 179- 5842 5617 12 4223
1774 30 ,, 5597 1004 21265 135 1924 102- 7539 1770 8 13 4 6064
1775 30 6003 1021 16439 30 1365 240- 8426- 510 3697 25 2167
1776 46 10954 2181 18194 58 2464 50- 5102-5100 10210 77 67 12443
1777 40 ,, 5925 1188 9000 33- 748 2086- 6329- 889 10936 551 633 6065 10770

7 ann6es 262 navires 68460 8378 92796 409 8802 2945-39115-6499 36660 746 751 6349 54792


faisant pour chaque annee 37
navires


1778 43 navires
1779 110
1780 143
Convoy du premier f6vrier
1781-21 nav.

1) D. i. I/8 barrique.


6505
24475
43502

7853


1197 13256


1152 8830
1792 75767
848 86081

401 9047


58 1257


4- 578
53 3884
32 2182

- 413


420- 5588- 928


ensemble
4574- 17022
11568- 24344
8615-4133 -

1735- 813 -


5237


37846
48569
17789

2439


106


907




DE PAN-AMERIKAANSCHE UNIE.


DOOR
JHR. L. C. VAN PANHUYS.


Wij staan aan den vooravond van een toeneming
van het verkeer, zooals voor de uitvinding van het vlieg-
tuig niet kon worden voorzien. Wijst dit op de kans
tot grootere toenadering onder de volken, zoo heeft
de wereldbrand ons ook een instituut gebracht (wij be-
doelen den Volkenbond) dat, samenwerking belovende
in vele dingen, de volgende geslachten naar wij hopen,
ook zal opvoeden tot het koesteren van gedachten van
international eenheid.
Voor het Westelijk Halfrond bestaat reeds sedert
jaren eene installing die vrede en vriendschap onder
de staten van de Nieuwe Wereld beoogt. Tot nog toe heeft
men, noch in het Moederland, noch in de West-Indische
kolonikn, zich met die Amerikaansche installing inge-
laten. De tijd breekt aan, dat men er zich rekenschap
van zal moeten geven, of het wenschelijk is op deze wijze
nauwer verbinding te krijgen in de eerste plaats met de
,,United States" en ook met staten als Brazilie, Vene-
zuela, Columbia en Mexico.
Wij achten het voor de toekomstige belangen van
Suriname en Curacao van belang het oog te richten op
dien Amerikaanschen Bond, de ,,Pan-American Union".
Het is een ambtelijk (officieel) verbond van de 21
onafhankelijke republieken van Noord- en Zuid-Ame-
rika, die te Washington is gevormd tot ontwikkeling
van handel, scheepvaart en verkeer, van betrekkingen
met elkander en tot behoud, zooals gezegd, van vrede
en vriendschap onder die staten. De Bond wordt be-




DE PAN-AMERIKAANSCHE UNIE.


stuurd door den Staatssecretaris van de Vereenigde
Staten van Noord-Amerika, die voorzitter is krachtens
zijn ambt en door de te Washington aanwezige diplo-
matieke vertegenwoordigers van de andere Ameri-
kaansche gemeenebesten; de administrative wordt ge-
voerd door een directeur-generaal, die door het Be-
stuur gekozen, een international ambtenaar is en
wordt bijgestaan door een uitgebreiden staff van spe-
ciale deskundigen en andere ambtenaren, die inlich-
tingen inwinnen, onderzoekingen instellen, verslagen
voorbereiden en openbaar maken, vragen beantwoor-
den, bezoekers rondleiden en briefwisseling voeren. Het
gebouw te Washington, een van de schoonste van de
Vereenigde Staten, is door bijdragen van Carnegie, die
750.000 dollars schonk, en van de gezamenlijke repu-
blieken gesticht, als een fraai symbol van Pan-Ameri-
kaansche solidariteit en saamhoorigheid.
Nauwkeurige inlichtingen over de republieken worden,
opdat die landen better bekend zullen worden, openbaar
gemaakt door het geillustreerde maandschrift (Bulletin
of the P.A.U.), dat in het Engelsch, Spaansch, Portu-
geesch en Fransch verschijnt en van allen vooruitgang
in ieder Amerikaansch land melding maakt. Het bu-
reau verspreidt pamfletten nopens allerlei onderwer-
pen betreffende de landen die tot de Unie zijn toegetre-
den en zendt die toe in antwoord op vragen van belang-
hebbende personen, firma's en instellingen.
In de bibliotheek, de ,,Columbus Memorial Library"
zijn o.a. tal van gegevens over Latijnsch Amerika te
vinden; op de tafels in de leeszaal zijn ook nieuwsbladen
en maandschriften aanwezig. (Wellicht ook ,,De West-
Indische Gids"?).
Van bijzonder belang is de Internationale Raad, die
de Pan-Amerikaansche Unie tot een waren vredesbond
van de Amerikaansche nation stempelt. Op den eersten
Woensdag van iedere maand komen in de Regeerings-
zaal van het gebouw, rond een groote ovale tafel, met
stolen waarop de namen en wapens van de betrokken
landen, de Staatssecretaris van de U.S.A. en de diplo-




DE PAN-AMERIKAANSCHE UNIE.


matieke vertegenwoordigers van de andere republieken
in rade bijeen.Daar worden de kansen op het nauwer
aanhalen van de betrekkingen tusschen de republieken
en de middelen tot het behoud van den vrede besproken.
Mogelijk zijn door den zedelijken invloed van dezen
Raad reeds ettelijke oorlogen op het Amerikaansche
vastland voorkomen.
Het bureau van de Unie is van meening, dat het
vooral aan zijn arbeid te danken is, dat de handel tus-
schen de U.S.A. en de 20 Latijnsch-Amerikaansche
landen in de laatste twaalf jaren van naar schatting
500 million dollars tot 1 milliard, 750 million dollars
is gestegen. De P.A.U. tracht door aanmoediging van
de studied van het Spaansch en het Portugeesch, alsmede
van de aardrijkskunde, geschiedenis en bijzonderheden
van de Latijnsch-Amerikaansche landen, die staten
popular te maken bij de onderwijsinstellingen in de
U.S.A; zij heeft ook omgekeerd getracht hetzelfde te
doen ten aanzien van de U.S.A. bij het onderwijs in de
Latijnsche republieken.
Het bureau bevordert de uitwisseling van professoren
en studenten aan de wederzijdsche hoogescholen en
voorziet de nieuwsbladen van N. en Z. Amerika geregeld
van inlichtingen betreffende de verschillende repu-
blieken, ten einde hen better met die landen bekend te
maken en er hunne belangstelling voor te wekken.
De Unie is dus een groote active organisatie voor
de ontwikkeling van handel en beschaving, tot instand-
houding van den vrede en een international vraag-
baak voor de Nieuwe Wereld. Wie inlichtingen verlangt
over Latijnsch-Amerika, van welken aard ook, kan
zeker zijn een wel overwogen antwoord te ontvangen
wanneer hij zich richt tot de Pan-American Union,
Director General, Washington D.C.
De geschiedenis van deze merkwaardige organisatie
dagteekent reeds van 1826 toen men vergeefs hoopte een
,,Panama Congres" tot stand te brengen van gedele-
geerden van N.- Middel- en Z.-Amerika, en vragen van
gemeenschappelijk belang te bespreken. Pogingen van




DE PAN-AMERIKAANSCHE UNIE.


Mexico (1831, 1838 en 1839), mislukten eveneens en een
bijeenkomst van Bolivia, Chili, Ecuador, Nieuw-Granada
en Peru in 1847/48 had geen resultaat, evenmin een
bijeenkomst in 1856 te Santiago, waar Peru, Chili en
Ecuador vertegenwoordigd waren. Mislukking viel ten
deel aan een oproeping van Peru in 1846 om de voor-
malige Spaansche kolonikn te vereerigen; ook toen in
1881, J. Blaine, Staatssecretaris van de U.S.A. een
congress te Washington uitnoodigde, bleken de tijden
daarvoor nog niet rijp te zijn. Eindelijk had in 1888 een
door Cleveland bijeengeroepen Intern. Amerik. Con-
ferentie plaats, die o.a. het instellen van arbitrage,
eenheid van douane-bepalingen, gewichten, maten en
gemeenschappelijke zilveren munt beoogde, alsmede
gezamenlijke gezondheidsmaatregelen, doch slechts tot
practische uitkomst had de oprichting van een Interna-
tionaal Bureau van de Amerikaansche Republieken.
Het volgende congress had in 1901 plaats te Mexico,
doch stelde de behandeling van vele zaken uit tot het
Congress te Rio de Janeiro in 1906, waar o.a. de Drago-
of Calvo-leer besproken werd, krachtens welke aan
Regeeringen verboden werd private schulden door ge-
weld te innen.
Maar ook deze bijeenkomst besloot vele punten over
te laten, ditmaal aan de Haagsche Vredesconferentie.
In 1910 op de 4e zitting van de Conferentie te Buenos
Aires, werd de naam Bureau van de Amerikaansche
Republieken veranderd in ,,Pan American Union".
Wanneer wij nu nog aanteekenen, dat Pan-Ameri-
kaansche Wetenschappelijke Congressen bijeenkwamen
in Chili, 1908, te Washington 1912; dat te Washington
in 1915 op een P.A. Commercial Congress de wegen en
middelen werden nagegaan om aan de oorlogsomstan-
digheden en de daaruit voor Amerika voortvloeiende
handelsbelemmeringen tegemoet te komen, en dat in
September 1920 te Chili weder een P.A. wetenschappelijk
congress plaats vindt, dan beschikt men over genoeg
gegevens om zich van de Unie een denkbeeld te kunnen
maken.




