|
This volume was donated to LLMC to enrich its on-line offerings and
for purposes of long-term preservation by
Columbia University Law Library
THE LIBRARIES
COLUMBIA UNIVERMT
LAW LIBRARY
LE MONITEUR
JOURNAL OFFICIEL DE LA REPUBLIQUE D'HAITI
Paraissant j AN 1846me Directeur
le Lundi et le Jeudi de 'Ind6pendance Henry Robert MARC-CHARLES II Major Forces Arme'es d'Halfti
142&me Ann6e No. 36-A Port-au-Prince, Haiti MARDI 28 AVRIL 1987
KONSTI TSYON
REPIBLIK AYITI
1987
Presses Nationales d'Haiti Rue Hammerton Killick No. 233
Directeur
Paraissant Henry Robert MARC-CHARLES
Le Lundi et le Jeudi JOURNAL OFFICIAL DE LA REPUBLIQUE WHAITI Major Forces Arm6es d'Haiti
142ime Ann6e No. 36-A PORT-AU-PRINCE Mardi 28 Avri] 1987
NUMBER EXTRAORDINAIRE
sou libLte ekonomik, sou politic ch6m6t: ch6m6tr6s li.
SOMMAIRE Pou tabli yon Leta byen chita,
byen solid ak tout Kapasite li pou
Konstitisyon Repiblik Ayiti 1987 li pwoteje tout va16 li genyen, tout koutim li, Grand6t: Maj6 li, endepandans li ak vizyon nasyon an f6 pou denmen
I
Pou choke demokrasi-a fon
LIBtTE EGALITE FRATtNITE nan t6, demokrasi ki mande pou tout
REPIBLIK AYITI kouran, politic gen lavwa ochapit epi
pou garanti yo pa kapab touche okenn dwa p6p ayisyen an.
KONSTITISYON Pou bay t6t ansann nasyon an
tout jar6t Vap bezwen nan dechouke REPIBLIK AYIT1 tout vyd bary6 ki kanpe nan mitan tout
popilasyon an, nan aksepte nou f6me
1987 Yon s6l p6p la nan lang nou yo, nan
PREMYE KOZE kilti nou epi nan rekon6t dwa nou pou
..nou f6 pwogr6 pou nou jwenn enf6masyon, edikasyon, Sante, travay ak anmizman. P6p ayisy I n declare Konstitisyon Pou asire li twa Pouvwa Leta
sa a:
yo, ye chak rete nan w6l yo apa epi
- Pou garanti dwa li ki mare pataj la f6t: yon jan konf6m nan enter jouk sa kaba ak k6d lonbrit lavi, ak fondalnatal nasyon an an premye.
lib6te epi ak fouye bouske rasin bon% Pou fonde yon rejim gouv6nman
san bri san kont, anfbm anf6m ak ki chita sou tout libtte fondalnatal
D6clarasyon granmoun maj6 1804 la epi yo ak sou resp6 tout dwa kretyen vivan,
ak Deklarasyon Iniv6s6l Dwa Moun 1948 sou lap% sosyete a, sou iistis ekonomik
la. san paspouki, sou antant ak patisipasyon
tout popilasyon an nan tout gwo desizyon Pou f6me yon nasyon ayisyen k'ap angaje lavi tout nasyon an nan kote sosyete-a chita sou lajistis, yon dekonsantrasyon rey6l.
LE MONUEM> .-No. 36-A Mardi 28 Avril 1987
TIT I ak Franse se lang Ofisy6l Repiblik
KONStNAN REPIBLIK AYITI Ayiti.
SIYVEVE LI EPI LOT SIY LI YO Atik 6: Lajan ki s6vi an Ayiti
Chapit I se goud. Li divide an santim.
Konsenan Repiblik Ayiti
Atik 1: Ayiti se yon s6l Repiblik Atik 7: K61keswa moun nan, k6lkeswa
la, Li pa kapab demanbre, Li s6l m6t tandans ki ta vle. se ajenou t6t bese
lakay lif Li granmoun maj6. Tout Ayisyen pou ta menm lonmen non li, lalwa kondane travay yonn ak l6t nan t4t ansanm. sa n6t n6tale.. Yo tout gen lavwa nan peyi a. Tout
Ayisyen asosye yonn ak lbt f6 yon s6l 7-1: Ni p6tre okenn moun,, ni non py6s
sosyete. moun k1ap viv toujou pa fLt pou figure
ditou ni sou lajan ni sou tenb ak 1-1: Se P6toprens ki capital Ayitio sou viy6t peyi a, se menm bagay la
Se la gouv&nman an tabli biwo Ii. Men tou pou kay biwo leta, ni non lari si gen gwo nesesite p biwo a kapab yo ak tout l6t bagay riblik. transfer 16t kote.
Kanta pou p6tre moun ki mouri Atik: 2: KouI6 Nasyonal Ayiti deJa, f6k se k6 lejislatif la
se ble-wouj. s I 61-ki pou bay dizon li anvan sa f6t.
Atik 3: Siy v6v6 nasyon an se CHAPIT II
drapo a ki prezante konsa:
RONSENAN TERITWA REPIBLIK LA
3-1: Yon moso twal ble ak yon moso
twal wouj, menm long6, menm laj6, ble Atik 8: Men sa ki f% pati teritwa
a anwo, wouj la anba nan pozisyon Repiblik Ayiti: horizontal.
a) Pati bb sol6ykouchezile Ayiti 3-2: Amwari Repiblik la reprezante a epi tout zile bb kote li yo ki f6 sou yon moso-twal blan byen kare nan pati teritwa a tankou lagonav, lat6ti,
mitan drapo a. Ilavach, Kayimit, Lanavaz, Gwoskay
epi tout zile ki nan lanm6 teritwa 3-3: Men sa nou jwenn nan amwari a. 'Repiblik Ayiti:
Men limit teritwa Repiblik la:
Yon pye palms ak yon bon6t sou B6 sol6y leve, se Repiblik dominik6n.
t6t M ch li ki reprezante lib6te. Anba Nan N6, se Oseyan Atlantik. B6 solbby lonbray pye palms Ian ki dekore ak kouche epi nan Sid, Se lanm6 Karayib
div6s 6chantiyon zam nou te sezi nan osinon lanm6 Antiy yo.
men l6nmi nou yo, gen paw6l sa a ki ekri: an) Tout z6n lanm6 teritwa a
zak tout zbn lwen nan lanm6 li ki- se OMEN ANPIL.2 CHAY PA LOUD Az6n ekonomik Ayiti S61.
b) Milye ki sou tbt tout t6 Atik 4: S61 anbisyon Ayiti genyen ak tout lanm& peyi Ayiti. se Lib6te, Egalite, Frat6nite.
8-1: Pbsonn moun pa gen lalwa vyole 4-1: Ochan nasyon an, se teritwa peyi Ayiti. Ladesaliny6n.
Ni tou okenn dizon, py6s kontra Atik 5: SLl lang ki simante tout pa kapab siyen sou do pa menm yon ti Ayisyen n6t ansanm, se krey6l la. Krey6l miy6t pati nan teritwa peyi a.
No. 36-A Mardi 28 Avrfl 1987
- Atik 9: Se an Depatman, an Atik 14: Ayisyen ki natiralize
Awondisman, an komin, an katye, an lie etranje kapab reprann nasyonalite Seksyon Kominal ter itwa Repiblik la ayisyen li si li akonpli tout kondisyon spare epi resepare axko. ak tout f6malite lalwa mete pou etranje.
9-1: Lalwa fikse kombe ki genyen. Atik 15: Ayiti pa adm6t doub
Li bay limit yo chak, limit sa ki spare nasyonalite nan py6s ka. yo ak sa ki resepare yo.
Li di jan yo oganiz: ak fason TIT III
pou yo macbe. KONSENAW SITWAYENAN, DWA AK DEWA
FONDALNATAL
Tit II Chapit I
KONStNAN NASYONALITE AYISYEN
KONSENAN KALITE YON SITWAYEN
Atik 10: Lalwa tabli tout
prensip ki genyen kons6nan Nasyonalite Atik 16: Dwa sivil ansanm ak
ayisyen. dwa politic bay moun kalite sitwayen
li.
Atik 11: Depi manman oubyen papa
yon moun f6t Ayisyen epi li pa te bandon- 16-1: Lalwa bay nan ki kondisyon moun nen nasyonalite a 16 moun nan t1ap kapab jwi ak egz6se dwa sivil ak dwa f6t, li se ayisyen natif natal. politic li, ni ki fason yo kapab sispann
osinon f6 li p6di dwa sa yo.
Atik 12: Moun kapab naturalize
pou li pran nasyonalite ayisyen. 16-2: Ayisyen maj6 sou dizuit
an.