DE PAN-AMERIKAANSCHE UNIE. 57

Totnogtoe zijn Engeland, Frankrijk en Nederland, de
eenige niet-Amerikaansche Staten, die nog gebieden
in de Nieuwe Wereld besturen, noch hunne kolonien
tot de Unie toegetreden. Men stelle de vraag of dit,
wat Nederland, Suriname en Curagao betreft, zoo moet
blijven, en of onze belangen, in dit opzicht, met die van
Engeland en Frankrijk steeds zullen moeten samengaan.
Wellicht, dat in de toekomst een vertegenwoordiger
van de N.W.I. kolonien ook zijn zetel in den Raad te
Washington zal innemen.
Misschien zal tegen dien tijd de zetel van dien ver-
tegenwoordiger kunnen worden versierd met de wapens
van Suriname en Curagao die dan mogelijk door een
ook in dit opzicht active Regeering in het leven zullen
zijn geroepen.




BOEKBESPREKING.


W. H. Holmes, Handbook of Aboriginal
American Antiquities, Part. I. Introductory.
The Lithic Industries (Smithsonian Insti-
tution, Bureau of American Ethnology,
Bulletin 60. Washington 1919.)

De aanleiding tot een korte bespreking van een klein gedeelte
van bovengenoemd werk in dit Tijdschrift vind ik daarin, dat
Holmes ook N.O. Zuid-Amerika en de West-Indische eilanden, zij
't ook zeer kort, behandelt.
Wanneer Noord-Amerikaansche ethnologen en archaeologen
zich wagen aan een onderwerp, dat buiten het eigenlijke gebied
der Vereenigde Staten ligt, dan geven zij niet zelden blijk van on-
volledige kennis en groote oppervlakkigheid. Men denke b.v. aan
Clark Wissler's The American Indian (New-York 1917). Zoo is het
ook niemand minder dan William H. Holmes, den grootst leven-
den archaeoloog in Noord-Amerika gegaan. Zelfs van een vlak
aangrenzend gebied als Oud-Mexico is Holmes blijkbaar niet ge-
heel op de hoogte, zooals onlangs door Zelia Nuttall werd aange-
toond 1). Ik citeer de kritiek dier alleszins bevoegde schrijfster
slechts om mij te verontschuldigen zoo ik een hoogstverdienste-
lijk veteraan-vorscher als Holmes durf te kritiseeren. Die onvol-
ledigheid is echter waarschijnlijk voor een gedeelte toe te schrijven
aan het feit, dat dit Handbook reeds in April 1916 werd afgesloten,
eerst in 1919 gedrukt en in 1920 verspreid.
Vergeleken met de acht inleidende hoofdstukken en die over de
lithische techniek en voorts met de behandeling der Indiaansche
oudheidkunde binnen het gebied der Unie, valt het groote ver-
schil in het verwerken der overige stof zelfs den slechts gedeelte-
lijk ingewijde dadelijk op. Hier een betoog en een overvloed van
bijzonderheden, die den scherpzinnigen meester verraden, daar
oppervlakkigheid en armoede aan gegevens, om van onjuistheden
te zwijgen. De lezer vraagt zich dan ook onwillekeurig verwonderd
1) American Anthropologist, N. S., vol. 22, 1920, p. 301 seq.




BOEKBESPREKING.


affof een en dezelfde auteur al die verschillende hoofdstukken
heeft geschreven. Hetzelfde geldt voor de afbeeldingen. Van de
223 meestal voortreffelijke illustrates (Holmes-zelf is tevens een
uitmuntend beeldend kunstenaar, vooral aquarellist) hebben er
bijna 200 uitsluitend betrekking op Amerika benoorden Mexico,
de overige op het geheele gebied zuidelijk daarvan. Ook daaruit
blijkt de hoogst ongelijkmatige behandeling der onderdeelen. In
het gedeelte van het Handbook dat over West-Indie, zoo ruim
mogelijk genomen, en het aangrenzende gebied op het vasteland
handelt, is dan ook geen enkele illustrate te vinden.
De oudheidkunde van Suriname, en van Guyana in 't algemeen,
alsook die van de West-Indische eilanden, is niet begrijpelijk ten-
zij men minstens een groot gedeelte van het overige N.O. Zuid-
Amerika tot het onderzoekingsveld mederekent.
Het gebied (,,area"), dat bij Holmes Guyana omvat, heet bij
hem ,,Amazon Delta Area". De zuidelijke grens daarvan verloopt
in een lang gestrekte golflijn van Maracaibo tot oostelijk van
Para, zoodat dit gebied slechts een betrekkelijk kleine kuststrook
beslaat. Het zuidelijk daaraan grenzende gebied daarentegen is
onmetelijk groot, want het strekt zich uit tot de uiterste grens van
Patagonie en heet bij Holmes ,,Primitive South America". 1)
De begrenzing en indeeling dezer beide ,,areas" komt mij zeer
willekeurig en oppervlakkig voor. De grootste, noordelijke, helft
der drie Guyana's b.v., zou behooren tot het ,,Amazone-delta
gebied", het overige tot ,,Primitief Zuid-Amerika". Waarom, dat
blijkt niet. Met een kritiek betreffende het samengooien van ver-
schillende primitive culture, zooals die van Centraal Brazilie,
den Gran Chaco en Patagonia, kan ik mij hier niet inlaten. Uit de
recent publicaties van Erland Nordenskiold weten wij welke
groote verschillen in die streken voorkomen. Ik bepaal mij slechts
tot dat, hetwelk indirect met West-Indie in den ruimsten zin ver-
band houdt.
Al hetgeen Holmes over de drie gewesten (20-22), die ons hier
interesseeren, mededeelt, beslaat 6 (zegge zes) bladzijden (141-
147).Het spreeekt dus van zelf, dat mijn r6sum6 zeer kort kan zijn.
De historisch bekende volksstammen der Amazone delta-cul-
tuur behooren tot de Arowakken, Karaiben en Tupi. Dit gebied

1) Terloops gezegd, de nummers der ,,areas" (Holmes neemt er voor
gansch Amerika 22 aan) in den tekst en op de kaarten (p. 96 en 97) zijn
niet in overeenstemming. Voor de ,,Antillean Area" ontbreekt zelfs het
summer (XXII) op de kaart. Waartoe Holmes Vuurland recent, lijkt m.
i. onzeker.




BOEKBE SPREKING.


wordt vooral gekarakteriseerd door eigenaardig vaatwerk, meest-
al op begraafplaatsen te vinden, zooals de groote urnen op het
eiland Marajo. De versiering er van komt gedeeltelijk overeen
met aardewerk uit Guyana en de West-Indische eilanden. Verder
vindt men er groteske figure van aardewerk, die menschen en
dieren voorstellen. De meest voorkomende steenen werktuigen
zijn ,,of usual southern forms and more rarely grooved axes of
northern type".
Het noordelijk gedeelte van ,,Primitive South America" wordt
eveneens door de drie bovengenoemde ethnische groepen be-
woond. De meest gewone steenen werktuigen van dit gebied zijn
de ,,stone celt-hatchet blades" en de ,,grooved ax". Het vaatwerk
staat hooger dan dat van het midden en zuiden van dit gewest.
Rotsschilderingen, met name ingegriffelde, zijn zeer algemeen ver-
spreid.
Van de hoopen keukenafval (kitchen middens) laat Holmes die
van Britsch Guyana geheel buiten beschouwing; wel noemt hij er
van de Braziliaansche kust.
Wat de cultuur der West-Indische eilanden betreft, deze komt
meer overeen met die van noordelijk Zuid-Amerika dan met die
van Florida en Yucatan, maar zij staat hooger. Ook hier warren
weder Arowaksche en Karaibische stammen de makers van het-
geen men er aan oudheidkundig material vindt. Vooral Santo
Domingo en Porto Rico leveren, uit een technisch-artistiek oog-
punt, de volkomenste vondsten op; daaronder de merkwaardige
steenen jukken of ,,halskragen".
Onder de talrijke steenen werktuigen zijn de bijlklingen van
Jamaica ,,unsurpassed for perfection of form and beauty of
finish". Van belang zijn ook de monolithische bijlen, waarbij kling
en steel uit 66n enkel stuk steen gehouwen zijn. Wegens het be-
trekkelijk zeldzame voorkomen van ,,chipped implements" is het
waarschijnlijk, dat hout, been en schelp bij de vervaardiging van
werktuigen voor de jacht en vischvangst en voor krijgswapenen
vrij algemeen werden gebezigd.
De ceramiek bloeide op sommige eilanden, waarbij de decora-
tieve symboliek een belangrijke plaats bekleedde. De Nederland-
sche West-Indische eilanden worden door Holmes niet genoemd
en dus ook het belangrijke archaeologische werk daarover van
Dr. J. P. B. de Josselin de Jong (Int. Arch. f. Ethn.) niet. Dit
laatste is evenwel begrijpelijk, daar het eerst begon te verschijnen
toen het Handbook reeds persklaar was.
Zooals ook hier en daar in andere ,,areas", is Holmes bij de op-




BOEKBESPREKING. 61

somming van verschillende onderzoekers der drie hier besproken
gewesten eenigszins in de war. Een paar voorbeelden slechts.
Voor het Amazone delta-gebied worden alleen Brett en Lange
genoemd, terwijl im Thurn en steller dezes verkeerdelijk in andere
gewesten als ,,most helpful authors" of ,,explorers" worden ge-
citeerd.
Zelia Nuttall noemde de gegevens van Holmes aangaande Oud-
Mexico ,,painfully meagre and behind hand". Hetzelfde kan men
in nog veel hoogere mate zeggen van de gewesten 20-21. Ook
de litteratuuropgaaf, die het Handbook besluit, is zeer onvolledig.

DR. H. TEN KATE.





KARBOUWEN IN SURINAME.