12-1: Tout etranje ki gen rezidans
li epi li pase 5 ane n6tale sou teritwa Atik 17: Tout Ayisyen n6tk6lkeswa
Repiblik la, li gen dwa naturalize eta sivil yo, depi yo rive sou dizuitan li vini Ayisyen si li konf6me li ak won, yo gen dwa egz6se dwa sivil yo
sa lalwa di. ak dwa politic yo, depi yo akonpli
tout kondisyon konstitisyon an ak lalwa 12-2: Men f 6k yo tann 5 ane apre dat prevwa.
yo fin naturalize yo a pou yo gen dwa kandida nan eleksyon oubyen pou yo kapab Atik 18: Eksepte pou k6k avantaj
travay nan leta k6m fonksyon6 piblik, ki rez6ve pou Ayisyen natif natal
depi se pa p6s konstitisyon an ak lwa ki pa.,janm, bandonnen nasyonalite yo,
peyi a rez6ve pou Ayisyen natif natal men apa sa, tout Ayisyen n6t egal ego
yo s6lman. devan lalwa.
At--k 13: Moun p6di nasyonalite Chapit II
Ayisyen li:
a) L6 li pran nasyonalite l6t KONSLAAN DWA FONDALNATAL SITWAYEN YO peyi. SEKSYON A
an) L6 yon Ayisyen aksepte yon DWA LAVI LASANTE
plas politic nan yon gouv6nman etranje.
b) L6 yon etranje naturalize
Ayisyen rete pase twa ane n6tale Atik 19: Dwa lavi, dwa lasante,
aletranje san li pa gen otorizasyon dwa respekte p6sonalite tout sitwayen konf6m otorite ayisyen ki plase pou n6t alawonno leta f6t pou bay dwa sa sa te ba li. Nenpbt moun li p4W yo tout garanti yo merited dekwa pou nasyonalite Ayisyen li nan kondisyon li konf6me li ak Deklarasyon Iniv6sbi sa a, li p6di li n6t. dwa moun.
IV
Atik 20: Pou K61keswa rezon an, an) F6k yo f6 moun yo arete a
Lajistis pa gen dwa mande lanmb yon konnen sa ki nan manda epi Ii f 6t POu
krimin6l. li resevwa you kopi menm moman an
tou.
Atik 21: Men sa ki gwo krim
trayizon: se antre nan yon lame etranje b) F6k yo f6 moun nan konnen
pran lbzam atake Repiblik Ayiti, se li gen dwa pran avoka pa Ii pou suiv
antre nan s6vis yon peyi etranje ki tout dewoulman af6 a depi nan komansman
nan ch6k ak Repiblik Ayiti, se 16 yon jis nan finisman. fonksyon6 v616 byen leta yo ba li dirije ch) Depi yo pa kenbe yon moun
osinon se chak fwa moun ki anchaje nan men, yo pa kapab voye manda arete f6 respekte konstitisyon an f6 kadejak p4b'sonn moun ant siz6 nan aswa! ak siz6 sou li ank6. nan maten, ni yo pa kapab f ouye kay
moun nan 16 sa yo.
21-1- Kondanasyon gwo krim d) Lalwa def anm yo f a dap piyanp
trayizon, se travo f6se lavi diran sou kretyen vivan pou f6 li s6vi garanti. san okenn chans pou pinisyon an change. Yo pa kapab arete akenn moun nan plas yon 16t. Paske moun ki manje pwa se Atik 22: Leta f bt pou Ii rekon6t li ki pou bay pwa. dwa pou tout sitwayen jwenn bon edikasyon, jwenn manje, jwenn tout sekirite Atik 25: L6 y I ap arete yon moun
sosyal. osinon 16 y1ap mete li nan prison,
depi Ii pa nan f 6 gwo k6l6t, yo pa Atik 23: Responsablite leta, gen -dwa frape Ii, ni kaponnen li pou se pou Ii kreye lopital, san*t sante dekontwole ii, sitou pandas y1ap ak dispansb nan tout kolektivite teritwa kesyonnen li. peyi a pou tout sitwayen kapab gen garanti y1ap pwoteje sante yo, y1ap 25-1: Yo pa kapab kesyonnen okenn an sante epi y1ap jwenn swen 16 yo akize d6y6 do avoka li osinon d6y6 malad. temwen li chwazi.
SEKSY014 AN Atik 26: Moun yo arete pa ka depase
DWA SOU LIBETt CHAK MOUN karantuit6 san yo pa voye li devan
jij li pou konnen si arestasyon an Atik 24: Leta bay garanti pou daplon ak lalwa osinon si jij Ia di li pwoteje lib6te tout moun. desizyon an pa te pran dapre lalwa.