De heer Fred. Oudschans Dentz te Paramaribo zendt ons af-
schriften van de volgende brieven uit het in Britsch Guiana ver-
schijnende tijdschrift ,,Timehri : the Journal ol the Royal Agricul-
tural and Commercial Society ol British Guiana", Vol. XII. New
Series, 1898, Part I, blz. 84 en 85, waaruit blijkt wanneer en hoe
deze dieren in Suriname zijn ingevoerd.
1. een brief van wijlen den heer E. A. Cabell, destijds eigenaar
van plantage ,,Oldenburg" nabij Paramaribo, later notaris te
Paramaribo, gedateerd 18 April 1898, gericht aan den Consul
van Groot-Brittannie en lerland.
2. een brief van wijlen den directeur van de plantage ,,Marikn-
burg" van de Nederl. Handel Maatschappij, J. Mavor, gedateerd
21 April 1898, gericht aan den Consul van Groot-Brittannie en
lerland.
3. een brief van voornoemden Consul, Sydney J. H. Churchill,
dd. 25 April 1898, gericht aan Professor Harrison, vice-president
van de Royal agricultural and commercial society of British
Guiana.
Red. W. I. Gids.

April 18, 1898.

Sir, In reply to your note dated 17th, but only received this day, I
beg to state about your querries in regard to the Buffaloes on my estate.
First-their ancestors from Indo-China (Tonkin), were introduced into
Cayenne some ten or more years back and kept in domestic state. Second-
they were bought by me for ploughing, but till now left idle, as no person
now in my service understands to handle the plough. Third-they thrive
exceedingly well; from a pair they number now four in three years time,
while mother and young female cow (dropped here) are both heavy in
belly.
Yours faithfully,
E. A. CABELL.
Sydney Chirchill Esq.





KARBOUWEN IN SURINAME. 63

Marienburg; 31st April, 1898.

Dear Mr. Churchill, The Buffaloes referred to in your letter of 17th,
were purchased from the Government of Cayenne about three years ago,
(a pair: bull and cow), there are now four, and a fifth on the way.
They are the descendants of a shipment brought by the French Govern-
ment from China and do all the transport work there, draw ploughs, &c.
The climate here suits them admirably, without any care whatever they
keep in excellent condition all the year round, usual plagues have no
terrors for them-mosquitos, ticks, etc., are guarded against by a mud
bath.
So far no use has been made of them, but later on they will be taken for
hauling cars on railway and such work.
Yours, &c.,
J. MAVOR.




British Consulate, Paramaribo, April 25, 1898.

Dear Sir, On the other leaves of this letter you will find information
already referred to in a previous letter regarding Buffaloes in this Colony.
I have seen all these animals; they are all in very fine condition, and
appear to put on more fat than other cattle here on the same food. Per-
haps they would interbreed.
Yours faithfully,
SYDNEY J. H. CHURCHILL,
Profesor Harrison, Vice-President,
R. A. & C. SOCIETY,
Demerara.



ONDERZOEK VAN SURINAAMSCH HOUT.

Teneinde de houtrijkdommen van Suriname better dan tot nu toe tot
hun recht te laten komen, heeft het Koloniaal Instituut te Amsterdam
op verzoek van het Ministerie van Kolonien een Commissie van Advies
en Onderzoek in zake Surinaamsche houtsoorten benoemd, van welke
als voorzitter prof. dr. G. van Iterson te Delft, en als secretaries dr. L. P.
de Bussy, directeur der Afd. Handelsmuseum van het Koloniaal Insti-
tuut, is opgetreden, terwijl de leden zijn:
Ir. M. A. Cornelissen, Scheepsbouwkundige Ingenieur, Amsterdam.
Th. F. A. Delprat, Wnd. Algemeen Secretaris van het Koloniaal Insti-
tuut, Amsterdam.
G. D. van Es Gips, Dordrecht, afgevaardigde van het Syndicaat voor
Surinaamsche Boschexploitatie, Amsterdam.
W. L. Ghijsen, Middelburg, afgevaardigde van het Syndicaat voor Su-
rinaamsche Boschexploitatie, Amsterdam.





64 ONDERZOEK VAN SURINAAMSCH HOUT.

Ir. J. Lely, Directeur. Gemeentewerken. Den Haag.
J. M. van der Meij. Architect, Amsterdam.
F. Poulie, afgevaardige van Mij. tot Exploitatie van den Fijnhout-
handel en de Stoomzagerij te Amsterdam.
M. C. A. Schappert, procuratiehouder van de firm G. de Vries & Zn.
Amsterdam.
Prof. Dr. G. Stahel, Wageningen.
Prof. Ir. Chr. K. Visser, Hoogleeraar Technische Hoogeschool, Delft.
Prof. Dr. F. A. F. C. Went, Hoogleeraar Rijksuniversiteit, Utrecht.
Ir. C. J. Witteveen, Ir. Rijkswaterstaat, gewezen Directeur van Open-
bare Werken en Verkeer, Suriname, Utrecht.
In de dezer dagen gehouden eerste vergadering heeft de commissie zich
als taak gesteld: ,,het geven van leading aan technisch-wetenschappelijk
en praktisch onderzoek en het verschaffen van voorlichting op verzoek
aangaande de hoedanigheden van Surinaamsche houtsoorten, met het
doel het gebruik van Surinaamsch hout hier te lande en in het buiten-
land te bevorderen".
De commissie acht het in de eerste plaats noodzakelijk, dat een in
de pratijk gemakkelijk bruikbare method uitgewerkt wordt, waardoor
het mogelijk zal zijn, ook aan het gekapte hout de soort te onderken-
nen, en daardoor een einde te maken aan de schromelijke verwarring
in namen en soorten, welke er op het oogenblik nog heerscht, en than
een van de voornaamste hinderpalen tegen geregelden afzet van Suri-
naamsch hout vormt. Het staat vast, dat een dergelijke sleutel gevonden
zal kunnen worden,
Naast dit onderzoek moet een ander geschieden over de technisch
mechanische eigenschappen van de verschillende scherp omschreven
soorten, een onderzoek, hetwelk zoowel in het laboratorium als met mede-
werking van de praktijk en van tal van instellingen van velerlei aard zal
moeten verricht worden.
Maatregelen worden overwogen, die de aanstelling van een specialen
deskundige voor de bovengenoemde onderzoekingen mogelijk zullen
maken. Met hulp van Staatswege en van particuliere zijde hoopt de Com-
missie weldra haar taak krachtig te kunnen aanvatten; zij stelt zich voor
t. z. t. tot uitgave van kleine monografien over de verschillende Suri-
naamsche houtsoorten, haar eigenschappen en haar bruikbaarheid voor
verschillende doeleinden te kunnen overgaan.




WILLEM USSELINCX EN DE OPRICHTING VAN
DE WESTINDISCHE COMPAGNIE.
DOOR
C. K. KESLER.

Op 3 Juni d. j. zal het 300 jaar geleden zijn, dat de
Westindische Compagnie werd opgericht, eene gebeurte-
nis, die alles behalve van een leien dakje going, waar-
voor heel wat geschrijf, heel wat onderhandelingen noo-
dig geweest zijn en die wellicht niet tot stand gekomen
zou zijn, als Oldenbarneveldt niet de hooge plaats, die hij
in de Republiek innam, had moeten verlaten. Dertig
jaren zijn er noodig geweest, om het zoover te brengen,
dat de Staten-Generaal het begeerde octrooi verleenden,
waarbij de handel hoofdzakelijk op Amerika aan de
nieuw opgerichte Compagnie gegarandeerd werd, dertig
jaren van onvermoeid werken aan de bereiking van zijn
doel, onafgebroken aandringen op inwilliging zijner wen-
schen, vooral van 66n man, die echter het plan, waarvan
de verwezenlijking het ideaal van zijn leven geweest was,
door minder idealistisch gezinden, dan hijzelf, zoozeer
veranderd zag, dat hij zich er ten slotte teleurgesteld van
afkeerde.
Die man was Willem Usselincx, een der vele Zuid-
Nederlanders, die zich, naarmate hunne gewesten meer
en meer onder de Spaansche heerschappij terugkeerden,
in het Noorden gevestigd hadden. Al zijn deze het ook
niet uitsluitend geweest, die de schitterende ontwikkeling
van onzen overzeeschen handel en de vestiging onzer ko-
loniale macht veroorzaakt hebben, mannen met ruimen
blik, met grootsche ontwerpen waren zij wel. Velen hun-
ner was het doel, dat de kooplieden uit het Noorden zich
aanvankelijk voor oogen stelden, betrekkelijk kleine
ondernemingen, waarmede direct geld te verdienen was,




WILLEM USSELINCX EN DE


te beperkt; zij hadden grootere waagstukken in het hoofd
waarbij duizenden op het spel gezet werden, om in de
toekomst millioenen te winnen. Zulke verreikende plan-
nen had ook Usselincx.
In 1567-te Antwerpen geboren, had hij zoowel op het
kantoor, als in vreemde gewesten een uitgebreide kennis
van den groothandel opgedaan en na eenige jaren in
Spanje, in Portugal en op de Azoren te hebben doorge-
bracht en wellicht op een Spaansch schip een tocht naar
Brazilii te hebben meegemaakt, vestigde hij zich op 24-
jarigen leeftijd te Middelburg en was toen reeds, volgens
zijn eigen verklaring ,,een van de rijckste vant Lant".
En uit zijne vele geschriften uit lateren tijd blijkt ook
duidelijk, dat hij tevens een haast ongeevenaarde kennis
van de beide Indien had opgedaan, welke hij blijkens zijn
eigen getuigenis niet in de eerste plaats tot zijn eigen
voordeel wenschte te gebruiken, maar die hij zich voor-
stelde, aan te wenden, om Spanje afbreuk te doen en
daardoor de zaak van het Protestantisme en die der
vrijheid te bevorderen. Dit doel hoopte hij te bereiken
door het stichten van kolonien in Amerika, om daardoor
een voordeeligen ruilhandel in het leven te roepen.
De te stichten kolonien stelt hij zich voor geheel ver-
schillend van die der Spanjaarden en Portugeezen in
Amerika. Was daar hoofddoel het vinden van goud en
zilver, Usselincx stelt zich voor landbouw en handel met
het Moederland, als bronnen van inkomsten en verder,
terwijl de Spaansche kolonisten met slaven werkten,
stelde hij zich vrijen arbeid door eene blanke bevolking
als doel. Uit een moreel oogpunt was hij niet tegen sla-
vernij, zelfs verdedigt hij die terloops, of acht haar al-
thans volkomen geoorloofd, waarbij hij wijst op de lijf-
eigenschap, die in vele landen nog bestond, op de ge-
dwongen arbeid van misdadigers op galeien en in de
gevangenissen en concludeert dan: ,,Is dat geoorlooft,
soo dunckt mij, dat veel meer soude geoorlooft wesen,
dienst te trecken van lieden, die slaven sijn en slaven
souden blijven, of wij die kochten of niet en kochten".
Doch uit een commercieel oogpunt is volgens hem vrije






OPRICHTING VAN DE W.-I. COMPAGNIE.


arbeid verkieslijk, o. a., omdat hij geen hoog denkbeeld
heeft van de resultaten, die men met slavenarbeid be-
reikt, ,,want", zegt hij, ,,men seyt gemeenlick, dat met
onwillige honden quaet hasen vangen is, ende dat onge-
willigen arbeyt swaer valt: dit volck arbeyt so lange als
den stock op den rugge is", en verder: ,,Een man van
desen lande sal meer wercks aflegghen, als dry Swerten,
die groot gelt costen".
Doch het bezwaar, Hollanders naar gedeeltelijk tropi-
sche kolonien over te planten, gevoelt hij ook en brengt
hiermede een punt ter sprake, dat gedurende eeuwen voor
Suriname voortdurend actueel gebleven is, de vraag n.l.,
of het mogelijk is, dat boeren, uit een gematigd klimaat
afkomstig, in de tropen den landbouw beoefenen. Usse-
lincx acht dit bij eene geregelde levenswijze en eene ge-
schikte verdeeling van den dag zeer wel mogelijk en
meent, dat boeren zonder bezwaar 8 A 9 uur per dag aan
den arbeid kunnen blijven. ,,Soo veel den Ackerbouw be-
langt", schrijft hij, ,,daertoe heeft men tyt van tsmorgens
6 oft 7 uren totten 10 uren toe, ende daerna weder van-
des naermiddachs 3 uren tot tsavonts 6 oft 7 uren,
twelck syn 8 oft 9 uren sdaechs". Bovendien was volgens
hem al bewezen, dat zware arbeid in de tropen voor
blanken geen bezwaar behoefde te zijn, want de zout-
halers, die naar Punta de Arraya, Bonaire, St. Martin en
andere plaatsen in de West reeds sedert jaren gingen,
deden daar werk, ,,twelck den meesten arbeyt is, die ick
achte, dat ter werelt gedaen wort".
Landbouw stelt hij zich dus voor, als 66n der bestaans-
middelen in de kolonien; de grondstoffen dienden naar
het moederland vervoerd te worden en voor zoover dit
zonder gevaar voor de industries didr kon geschieden, zou
ook eenige nijverheid in de kolonian kunnen worden toe-
gelaten. De beperking, dat de moederlandsche industries
geen schade mocht ondervinden, woog natuurlijk in de
17e eeuw, de eeuw van het mercantilisme, zwaar. Col-
bert beschouwde, niet lang na Usselincx, kolonien voor
het moederland als een geschikt afzetgebied voor de
inlandsche waren, waarom zich daar dus geene nijver-




WILLEM USSELINCX EN DE


heid mocht ontwikkelen; Usselincx was in dat opzicht,
zooals trouwens ook in andere, wat ruimer van opvat-
ting, doch acht ook alleen die industrie6n in de kolonien
geoorloofd, ,,daerdoor den Coophandel ende dese Landen
niet vercort en worden".
Naast, of eigenlijk boven, voordeel voor de Republiek
achtte hij een punt van gewicht de beschaving der in-
boorlingen, die hij hoopte te bevorderen door hunne be-
keering tot het Christendom, tot zijn Christendom, het
Calvinisme. In de overwegingen bij zijn concept voor het
octrooi, die echter in het later werkelijk verleende niet
voorkomen, spreekt hij de verwachting uit, dat de handel
zeer zal bevorderd worden, maar ook, ,,dat het salichmae-
ckende Euangelium onses Heeren Jesu Christi daerdoor
soude moghen voortgeplandt, ende veel duysenden men-
schen tot 't light der waerheyt ende eeuwighe saligheyt
souden moghen gebraght worden". Omtrent de bescha-
ving der inboorlingen vermeldt hij nog o. a. het volgende:
,,Bovendien souden d'Indianen met ter tyt wat borgerlyc
worden ende haer alleynskens beginnen te cleeden". Die
beschaving, zich uitende in het aannemen van bleeding,
hadden, volgens Usselincx vooral de Benedenlandsche
Indianen noodig; de Bovenlandsche waren dat deel der
beschaving reeds deelachtig geworden, want hij voegt
hierbij: ,,ick spreke van die, die aen de Zee-Custen wonen,
want die te landewaert in wonen, gaen meest al gecleet",
maar hij hoopt, dat zij langzamerhand ook de Holland-
sche kleederdracht zullen aannemen en, bemerkende,
hoeveel nuttigs ze uit het Moederland kunnen bekomen,
om deze zaken te verkrijgen, vanzelf tot arbeid zouden
overgaan. In zijne meening omtrent de beschaving der
landwaarts in wonende Indianen is Usselincx wel wat
optimistisch. Wellicht heeft hij gedacht aan de bewoners
van Peru, ofschoon hij voor de vestiging zijner kolonien
blijkbaar vooral de Guyana's op het oog had. Naar de
meening van anderen waren de Indianen daar alles be-
halve beschaafd, want nog in 1633 was het oordeel der
W. I. C. over hen aldus:
,,Dese nation syn soo barbarisch ende soo onbehoef-




OPRICHTING VAN DE W.-I. COMPAGNIE.


tich, doordien sy noch lust tot bleeding hebben, noch yets
anders tot onderhout des levens van doen, dat alle den
handel, die hier valt, ligt met 2 a 3 schepen jaerlycx kan
gedreven ende met gering capital onderhouden worden."
Het concept, waarin deze overwegingen voorkomen,
stelde Usselincx omstreeks 1600 op, nadat hij reeds
eenige jaren met invloedrijke kooplieden en staatslieden
erover gesproken had. Aanvankelijk vielen zijne plannen
in vrij goede aarde, al waren er ook direct tegenstanders
en onder deze vooral de belanghebbenden bij den Oost-
indischen handel, weldra, in 1602, vereenigd in de Oost-
indische Compagnie. Bewindhebbers dezer maatschappij
voelden er niet veel voor, naast de hunne een tweede
handels-compagnie te zien verrijzen, al werd ook in de
verschillende stukken voortdurend verzekerd, dat deze
niets zou ondernemen, dat hare belangen zou kunnen
schaden. Gerust waren bewindhebbers er echter alles
behalve op, dat dit laatste niet te eeniger tijd toch eens
zou kunnen gebeuren, en daarin hadden zij waarlijk geen
ongelijk.
Er waren toch genoeg kooplieden in de Republiek, die
het 6f niet eens waren met de beperking hunner vrijheid,
die het octrooi aan de 0. I. C. verleend, veroorzaakte bf
om andere redenen buiten de combinatie wilden blijven,
of die er kort nadat deze was opgericht weer uittraden.
De gevaarlijkste onder deze laatsten waren Balthasar
de Moucheron, Isaac Lemaire en Peter Lijntgens. De
beide eersten, evenals Usselincx Zuid-Nederlanders, wa-
ren er met moeite toe overgehaald, deel te nemen in de
0. I. C., doch trokken zich, om vrijheid te hebben, hunne
wijder strekkende plannen ten uitvoer te brengen, terug,
de Moucheron reeds in 1603 en Lemaire in 1605 en wend-
den zich tot Hendrik IV met het voorstel, hunne zaken
naar Frankrijk over te brengen. Hetzelfde deed ook
Lijntgens in 1604, die, als rechtzinnig Doopsgezinde,
niet wilde deelen in winsten, die met het zwaard verkre-
gen waren. De Moucheron werd eenigen tijd daarna door
zware verliezen getroffen, waardoor hij onschadelijk
werd, Lijntgens stierf en zoo was ook van die zijde het




WILLEM USSELINCX EN DE


gevaar voor mededinging verdwenen, maar Lemaire held
den strijd lang vol en berokkende den bewindhebbers
heel wat moeite, nog lang na den dood van Hendrik IV.
Hij was een dergenen, die van meening waren, dat Spanje
geen rust gelaten mocht worden en dat men het het best
kon bestiijden door het aan te vallen in zijne Amerikaan-
sche bezittingen.
Al was dit laatste niet het hoofddoel, dat Usselincx met
zijne kolonisatie-plannen beoogde, dat zij niet zonder
verzet van Spanje konden uitgevoerd worden, daarvan
was ook hij volkomen overtuigd. Doch dit was een in-
direct voordeel, daar de kans ontstond, dat de aandacht
van de Spanjaarden van de Nederlanden zou worden af-
geleid en men de bronnen der Spaansche rijkdommen, de
aanvoeren van zilver uit Mexico en van goud uit Peru
(waarmede men toen ook de Guyana's wel aanduidde)
zou kunnen stoppen. Usselincx maakt in den beginne
niet den indruk, even strijdlustig, als Lemaire te zijn,
maar toch was ook voor hem het ten onder brengen van
Spanje een begeerlijk resultaat, want het beteekende
voor den vrijheidlievenden Calvinist de tiiomf van zijn
geloof en de vestiging der burgerlijke vrijheid, waarvoor
de Habsburgers, steunende op de rijkdommen uit Ame-
rika, een voortdurend gevaar waren. Die rijkdommen
hadden, zoo schreef hij ,,de Spagniaerden de Frenesie
van de Generale Monarchie int Hooft doen stijgen."
Door den loop der gebeurtenissen, die Usselincx nood-
zaakten, wilde hij zijne plannen verwezenlijkt zien, zich
hoe langer hoe beslister bij de oorlogspartij in de Repu-
bliek aan te sluiten, kwam vanzelf, tegen zijne oorspron-
kelijke bedoeling, dit laatste doel meer op den voorgrond,
dan de eerst geprojecteerde vreedzame kolonisatie,
kwam dus Usselincx steeds beslister in den gedachten-
gang van Lemaire, waardoor zijne plannen de 0. I. C.
steeds meer antipathiek werden.
Doch de gevaarlijkste tegenstander van het tot stand
komen der Westindische Compagnie was Oldenbarne-
veldt. Twee overwegingen schijnen dezen vooral bewogen
te hebben, zijn steun aan Usselincx te onthouden, n.l.