24-1: Yo pa gen dwa pousib p6sonn moun, ni arete Ii, ni mete li nan prison 26-1: Si moun lan an kontravansyon,, si li pa fb zak lalwa defann. yo va voye li devan iij depa! pou jije
. ka a n6t. Si ta gen deli yon koz ki 24-2: Depi yo pa kenbe yon moun nan pi grav osinon ta gen krim ki f6t
men, yo pa gen dwa arete li, ni mete moun ki koz li a pa bezwen p6misyon,
li nan prizone f6k se yon manda moun li ka annik prezante t6t li devan
ki plase pou sa a voye ba li. dwayen Tribinal Premye Enstahs ki Ia
pou okipe sa. komis6 a va esplike
Dwayen -any kibb pa Ii. va egzamihe sa brid sou kou pou wa si arestasyon 24-3: Men sa manda-a dwe genyen pou an a anprizonman an f6t selon lalwa.
yo ka egzekite li:
26-2: Si arestasyon an pa daprL% lalwa, a) F6k manda a di aklb, an krey6l jij Ia va pase l6d lage moun lan touan franse, rezon pou arete moun nan suit, san pa gen ale nan kou Dap !I,
osinon pou mete li nan prison, epi Kasasyon osinon meran si ta gen opozisyon ki Iwa ki pini sa yo repwoche li a. pou. egzekite 16d Ia.
No. 36-A Mardi 28 Avril 1987 zl.F MONITEURv v
Atik 27: Vyole Iwa sou lib6te relijyon li ak s6vis Ii, depi sa pa p6son&l moun, se zak gwo pony6t sa kontarye 16d ak la pe piblik. ye. moun ki sibi domal konsa kapab mande tribunal ki la pvu sa a pou li 30-1: P6sonn pa gen dwa f6se p6sonn
pousib, ni moun ki voye fe zak la, ni f6 pati yon felijyon osinon 6 suiv
noun ki f6 li a, epi k6lkeswa moun ans6yman ielijyon ki pa dak6 ak kwayans
Ian, k6lkeswa nan gwoup li ye a. li.
30-2: Lalwa bay nan ki kondisyon yo rekonn6t relijyon kapab fonksyone.
27-1: Dapre Iwa penal, lwa sivil ak lwa administration, fonksyon6 ak anplwaye SEKSYON D
leta responsab dir6k tout zak malon6t DWA SOU LIBtTE REYINYON AK LIBtTE
yo f6 nan vyole dwa. Tout responsablite ASOSYASYON
sivil zak konsa tonbe sou do leta tou. Atik 31: Lalwa garanti libbte
asosyasyon ak lib6te reyinyon sou zaf6 SEKSYON B politic, Ekonomik, Sosyaly Kiltir6l
DWA SOU LIBtTE LAPAWbL osinon, sou tout 16t bagay ki vize
lap6, depi pa gen zam.
Atik 28: Tout Ayisyen lib di 31-1: Pati jwoupman politic yo ap sa yo panse sou tout bagay ak nenpot lage k6 yo nan batay pou f6 vwa nan
mwayen yo pito. I.-leksyon. Yo lib pou yo f6me ak pou
28-1: Jounalis lib pou egz6se metye yo egz6se aktivite yo. Yo f6t pou
jounalls 11 si Ii rete nan prensip respekte tout prensip grand6t maj6
lalwa tabli. Metye sa a pa gen okenn nasyon an ak tout r6g jw6t demokras; otorizasyon pou pran pou Ii, ni Okenn a. Lalwa fikse kondisyon pou yo vini
kontw6l Pap sibi pou egz6se Ii, sof Ofisy6l ak jan pou yo fonksyone. Li
si gen lag6. bay ki a:vantaj ak ki privil, j ki res6ve
pou yo tou.
28-2: Moun pa kapab f6se journals 31-2: Tout reyi4nyon kap f6t sou wout declare kote li jwenn enf&masyon li. 'iblik, yo dwe av6ti lapolis davans. men devwa journals la, se pou, Ii verify si enf6masyon l1ap bay yo egza:k. Li 31-3: KLlkeswa asosyasyon an, p6sonn
f6t pou li respekte jan metye a mande pa kapab f6se p6sonn antre ladan Ii.
li kondi bak li.
SEKSYON E
28-3: Ni fot grav lapr6s kom6t, ni DWA SOU LEVASYON AK SOU ANSEYMAN
16t abi lib6te Lapaw6l, se k6d penal sa regade. Atik 32: Leta garanti dwa levasyon
tout moun. L'ap asire f6masyon popilaAtik 29: Moun gen dwa f6 sycn ar f66t tout bon vre:
revandikasyone Yonn osinon pliiy2! sitwayen kapab egz6se dwa sa a pou -r a s y o n k6 Ynoun yof f6masyon
pw6p t6t pa yo, men yo pa janm kapab lespri yo, fomasyon bon n !s*
f6 Ii sou non yon gwoup.