OPRICHTING VAN DE W.-I. COMPAGNIE.


het gevaar, dat deze met zijne plannen opleverde voor
het tot standkomen van den vrede, of althans van een
wapenstilstand en zijn tegenzin tegen het verleenen van
een octrooi aan eene combinatie van kooplieden, waar-
door de handelsvrijheid van anderen beperkt werd.
Bovendien is het vrij zeker, dat de person van Usselincx
den Advocaat ook antipathiek was, wat hij dezen bij ver-
schillende gelegenheden niet onduidelijk toonde. Er
schijnt eenige tegenstrijdigheid in gelegen, dat Olden-
barneveldt de oprichting van de 0. I. C. zooveel mogelijk
bevorderde en die van de Westindische, zoo lang hij kon,
tegenhield. Doch die tegenstrijdigheid is slechts schijn-
baar: uit overtuiging en in overeenstemming met de
tradities in Holland was Oldenbarneveldt in beide geval-
len tegen monopolies. Tijdens zijn verhoor verklaarde
hij, dat het beginsel van de Staten van Holland en dus
ook het zijne was: ,,Dat van alle tijden in deselve landen
van Holland en West-Vriesland is geweest, alle privative
octroyen in 't stuk van de navigatie, handelinge en com-
mercie, den welstand van de landen en steden en inge-
setenen te wesen prejudiciabel, ende dat zy daaromme
met grooten ernst hen daartegen altyts hebben gestelt en
geopposeert, 't selve verwerpende als monopolie." Dat
echter van dit beginsel in het geval van de 0. I. C. afge-
weken werd, verklaart hij hierdoor, dat de Staten, na
gezien te hebben, wat in Oost-Indie geschiedde, hoe men
elkaar daar door scherpe concurrentie benadeelde en alle
voordeel aan den handel benam, tot de overtuiging ge-
komen waren, ,,dat deselve navigatie en handelinge on-
der eene general compagnie behoorden gelegd te worden,
omme 't selve dienstelijk en profytelijk voor de landen en
participanten te beleiden."
Dat Oldenbarneveldt dus niet met Usselincx' plannen
ingenomen was en het tegen ervan zoo zwaar mogelijk
deed wegen, was niet te verwonderen. Gesteund door
zijne vrienden, waaronder genoemd mogen worden Jan
Huygen van Linschoten, Petrus Plancius en Frangois
Francken, lid van den Hoogen Raad, deed Usselincx
echter zijn uiterste best, eerst in Zeeland en vervolgens




WILLEM USSELINCX EN DE


in Holland, om propaganda voor zijne plannen te ma-
ken en slaagde erin, het zoover te brengen, dat zijn pro-
ject voor de compagnie in 1606 in de vergadering van de
Staten van Holland besproken werd. Het werd echter
zeer gewijzigd, zoozeer, dat er eene bepaald oorlogzuchtige
strekking in gelegd werd en het was niet te verwonderen,
dat daarvoor de medewerking van Oldenbarneveldt en
de vredespartij niet te verkrijgen was. Usselincx zat in-
tusschen niet still; brochure na brochure verscheen van
zijne hand, maar, daar de overheerschende meening in de
Republiek was, dat een tijd van vrede of wapenstilstand
niet geschikt was, om iets van belang in Amerika te
ondernemen, school hij in weerwil van al zijne inspanning
niet veel op en de totstandkoming van de Westindische
Compagnie scheen onwaarschijnlijker dan ooit, toen 17
Juli 1609 het 12-jarig bestand gesloten werd.
Zeer tegen den zin van Usselincx was deze wapenstil-
stand tot stand gekomen, niet alleen, omdat hierdoor
voor geruimen tijd de verwezenlijking zijner idealen uit-
gesteld werd, maar ook, omdat de Zuidelijke gewesten
onder Spaansche heerschappij bleven, waardoor zijne
geloofsgenooten daar voortdurend in ongunstige positive
verkeerden en den uitgewekenen alle kans op terugkeer
naar hunne gewesten benomen werd. Tijdens de onder-
handelingen had hij er dan ook herhaaldelijk op gewezen,
dat, indien het bestand gesloten werd, als onherroepelijke
eischen gesteld dienden te worden, godsdienstvrijheid
voor de Protestanten en bevoegdheid voor hen tot het
bekleeden van ambten; als waarborg voor het nakomen
van deze voorwaarden behoorden de door het Spaansche
behind gestichte sterkten geslecht te worden en evenals
bij het Edict van Nantes in Frankrijk bepaald was, dien-
den hun eenige versterkte plaatsen toegewezen te wor-
den. Bovendien wilde hij aan deze voorwaarden zien toe-
gevoegd de oude eischen: verwijdering van het Spaansche
krijgsvolk, afzetting der bisschoppen, die ten gevolge de
regeling van 1561 aangesteld waren en uitwijzing der
Jezuiten en andere orden. Het is duidelijk, dat de vredes-
partij er niet aan dacht, zulke voorwaarden ook maar ter




OPRICHTING VAN DE W.-I. COMPAGNIE.


sprake te brengen; de voorafgegane vredesonderhande-
lingen hadden te duidelijk doen zien, dat zij ten eenen-
male onaannemelijk voor den Koning en de Aartsherto-
gen waren. Maar ook voor de Republiek, met name voor
Amsterdam zou de terugkeer der uitgewekenen naar het
Zuiden, vooral naar Antwerpen een zeer ongewensch-
te concurrentie geschapen hebben, waarom die dus liefst
vermeden most worden. Usselincx was toen nog zoo
weinig overtuigd van het belang van den Amsterdam-
schen handel, dat hij betoogt, dat die na het vertrek der
vreemdelingen bepaaldelijk van Antwerpen niet zooveel
te duchten zou hebben, daarvoor was hij niet gewichtig
genoeg en, mocht de Schelde voor zeeschepen gesloten
worden, dan zouden de teruggekeerde uitgewekenen toch
waarschijnlijk hunne zaken in Frankrijk vestigen. Deze
redeneeringen wijzen er wel op, dat Usselincx met zijne
verstrekkende plannen voor de toekomst, niet altijd
een juisten blik op het heden had en het vervolg toont
aan, dat hij, de idealist, de menschen zag, zooals hij
meende, dat zij behoorden te zijn, niet zooals zij waren.
De kooplieden-regenten uit het Noorden zagen in dit op-
zicht scherper. Usselincx toch uit de verwachting, dat
de dankbaarheid voor de ondervonden gastvrijheid na
den val van Antwerpen de teruggekeerden er vanzelf toe
zou brengen, hunne Noordelijke breeders te steunen en
met hen mede te werken.
En die steun zou hun te pas komen, want en ook in
dit opzicht zag Usselincx niet just in het Zuiden lag
volgens hem het zwaartepunt van den Nederlandschen.
handel. V66r de uitgewekenen door hun energie, door
hunne rijkdommen hem zoo hooge vlucht deden nemen,
was hij in het Noorden van zoo weinig beteekenis, dat
er geen geld genoeg was, om dijken en waterkeeringen
in goeden staat te houden en kon de koning van Spanje
het voor de overige vorsten van Europa doen voorkomen,
of hij in de Nederlandsche gewesten slechts te doen had
met een oproer van visschers en zeeroovers. Later, toen
hij in 1630 nogmaals opkwam tegen het voornemen met
Spanje een nieuw bestand te sluiten, blijkt hij echter een




WILLEM USSELINCX EN DE


juister kijk op den toestand gekregen te hebben. In dat
geschrift, ,,Waerschouwinge over den Treves met den
Koningh van Spagnien", erkent hij, dat de handel van
Amsterdam toen te stevig gevestigd was, om overdreven
bezorgd te zijn voor de mededinging van Antwerpen en
wijst er bovendien op, dat door hun langdurig verblijf
in het Noorden, door aanhuwelijking enz. de Vlamingen
en Brabanders Noord-Nederlanders geworden waren en
dat hunne belangen niet meer in het Zuiden, maar in de
Noordelijke gewesten gelegen waren.
Intusschen was de sluiting van het Bestand in 1609
een zware slag voor Usselincx. Het mislukken zijner
lievelingsplannen tot kolonisatie van Zuid-Amerika deed
hem nu voorloopig zijn aandacht tot iets anders bepalen.
Sedert 1608 was men bezig met een belangrijk werk in
Noord-Holland, het droogmaken van de Beemster. Us-
selincx, die tot dusver, waarschijnlijk wel met het oog op
de Westindische Compagnie zijn kapitaal niet in de eene
of andere onderneming gestoken had, kocht'nu eene be-
langrijke oppervlakte van het pas aangewonnen land, om
dit te ontginnen. Hoewel hij al spoedig met groote tegen-
spoeden te kampen had, o. a. door een doorbraak in 1610,
was hij toch blijkbaar een der voornaamste landeigenaars,
want in 1612 werd hij tot poldermeester gekozen. De za-
ken in de Beemster hadden echter niet zijn voile aandacht
en, al begreep hij volkomen, dat op verwezenlijking zijner
Westindische plannen voorloopig geen kans was, ze voor-
goed te laten varen, was met zijn vasthoudend karakter
geheel in strijd.
De steeds grooter wordende verwijdering tusschen
Maurits en Oldenbarneveldt deed hem, nu van den laat-
ste slechts tegenwerking gekomen was, zich tot den eer-
ste wenden. Diens steun maakte, dat de Advocaat al-
thans den schijn most aannemen, de plannen van Us-
selincx te overwegen. Openlijk verzette hij er zich voort-
aan niet zoozeer meer tegen, maar trachtte ze op de lange
baan te schuiven, wat hij te gemakkelijker kon doen, daar
zij grooten naijver onder de steden, die ieder zooveel mo-
gelijk voordeel trachtten te verkrijgen, verwekten, ter-




OPRICHTING VAN DE W.-I. COMPAGNIE.


wijl bovendien de tegenwerking van de Bewindhebbers
van de 0. I. C., waarvan velen lid van de Staten van
Holland waren, voortdurend sterker werd.
Steeds grooter tegenspoeden in de Beemster, waar-
schijnlijk wel daardoor veroorzaakt, dat hij geen vol-
doende aandacht aan zijne zaken daar wijdde, noodzaak-
ten echter Usselincx vol te houden en in 1617 had hij het
zoover gebracht, dat zijn project voor eene nieuwe com-
pagnie in de vergadering der Staten van Holland be-
handeld werd. Het werd echter niet uitvoerbaar geacht,
wat bij de toen te zijnen opzichte heerschende stemming
niet te verwonderen was, doch hem in onoverkomelijke
moeilijkheden bracht. Zijne schuldeischers lieten hem
geen rust en om gijzeling te ontgaan, was hij genood-
zaakt, naar Zeeland uit te wijken. Kort daarop deed
echter de veelbewogen tijd van het bestand zijne papie-
ren weer rijzen. Zoolang Oldenbarneveldt en de Remon-
strantsche partij in Holland en dus in de Republiek de
overheerschenden waren, was er voor Usselincx, den over-
tuigden en het zij hierbij gevoegd, onverdraagzamen -
Calvinist, die Joden, heidenen, Papisten, Doopsgezinden,
Remonstranten en allen, die niet tot zijne geloofsbelij-
denis behoorden, over 66n kam scheerde en die het een-
voudig bespottelijk achtte, ieder naar zijn eigen inzicht
zalig te laten worden, geen kans zijne plannen ten uit-
voer gebracht te zien. De coup d'6tat van 1618, die de
Contra-Remonstranten ook in Holland aan het roer
bracht, veranderde echter plotseling alles in zijn voor-
deel. In hetzelfde jaar werd de zaak der W. I. C. wederom
aan de orde gesteld en verkreeg Usselincx een vrijgeleide
van de Staten-Generaal, om in Holland zijne belangen
te kunnen bevorderen.
Het bleek hem echter al spoedig, dat ook ditmaal zijne
inzichten niet gevolgd zouden worden. In 1606 was door
eene commissie uit de Staten van Holland een project
samengesteld, dat in vele opzichten van het zijne afweek
en de meerderheid der vergadering helde ook nu daartoe
over. Meer bijval vonden Usselincx' plannen in de ver-
gadering der Staten-Generaal, doch in weerwil van den




WILLEM USSELINCX EN DE


loop der politieke gebeurtenissen, die pas hadden plaats
gehad, bleek de invloed van Holland in dit opzicht toch
nog overwegend en het in 1621 vastgestelde octrooi
kwam in hoofdzaak overeen met het project van 1606.
Zonder groote verdeeldheid, ook in de Staten van Hol-
land, was dit echter niet tot stand gekomen. Vele steden,
die de kans school zagen, van de nieuwe compagnie
meer voordeel te verkrijgen, dan zij door het octrooi van
de 0. I. C. genoten hadden, streden heftig voor hunne
belangen en in den loop der beraadslagingen verklaarde
Amsterdam, niet te zullen gedoogen, dat de compagnie
tot stand kwam, als haar hoofdzetel niet daar gevestigd
werd. Verder verzetten de belanghebbenden bij den zout-
handel van Punta de Arraya en andere plaatsen in de
West zich er hardnekkig tegen, dat deze gebieden in het
aan de W. I. C. toe te wijzen exploitatie-gebied zouden
worden opgenomen. Dat ten slotte Usselincx' plan, dat
nog steeds hoofdzakelijk vreedzame kolonisatie, uitbrei-
ding van den handel en vooral christianiseering der Indi-
anen en negers beoogde, toch nog, in weerwil van de ver-
anderde partij-verhoudingen in de Republiek schipbreuk
leed, is hieruit te verklaren, dat nu de oorlogspartij het
heft in handen had, de partij, die verlenging van het be-
stand zeer ongewenscht achtte, en vooral ook uit de
oorlogzuchtige stemming, die zelfs de kooplieden, die in
Amerika op rijken buit hoopten, had aangegrepen.
Voor den onvermoeiden ontwerper van het plan was
dit een bitter teleurstelling, maar een lichtpunt was het
voor hem, dat, al was het octrooi vastgesteld, de Com-
pagnie nog niet georganiseerd was. Want met de in-
schrijvingen viotte het maar matig en Usselincx, nog
steeds hopende, den loop der zaken ten slotte toch nog
in zijn geest te wijzigen, bood daarom aan, het zijne te
doen, om de inschrijvingen wat vlotter te doen gaan,
doch bedong hiervoor ditmaal een zekere vergoeding.
Voor de tweede maal, vroeger was dit ook al eens ge-
schied, werd hem nu J 1000.- toegestaan, als toe-
lage voor zijne propaganda, maar ook hiermede had hij
weinig success, wat hij niet naliet toe te schrijven aan het




OPRICHTING VAN DE W.-I. COMPAGNIE.


verwaarloozen zijner plannen. Nogmaals drong hij aan op
wijziging van het octrooi en Maurits beval aan, hem in
dienst te houden, waarschijnlijk uit sympathie voor den
volhardenden man, wellicht ook uit vrees, hem van pro-
pagandist in tegenstander te zien veranderen. Maar zelfs
deze aanbeveling kon niet maken, dat de W. I. C., die
zich inmiddels, in weerwil van de tegenspoeden, georga-
niseerd had, hem behield. Onder de bewindhebbers, die
voor de eerste maal op vrij onregelmatige wijze benoemd
werden, was Usselincx niet en teleurgesteld en verbitterd
keerde hij zich ten slotte af van de compagnie, aan wier
totstandkoming hij het beste deel van zijn leven gewijd
had. Wel werden er nog pogingen aangewend, hem op
andere wijze, dan als bewindhebber aan de compagnie
te verbinden, wel beval Maurits nogmaals zijne belangen
bij de Staten-Generaal aan, maar veel hielp dat niet. Er
werd hem eene toelage van ] 4000.- aangeboden, als hij
zijn kennis en ervaring voor de bevordering der han-
delsbelangen van de W. I. C. wilde beschikbaar houden.
Dat weigerde de teleurgestelde man en het eenige resul-
taat van Maurits' bemoeiingen was een brief van de
Staten-Generaal aan de bewindhebbers van de W. I. C.,
waarin zij dezen aanbevalen, ,,op alles favorabelijk te
letten en zulks te disponeren, als sy bevinden souden, dat
sijne diensten ende merites vereischten." Deze missive
werd hem 25 Augustus 1623 toegezonden, maar Usse-
lincx begreep volkomen, dat hij daarvan geen nut zou
hebben en diende haar daarom niet in, maar was nu ook
aan het einde van zijne hulpmiddelen. Zijne schuldei-
schers lieten hem geen oogenblik rust, maar in weerwil
daarvan sloeg hij met verontwaardiging aanbiedingen
af, die hem nog van Spaansche zijde gedaan werden. En
zoo bleef hem niets over, dan op 56-jarigen leeftijd de
Republiek te verlaten en te trachten elders tot stand te
brengen, wat hem hier mislukt was. Nog twee dozijn ja-
ren zou hij daarmee bezig zijn, voornamelijk in Zweden
met even weinig success, als in Holland en, niet inziende,
dat hij met zijne voorslagen zijn tijd eigenlijk vooruit was,
schreef hij zijne tegenspoeden vooral aan tegenwerking




78 WILLEM USSELINCX.

van zijne vijanden toe en verklaarde op ruim 70-jarigen
leeftijd op bitteren toon: ,,Ick ben soo bejegent, dat ick
niet geloove, dat in eenige historien diergelycke Exempel
is te vinden."

Geraadpleegde werken:
Mr. 0. van Rees, Geschiedenis der Koloniale politiek
van de Republiek der Vereenigde Nederlanden.
Jhr. Mr. J. K. J. de Jonge, De Opkomst van het Ne-
derlandsch gezag in Oost-Indie.
J. Franklin Jameson, Ph. D, Willem Usselinx, founder
of the Dutch and Swedish West India Companies.
Dr. Ca. Ligtenberg, Willem Usselinx.




DE OUDSTE CACAO-AANPLANT IN SURINAME
(1686).
DOOR
D. S. VAN ZUIDEN.