32-1: Leta ak kolektivite teritwa yo 29-1: Tout revandikasyon yo voye bay responsab levasyon p6p ayisyen. Yo
pou-wa lejislatif la dwe pase nan chemen dwe mete Iek61 gratis pou tout moun. n6mal pou p6m6t yo decide si Yo dwe veye pou bon kalite ans6yman revandikasyon an gen val6. kapab bay nan 'Sekt6 piblik ak sekt2!
SEKSYON CH prive yo.
DWA SOU LIBETE KONSYANS 32-2: Preinye responsibility leta se
Atik 30: Tout relijyon ak tout travay pou tout moun ale lek6l. Se
s6vis lib. Cbak moun gen dwa suiv s6l sa ki kapab p6m6t peyi a develop.
vi
Leta dwe ankouraje epi bay gwoup prive Okenn f6s leta pa kapab antre
ki antreprann travay sa a tout kout nan yon lek6l si li pa gen otorizasyon
men y'ap bezwen. direksyon etablisman an.
32-3: Ansxyman prim6 obligatwa pou 34-1: men dispozisyon sa a pa valab tout moun. Lalwa va fikse sanksyon 16 lokAl lek6l ap s6vi pou 16t bagay. pou sa. Leta va bay el6v prim6 founiti
klasik ak 16t matery6l y1ap bezwen SEKSYON E
gratis. DWA SOU LIBtTE TRAVAY
32-4: Ans6yman agrik6l, koperatif, Atik 35: Gen garanti pou libbte
teknik ePi pwofesyon6l, se premye chay travay. Tout sitwayen g n obligasyon
leta ak kolektivit4 teritwa yo gen bay t6t yo nan travay yo chwazi a dekwa sou do yo. pou yo kapab pran swen t6t yo ak f anmi
32-5: F6masyon preskol6 ak mat6n6l yo. Yo dwe mete t6t yo ansanm ak leta epi nonf6m6l f6t pou ankouraje. pou tabli yon sist6m sekirite sosyal.
32-6: Pbt lek6l etid sipery6 louvre 35-1: Se dwa tout arpiwaye enstitisyon pou tout moun egal ego, depi yo gen prive osinon piblik pou yo gen yon
kapasite pou f6 etid. salo valab. Se dwa yo pou yo gen jou
repo, pou yo gen konje peye ak bonis
chak ane.
32-7: Leta dwe rete veyatif dekwa
pou chak kolektivite teritwa a: Seksyon 35-2: Leta garanti kondisyon travay' nominal yo, komin yo, depatman yo, ak saI6 egal pou tout travay6, kit kapab genyen bon lek6l konsekan k'aP fanm kit gason, k&lkeswa relijyon yo, mache daplon ak devlopman peyi a. Men opinion politic yo epi kondisyon eta
sa pa dwe, pout6t sa, nan dezavantaj sivil yo.
ans6yman agrik6l, pwofesyon6l, koperatif
epi teknik ki f 6t pou gaye nan tout 35-3: Gen garanti pou libcte sendika,
komin yo. Nenp6t ki travay6, kit sekt6 prive,
32-8: Leta garanti moun andikape yo, kit sekt6 piblik, li kapab antre nan moun s6vo sipery6 yo tout mwayen pou sendika metye Pap f6 a pou defann
yo degaje yo pou kont yo pou f6 levasyon enter travay li s6lman. yo epi pou yo vin tn6t t6t yo nan sa 35-4: Sendika, nan fondaInatal li,
y'ap f6. dwe chita andey6 zaf6 politic. Li pa
la ni pou f6 lajan ni nan zaf6 relijyon.
32-9: Leta ak kolektivite teritwa Yo pa ka f6se okenn moun antre nan
yo pran tout dispozisyon yo pou pouse yon sendika. chak jou pi plis konbit alfabetizasyon
mas p6p la. yo dwe ankouraje tout 35-5: Yo rekon6t dwa f6 gr6v selon
sekt6 prive ki antreprann travay sa prensip lalwa tabli. a.
35-6: Lalwa bay ki limit laj moun
32-10: Anseyan dwe touche yon saI6 ka f6 travay peye. K6k lwa espesyal
minimom valab. va bay regleman pou travay timoun minL%
Atik 33: Ans6yman an lib depi ak pou moun k1ap travay kay moun. anwo jouk anba. Men se sou kontw6l SEKSYON EN
lalwa moun egz6se lib6te sa a. DWA SOU PWOPRIYETE
Atik 34: P6sonn moun pa gen ? waj Atik 36: Lalwa rekon6t dwa pwoprivyole limit yon lek6l, sof si y ap yete prive Li garanti dwa sa a tou.
kouri d6y6 yon moun yo kenbe nan men. Li bay ki jan moun kapab acbte, ki
No. 36-A Mardi 28 Avril 1987 11 IMONITEUR)) VII
fason ou gen dwa jwi byen prive ou, 36-7: Lalwa fikse tout kondisyon pou
ki bb dwa ou rive sou byen ou. Tou ou"'s6vi ak yon pwopriyete osinon pou
sa, se pou lalwa kapab jwenn mwayen ou esplwate li.
pou li asire wbl sosyal pwopriyete prive dwe genyen dekwa pou tout moun Atik 37: Lalwa fikse tout Kondisyon
kapab posed selon mwayen yo. pou t6 kapab demanbre ak pou li remanbre
ankb selon plan bganizasyon teritwa 36-1: Yo gen dwa espwoprIye t6 yon a. Tou sa, se pou byen tout kominote
moun si yo konstate selon lalwa, kons6ne yo. Sa dwe f6t nan kad yon
se nan avantaj tout moun alawonn I I ap ref6m agr%. f6t. Pou sa, f 6k yo peye m6t t6 a, oubyen f6k se lajistis ki bay l6d konsi- Atik 38: Lalwa la pou li pwoteje
yen tN a nan non m6t li pou va16 k6b pwopriyete syantifik, literal epi atistik. t6 a merited. Yo va fikse va16 k6b la 6apre deklarasyon moun ki esp6 nan Atik 39: Abitan seksyon nominal
sa f6.Si yo bandonnen premye pwoj6 ki yo, se yo an premye ki gen dwa esplwate
te f6 yo pran t6 a, yo va anile espwopri- t6 byen prive leta ki nan lokalite yasyon ki te f6t la. Yo pa gen dwa yo.
f% yon 16t pwoj6 pou ranplase premyea. Jan lalwa di li a, f6k yo rem6t SEKSYON F
m6t t6 a t6 li san ti pwopriyet6 a DWA SOU ENFbMASYON
pa gen okenn lajan Pap rem6t. Espwopriye yon tLI vini rey6l tout bon vre, Atik 40: Leta f6t pou li pran
.se 16 pwojb ki te f6 yo pran t6 a drape. radyo, journal, televizyon pou esplike
popilasyon an, an krey6l ak an f ranse, 36-2: Nasyonalize epi sekestre byen tout lwa, tout arete, tout dekr6, tout mobile moun pou zaf6 politic, lalwa ak6 ent6nasyonal, tout trete, tout defann zak konsa. Yo kapab f6 yon konvansyon ki kons&nen lavi nasyon moun p6di dwa lejitim sou pwopriyete an.
li si gen yon jijman tribunal dwa komen rann kont li selon tout dwa. S61 sa ki pa ladan li, se enf6masyon
ki kapab mete sekirite peyi a an danje. 36-3: Dwa pwopriyete f6 gen devwa anv6 pwopriyete tou Yon moun pa SEKSYON G
gen dwa s6vi ak pwopriyete li yon jan DWA SOU SEKIRITE
ki kont enter tout moun alawonn.
Atik 41: K61keswa rezon-an, yo
36-4: Moun ki gen t6l, li f6t pou li pa kapab dep6te yon moun ki gen nasyonatravay li, pou li esplwate ligpou li lite ayisyen, ni f6se li egzile kite
pwoteje li sitou kont ewozyon. Lalwa t6 ayiti.
prevwa sanksyon kont moun ki vyole prensip sa yo.. Okenn ayisyen pa kapab p6di, pout6t
36-5: Pbsonn moun pa kapab pwopriyetLI afi -olitik, dwa jiridik li nasyonalite li ba-li.
rivaji lanm6, sous dlo j rivy%, min, kary6.- Se Pwopriyete piblik leta bagay sa yo ye. Ayisyen pa oblige genyen viza
otorizasyon pou antre ak pou soti nan 36-6: Pou moun lib f6 rech6cb ak esplwa- peyi li. te min, miny6, kary4! anba t6-a, pou m6t t.Z--a, moun yo bay konsesyon an Atik 42: Okenn sitwayen, kit
epi leta kabab jwenn yon pwofi va'lab li sivil, kit li milit6, li pa kapab
tou, se lalwa ki fikse tout prensip konpar4 t devan l6t jij, eks6pte devan
ak kondisyon pou moun kapab jwi libLte jij konstitisyon an ak lwa peyi a mande sa a. pou li konpar6t la.