De cacaocultuur in Suriname wordt door Gouverneur
Cornelis van Aerssen van Sommelsdijck voor het eerst ter
sprake gebracht in zijn brief aan Directeuren der Socie-
teit van Suriname te Amsterdam van 24 Juli 1687.
Zonder dat hij iets vertelt hoe hij er aan gekomen is
deelt hij in dit schrijven mede, dat hij vier cacaoboompjes
heeft bekomen, die zeer wel groeien. Deze brief handelt
voorts o.a. nog over de mislukte ontvluchting van twee
uit Holland afkomstige gevangenen, die in de Kolonie
waren te werk gesteld en over gewassen, die hij had mede-
gegeven aan zijn zoon Frangois van Aerssen, Heer van
Chatillon, die een maand vroeger uit Suriname naar Hol-
land was gekomen.
In Hartsinck's Beschrijving van Guyana komt op pag.
650 de mededeeling voor, dat Frangoys van Aerssen, Heer
van Chatillon de eerste cacaoboomen mede gebracht heeft
naar Suriname na een tocht naar de Orinoquorivier tot
het vangen van een paar uit Holland afkomstige straf-
arbeiders, een onderneming, die, gelet op het gerappor-
teerde door den Gouverneur in diens schrijven van 24
Juli 1687, door Hartsinck wel onder een vergrootglas
schijnt gezien te zijn. Terwijl Hartsinck het medebrengen
van die cacaoboompjes dus in verband brengt met deze
expeditie, legt Cornelis van Aerssen, hoewel hij beide fei-
ten in zijn schrijven memoreert, daar tusschen geenerlei
verband. Hoe het ook zij, Hartsincks mededeeling over




80 DE OUDSTE CACAO-AANPLANT IN SURINAME (1686).

het medebrengen der cacaoboompjes blijkt just te zijn.*)
Ik vond namelijk in het protocol van den Amsterdam-
schen notaris Hendrik Outgers van dato September en
October 1696 een verklaring van drie bekende Surina-
mers, die mij belangrijk genoeg toeschijnt om ze in haar
geheel te publiceeren. Zij bevestigt, dat in 1686 bij een
tocht naar de Orinoquo Rivier, Franchoys van Aerssen
de eerste cacaoboompjes medebracht naar Suriname, die
daar snel in aantal toenamen.
Met welk doel deze verklaring werd opgesteld blijkt
niet uit de acte.

Op huyden den XXVI September, vijfden en achtsten October
eenduyst zes honderd zes en 't negentig, compareerden voor mij
Henrick Outgers, notaris public binnen Amsterdam in kennisse
der naergenoemde getuygen: de heeren Samuel Cohen Nasij,
Samuel de la Parre en Herman van Hagen, voor desen alle geresi-
deert hebbende op Suriname, getuygen van competenten ouder-
dom, ende hebben ten versoecke van d'Hoog Ed. heer Francois
van Aertsen van Sommelsdijck, heer van Sommelsdijck, Plate,
Bommel etc. ende Mr. Godefrid Wessem Sintaman, advt voor de
hove van Justitie in Hollant, beijde in hun respective qualiteijten,
voor de oprechte waerheijt getuijgt ende verclaert:
Dat in den jaare een duijsent zeshonderd zes en tagentig, den
precisen tijdt onbegrepen, den HoogEdelgebooren heer Cornelis
van Aersen van Sommelsdijck, Plate, Bommel, Spijk, etc. mede-
eijgenaer voor een darde part, mitsgaders Gouverneur van de
Colonie van Suriname en alsdoen tot Suriname residerende, heeft
afgevaerdigt een barck, daerop als hooft gecommandeert heeft
den hr eerste comparant 1), zoon van gemelde heer Cornelis van
Aersen van Sommelsdijck, bij hem hebbende eenige manschap,
mitsgaders ingeladen cargasoenen, die bij hun comparanten niet
begroot konnen werden;
dat sij comparanten verstaen hebben, dat gemelde heer eerste
*) Onder de correctie van dit artikel werd mij van vriendelijke zijde
medegedeeld, dat in een brief van van Aerssen van Sommelsdijk van 11
Juni 1688 nog voorkomt: vierer boompjes cacao, die mijn zoon uit Trinidad
hier omtrent de twee jaren gebracht heeft en hier geplant hebben, heeft
den eenen nu beginnen vrucht te setten en te dragen sulcx ick te gemoet
sie, dat in weynich jaeren de cacao hier oock in groote abondantie wesen
sal."
1) Staat comparant, moet zijn requirant.







DE OUDSTE CACAO-AANPLANT IN SURINAME (1686). 81

requirant met de voorsz. barque gevaren is naer Rio Orinoque,
suijdwaerts de kust van Suriname ende onder het gebiedt van sijn
Koninkl. Mait van Spanien gelegen ende gehoorende;
dat gemelde heer eerste requirant aldaer heeft gesocht gehad
en ook verkregen een getal cacou-boomen met wortelen met al
bequaem om verplant te werden, welcke onderneminge met 'ge-
vaar van 't leven van den gemelde heer eerste reqt was uytgevoert
aangesien de strenge wetten onder welcke het vervoeren van
cacou-boomen of vruchten bequaem tot verplantinge in de
Spaense Westindien (soo sij comparanten meermaal verstaen
hebben) verboden is;
dat hun comparanten bekent is dat gemelde heer eerste requi-
rant met vijf van de voorsz. boomen, na hun comparanten best
onthoud, tot Suriname is gereverteert; welke boomen alsdoen ge-
plant zijn tot Suriname in den thuyn bij gemelde heer van Som-
melsdijck, gouverneur, gebouwt ende gemaeckt, welcken thuyn
na de doot van den ged* heer gouverneur geworden is, soo sij com-
paranten verstaen hebben, de eijgen thuyn van de societeijt van
Suriname, waervan niet meer als twee of drie bomen terecht
sijn geraekt en de andere uytgegaen;
dat de voorsz. boomen in vollen groeij met hunne vruchten
stonden als den heer van Sommelsdijck voornoemt in den jare
een duysent seshonderd acht en tagentig door de rebellerende mi-
litie is overvallen ende vermoort;
dat omtrent Maij een duysent zes hondert negen en tagentig,
ten tijde als onder 't gouvemement van den h' Jan van Scherpen-
huijsen eenige France oorlogschepen tot Suriname waren geko-
men, om de Colonie ende de forten van dien te vermeesteren, naer
dat die afgewesen ende vertrocken waren, den voornoemde h,
Johan van Scharphuijsen, Gouvemeur van de voor-z. colonie
indertijt de vruchten, die alsdoen rijp op de voorsz. boomen warren
ende degene die naderhant daeraan gegroeijt ende rijp geworden
zijn, heeft uytgedeelt ende geschonken aan zoodanige planters
ende ingesetenen als hem goet docht, die deselve wederom geplant
hebben daer het hun behaagde, waerdoor de cacous-boomen in
Suriname eerst ingevoert ende aldaar gewonnen sijn en naderhant
soo seer vermenigvuldigt dat, na hun comparanten gissinge, nu
al eenige duysent boomen aldaer in vollen groeij staen;
dat de voorsz. aanqueekinge van d'uytterste importantie is
voor de voorschreve colonie als waer door den handel van cacao
in de voorsz. colonie is ingevoert ende gestabilieert, die van seer
groot voordeel voor de ingesetenen en eijgenaars van de colonie in




82 DE OUDSTE CACAO-AANPLANT IN SURINAME (1686).

tijden en wijlen soude konnen wesen, als benevens de suyker-
plantinge selfs.
Gevende voor redenen van wetenschap dat sij attestanten in de
voornoemde jaren een duysent seshondert ses en tagentig tot
negen en tagentigh en eenigen tijd daernaer op de colonie van
Suriname persoonlijck hebben geresideert en al het voor verhaelde
met hun kennisse is gepasseert, bereijt sijnde sulx desnoot nader
met eede te sterken.
Actum in Amsterdam, present Philip de Marolles en Antonij
Adriaensz. als getuijgen.
(Geteekend) Harman van Haagen; Samuel Nassij, Samuel
Haim de la Parra, Ph. de Marolle, A. Adriaensz.
H. Outgers, notaris.
P. F.
















HET AANTAL EN DE WOONPLAATSEN VAN DE
BOSCHNEGERS EN INDIANEN IN SURINAME
DOOR
JHR. L. C. VAN PANHUYS.

Op het schrijven van de Nederlandsche Anthropolo-
gische Vereeniging, in den eersten Jaargang van den
West-Indischen Gids vermeld, op blz. 71, houdende een
verzoek om inlichtingen naar de getalsterkte van de
Boschnegers en Indianen, heeft die Vereeniging een uit-
voerig antwoord ontvangen.
De Minister van Kolonian heeft haar medegedeeld, dat
Gouverneur Staal, bij brief van 27 Juli 1919, de zaak bij
de districts-commissarissen, met uitzondering van die
van Coronie en Beneden-Commewijne, aanhangig maak-
te. De Landvoogd zette in zijn brief voorop, dat de Ver-
eeniging verzocht had:
a. te pogen, zoowel in het algemeen als bij invoering
van een bevolkingsregister, te komen tot eene meer be-
trouwbare schatting van de getalsterkte van deze be-
volkingsgroepen;
b. in het Koloniaal Verslag 1919 de in vorige Verslagen
ter zake verstrekte gegevens nader toe te lichten, en
meer uitgewerkte gegevens te verschaffen over het jaar
1918.
Het eerste punt, zoo schreef de Gouverneur, zal aan de
orde komen, wanneer de uit Nederland uitgezonden amb-
tenaar voor de invoering van een bevolkingsregister zijne
werkzaamheden in de kolonie zal hebben aangevangen.
Voor het verzamelen van de gevraagde gegevens over
1919 zal het wellicht thans reeds te laat zijn. Gaarne zal ik
echter zoo spoedig mogelijk vernemen, op welke wijze in
Uw district de schattingen van het aantal Boschnegers en




84 BOSCHNEGERS EN INDIANEN IN SURINAME.

Indianen over de jaren 1911-1918 zijn verkregen en om
welke reden de cijfers voor het eene jaar soms aanzienlijk
afwijken van die voor het volgende. Mocht het mogelijk
zijn aan Uw desbetreffende inlichting toe te voegen een
nauwkeuriger opgave van de getalsterkte der verschil-
lende stammen in Uw district onder vermelding van de
bestaande dorpen en kampen, dan zou ik dat zeer op
prijs stellen.