VIII LE MONff EURY No. 36-A Mardi 28 Avril 1981
42-1: Milit6 yo akize ki komot gwo k6s sa a va soti nan kotizasyon patron
krim trayizon kont lapatri, se devan yo ak anplwaye yo, dapre baz ak regleman
tribunal dwa komen li f6t pou li konpa- lalwa fikse. r6t.
Lajan pansyon yon moun, se yon
42-2: S61 ka lajistis milit6 kapab dwa moun nan genyen, se pa yon fav6. jije se:
a) L6 millt6 vyole regleman Many6l Atik 49: Tout f6m kominikasyon
Jistis Milit6-a lib. P6sonn moun pa gen dwa vyole
an) L6 gen ch6k ant manm F6s Lame sekr6 korespondans moun. -Se s6l otorite
yo. jidisy6, selon sa lalwa prevwa, ki
b) L6 milit6 f6 sa ki pa sa pandas kapab mete limit nan lib6te korespondans lag6. moun.
Atik 42-3: Tout ch6k ant sivil Atik 50: Selon Konstitisyon an
ak milit- tout abi, tout move tretman ak lalwa, yo f6t pou yo, tabli jiri ak tout krim milit6 f& nan travay li nan ka zak krimin6l kote san koule
sou yon sivil, se devan tribunal dwa ak nan ka vyolasyon politic. Komen sa f&t pou jije.
Atik 51: Lalwa pa kapab f% bak
Atik 43: Okenn antre touye, okenn pou kondane sa ki pa3e anvan li te
sezi papye- pa kapab f6t kay py6s moun tabli, eksepte si lwa an fav6 sa k'ap si sa pa f6t dapre lalwa epi nan kondis- sibi kondanasyon. yon lalwa mande pou li f6t la.
SEKSYON H
Atik 44: Prizonye pwovizwa k1ap KONSENAN DEVWA SITWAYEN YO
tann jijman pa f6t pou yo nan menm Atik 52: Privil6j yon moun genyen
prison ak prizonye k'ap sibi pihisyon ak6z li se sitwayen oblige li gen devwa yo, ivik tou.
44-1: Selon Lwa ki genyen sou diyite 52-1: Devwa sivik, se tout responsabimoun f6k lavi nan prison yo tonbe daplon lit6 yon sitwayen genyen nan sans moral, ak resp6 yo dwe genyen pou kretyen politic, sosyal, ekonomik vizavi leta vivan.
ak lapatri. Men devwa sivik yo:
Atik 45: Se s6l lalwa ki gen a) Respekte Konstitisyon an ak
,dwa di ki pinisyon yo dwe bay yon moun, siy v6v6 nasyon an. epitou ki fason pou yo ba li pinisyon- an) respekte tout lwa peyi a.
an. b) Vote 16 gen eleksyon san yo
pa f6se ou.
Atik 46: Yo pa gen dwa f ( se okenn ch) Peye tout taks ou f6t pou
moun temwaye kont pw6p t6t li, ni kont peye. fanmi san li sou kat jenerasyon, ni d) S6vi nanm jiri nan tribunal
kont fanmi paralyans li sou 2 jenerasyon, e) Defan peyi a si gen lag6.
pou zak krimin6l oubyen pou. domaj moun 6) Chache gen plis lespri epi
osinon pou yon afb senp polis. cache vin pi f6 chak jou.
en) Respekt6 lajan leta ak by-en
Atik 47: Yo pa gen dwa f6se pbsonn leta'san f6t
moun prete s6man si s6man an pa nantbm f) Respekte epi pwoteje anviwon
lalwa mande pou li ye a. ou. g) Respekte byen pwochen ou
h) F6 tout sa ou kapab pou pwoteje
Atik 48: Leta dwe veye pou sekti& lap6
piblik ak sekt6 prive tabli yon k6s i) Pote sekou bay moun ki an
pansyon pou. retrete sivil yo. Lajan danje.
No. 36-A Mardi 28 Avrfl 1987- K LE MONITEUR)o 'IX
J) Respekte dwa lib6te 16t moun. apre tranzaksyon sosyete yo fXmens,
Jan lalwa f ikse regleman pou transm6t 52-2: Lalwa ap pran sanksyon kont ak likide tout byen etranje posed. moun ki vyole prensip sa yo.
55-5- Tout moun ak tout konplis Ii yo ki vyole. dispozisyon Iwa ki sot 52-3: Gen yon s6vis sivik obligatwa pran Ia yo, y1ap pini yo dapre lalwa.
pou fanm ansanm ak gason.
Lalwa bay nan ki kondisyon pou Atik 56: Peyi a kapab mete etranje
li f6t. ki foure bouch nan lavi politic Ii
TIT IV dey6, selon sa lalwa fikse.