De inlichtingen werden niet zoo tijdig ontvangen, dat
daarmede bij de samenstelling van het Koloniaal Verslag
van 1919 nog rekening kon worden gehouden. Uit de van
de districtscommissarissen verkregen antwoorden, die de
Gouverneur in extenso overlegt, bleek den Landvoogd dat
met uitzondering van de in Nickerie gevestigde Indianen
de cijfers der in de andere districten wonende Boschnegers
en Indianen over het algemeen door min of meer opper-
vlakkige schatting zijn verkregen en dat het uiterst moei-
lijk, veelal zelfs onmogelijk wordt geacht, juiste cijfers
omtrent deze bevolkingsgroepen te verkrijgen. Voorloo-
pige besprekingen in het voorjaar 1920 met den ambte-
naar voor het Bevolkingsregister gehouden, leidden tot
de slotsom dat toepassing van het register op de nog vrij-
wel onbeschaafde volksstammen in de binnenlanden
practisch ondoenlijk moet worden geacht, vooral voor
zoover deze nog, zooals vele Indianen, een zwervend
leven leiden.
Alleen van den belangrijken stamp der Aucaners aan de
Boven-Marowijne zal het misschien mogelijk blijken,
door middel van den in hun midden gevestigden post-
houder, den heer Van Lier, een eenigszins betrouwbare
telling te verkrijgen. Deze staat dan ook op diens werk-
program, doch gezien het groote wantrouwen van de
Boschnegers tegen elken nieuwen maatregel in het alge-
meen en tegen een nauwkeurige opgave der bevolking
in het bijzonder, zal het wellicht jaren duren alvorens aan
dit voornemen volledige uitvoering zal kunnen gegeven
worden.









BOSCHNEGERS EN INDIANEN IN SURINAME.


Wij plaatsen hiertusschen eene opmerking. Eene po-
ging om de getalsterkte van de Boschnegers te weten te
komen kan niet een voor hen geheel nieuwe maatregel
genoemd worden; hierin vergist het Bestuur zich. In het
verchag op 25 Maart 1837 ter vervanging van een ouder
,,Viedes-contract" of zoogenaamd Testament op den
post Armina aan de Marowijne gesloten en door het
Opperbestuur goedgekeurd bij ministerieel schrijven van
29 September d. a. v., n. 9/132 is met de Aukaners o. a.
het volgende overeengekomen:
5. Het Groot Opperhoofd en alle de Opperhoofden
zoowel als de Kleine en bosch kapiteins moeten,
binnen den tijd van eene maand na dagteekening
dezes, aan den Posthouder opgeven het getal man-
nen, viouwen, jongens en meisjes waaruit hun volk
bestaat, alsmede het getal goede en defecte geweren,
en moeten zij bij iedere volle maan aan den Post-
houder opgeven de namen der overledenen en ge-
borenen, sedert de laatste volle maan.
Een nagenoeg daarmede gelijkluidende bepaling komt
voor in de op 13 December 1835 met de Saramaccaner, en
in de op 18 Februari 1838 met de Matoeari- en Moesinga-
Boschnegers gesloten overeenkomst. (Zie ,,Politieke Con-
tracten met de Boschnegers in Suriname". ,,Bijdragen tot
de Taal-, Land- en Volkenkunde van Nederlandsch-
Indie", deel 71, jaargang 1916, blz. 371-411).
Al geven wij nu gaarne toe, dat het allicht jaren zal
duren alvorens een eenigszins betrouwbare telling van
de Aukaner Boschnegers zal zijn verkregen dan achten
wij dit geen groot bezwaar. Een Staat kan zich in derge-
lijke gevallen geduld en tijdverlies veroorloven; men
zorge slechts dat men de zaak maar niet uit het oog ver-
liest. Vijandig zullen de Boschnegers tegen een ter zake
te nemen maatregel niet staan, indien men hen aan de
desbetreffende bepalingen van de oude overeenkomsten
herinnert.

Elders kan wij laten nu weder het woord aan Gou-
verneur Staal op enkele zendingscentra van de ge-




86 BOSCHNEGERS EN INDIANEN IN SURINAME.

gevens der missies gebruik worden gemaakt, zooals som-
mige districts-commissarissen reeds gedaan hebben, doch
over het algemeen zal het nog in onafzienbaren tijd beslist
onmogelijk zijn, werkelijk nauwkeurige gegevens omtrent
de beide meergenoemde stammen in het Koloniaal Ver-
slag op te nemen.
De Minister meende in den geest te handelen van wat
de Vereeniging beoogt, door aan een ambtenaar van zijn
Department vergunning te verleenen tot het gebruik-
maken van de door den Gouverneur gedane mededeelin-
gen ten behoeve van de samenstelling van een overzicht,
hetwelk aan de Redactie van de West-Indische Gids tot
openbaarmaking in het tijdschrift zou worden aange-
boden. Tot zooverde brief aan de Vereeniging; de lezer
begrijpt dat hem bedoeld overzicht in deze regelen wordt
aangeboden.

De antwoorden van de districtscommissarissen bevat-
ten verschillende belangrijke voor het overgroote deel
nimmer openbaar gemaakte gegevens, die wij hieronder,
districtsgewijze in uittreksel doen volgen:

NICKERIE.

In dit district komen geen Boschnegers voor. De India-
nen wonen op een paar plaatsen dicht bij den politiepost
,,Utrecht" zoodat zij door de beambten aldaar kunnen
worden geteld.

BENEDEN- EN BOVEN-SARAMACCA.

De reden waarom de cijfers over het eene jaar afwijken
van die van het volgende, is, dat de schatting niet altijd
door dezelfde politiebeambten kon worden gedaan. De
polite bezocht af en toe verscheidene dorpen.
De districtscommissaris riep voor een opgave van- de
getalsterkte de bemiddeling in van de hoofden van de
Evangelische Broedergemeente en van de Roomsch-Ka-
tholieke Missie, en zegt toe bij het samenstellen van het






BOSCHNEGERS EN INDIANEN IN SURINAME.


verslag in volgende jaren steeds de gegevens omtrent de
Boschnegers en Indianen van de voornoemde Kerkge-
nootschappen te zullen opvragen.
Thans verkreeg hij van de Besturen de volgende op-
gaven:
I. Opgave van den Hoofdvoorstander der Evangelische
Broedergemeente, betreffende de bevolking van de Boven-
Saramacca en de Coppename.
A. Boven-Saramacca.
1. De geheele bevolking van de Boven-Saramacca, te
rekenen van af Kwakoegron (het gebied der Matoeari's
en Koffimaka's) telt 1000 zielen. Daarvan staan 966
met name opgeschreven in onze kerkboeken. De rest is
niet gedoopt.
2. De bevolking behoort tot 2 stammen:
a. De Matoeari- of de Bekoe-Moesinga-ningre, tellende
850 zielen.
b. de Koffimaka of Koenti-ningre, tellende 150 zie-
len (de andere helft van dien stamr woont aan de Coppe-
name). Zij bewonen de dorpen Pakapaka en Klein-
Pakapaka.
3. De bevolking is verdeeld als volgt:
1. Commissariskondre 11.Pakapaka . 100
2. Makakriki . .. 60 12. Pikien Pakapaka 20
3. Sabanpasi . 13. Posgroenoe . 70
4. Paubasoe. . ... 14. Malobi . .. 40
5. Balyn . . . 15. Maripakriki . 90
6. N. Jacobkondre. 150 16. Areenbaka. . 30
7. Misaliebi . .. 17. Pikin Lemb6 . 40
8. Bilawatra . 18. Boschland . 150
9. Kwattahede . 120 19. Molumbabasoe. 90
10. Makaipingo. . 40
4. Precies zal men nooit het aantal bewoners van een
dorp kunnen opgeven, omdat zij aan de Boven-Sara-
macca de gewoonte hebben een gedeelte van het jaar in
het dorp van den man en een ander gedeelte van het jaar
in het dorp van de vrouw te wonen. Op beide plaatsen
hebben zij hunne woonhuizen.
5. Wat betreft het toenemen van de bevolking, zoo is




88 BOSCHNEGERS EN INDIANEN IN SURINAME.

het feit wel opmerkelijk, dat in onze statistiek gedurende
de laatste 5 jaren als overleden werden opgegeven 67,
terwijl gedoopt werden 178 kinderen.
Toen ik in Maart in Boschland was, heb ik 12 kinderen
gedoopt die pas geboren waren, dat wil zeggen kinderen
afkomstig uit de onder 13--19 genoemde dorpen.
6. Hoeveel Boschnegers zich in de streek tusschen
Kwakoegron en Groningen bevinden, kan ik niet op-
geven. Ik weet maar, dat wij in de plaatsen Maho, Zanti-
gron en Totikamp 91 personen in onze boeken hebben
ingeschreven. Maar Zantigron bijvoorbeeld, is nog bijna
geheel heidensch.
De bevolking in die streken is gemengd uit al de stam-
men in de buurt.
B. Coppename.
Aan de Coppename wonen de overige Koffimaka of
Koenti-ningre in 2 dorpen, Witagron en Kaimanstoon,
Pikien-B? aan de Tibitie. Beide dorpen tezamen staan
bij ons te boek met 125 zielen. Er kunnen een paar meer
kinderen zijn, die niet gedoopt zijn. In de laatste 5 jaren
werden in onze statistiek als overleden opgegeven 15,
terwijl gedoopt werden 28 kinderen.
Over Boschnegers, die in de Tibitie of elders in de
buurt der Coppename wonen, is mij niets bekend.

De districtscommissaris teekent hierbij aan, dat, tus-
schen Groningen en Kwakoegron, op Santigron 82, op
Totiekamp 34 en aan de Tibiti 28 Boschnegers wonen.
II. Opgaven van den dienstdoenden R.-.K. Geestelijke.
De gespecificeerde getallen van de Indianen van Coppe-
name en Saramacca welke ik bij mijne dienstreizen heb
opgenomen, thans verminderd met 53 door de sterfte
ingevolge de Spaansche griep, zijn de volgende:
Zie tabel hiernaast.