KONSPNAN ETRANJE Atik 57: Peyi a rekon6t dwa azil
Atik 53: Lalwa bay tout kondisyon pou refljye politic. pou adm6t etranje antre nan peyi a.
TIT V
Atik 54: Etranje ki sr-z- t6 Rep1blik KONSENAN.GRANDET
Ayiti, selon lalwa, Ii jwi menm protek- MAJE NASYON AN
syon ak tout Ayisyen.
Atik 58: Grand6t Maj6 Nasyon 54-1: Daplon av6k tout sa lalwa di an chita nan kapasite tout sitwayen kons6nan dwa pwopriyete imobilye y dwa genyen pou yo patisipe nan tout sa pou egz6se profesyon, pou f6 kom4s k1ap f6t nan peyi a. Se dir6k dir6kan gwo, dwa reprezantasyon pou kom6s, tout sitwayen f6t pou egz6se dwa Grand6t
dwa f6 trafik esp6tasyon, etranje gen Maj6 Nasyon an ba yo 16 genyen:
dwa sivil, ekonomik ak sosyal yo.
a) Eleksyon Prezidan Repiblik Atik 55: Etranje ki gen rezidans Ia.
li an Ayiti gen dwa pwopriyeteimobilye an) Eleksyon manm pouvwa lejislatif
ak6z kay li bezwen pou Ii rete. yo.
b) Eleksyon tout 16t k6 Leta 55-1: Men etranje ki gen rezidans osinon tout l6t Asanble Ronstitisyon
an Ayiti, 11 kapab pwopriyet6 yon sel an ak sa lalwa prevwa.
kay nan yon awondisman pou Ii rete. Kelkeswa ka a)li pa kapab ap fI trafik Atik 59: Sitwayen yo deluge pouvwa
lweyaj kay. Grand6t Maj6 Nasyon an ba yo nan men
twa pouvwa sa yo:
Men sosyete etranje k1ap bati
kay, genyen lwa espesyal pou dirije- a) Pouvwa Lejislatif Ia
yo. an) Pouvwa egzekitif Ia.
b) Pouvwa Jidisy6 a.
55-2: Etranje ak sosyete etranje ki gen pemi rezidans yo an Ayiti gen dwa Konstitisyon an tabli prensip
pwopriyete tou pou antrepriz agrik6l, sa a:Chak pouvwa apa.
komesyal, endistriy6l, pou travay relijyon, pou antrepriz pote sekou, pou 59-1: Twa pouvwa yo ansanm, se yo ans6yman, depi yo rete nan limit ak ki baz fondalnatal 6ganizasyon leta
nan kondisyon lalwa fikse ba yo. ayisyen ki se yon leta sivil.
55-3: Py6s etranje pa gen lalwapropriye- Atik 60: Nan twa pouvwa yo, chak
te t6 an Ayiti ki gen lizy6 ak liy gen responsablite pa yo apa. Yonn
fontye Repiblik Ayiti. pa sou kont de (2) 16t yo.
55-4: Dwa pwopriyete etranje yo kaba 60-1: Pou K61keswa rezon an, yonn nan penkan apre rezidans yo bout osinon pouvwa sa yo pa gen dwa wete menm yon
.x '
ti yen nan responsabili te pa. 1i pou- b) Li gen dwa 1)oljtjk li ep! li bay de 16t yo. Ni li pa gen depase li pa jar-m kondane pou move zalk.
limit konstitisyon an ak lalwa-ba Ii.
SEYSYON AN
60-2: Chak pouvwa s?l responsab sa YONSENAN KOMIN
Atik 66: Kornin yo ch6f t6t yo CHAPIT I sou plan administration ak sou plan
KONSPNAN TOUT KOLEKTIVIT], finals. Kons6y 3 manni chak Komin lonmen,
TERITWAYO PPI nan eleksyon, se 11 k1ap administer
DESANTRALIZASYON AN kornin nan. Non Yons -y Ia se konsey
Minisipal
Atik 61: Seksyon Kontinal, Komin
epi depatman se yo ki f6me Kolektivite 66-1: Tit Prezidan kons? y Ia, se Majisteritwa Aylti yo. tra.
Li gen 2 Magistxa adjwen pou ede 61-1: Lalwa kapab kreye.nenp6t kolekti- Ii nan travay Ii.
vite teritwa ank6.
Atik 67: Gen Asanble Minisipal SEKSYON A ki Ia pou ede kons6y Ia nan ndsyon
KONSP14AN lip Se reprezantan chak seksyon nominal
SEFSYON ROMINAL yo sitou ki va nan asannble Minisipal
Ia.
Atik 62: Pati administration ki pi piti nan nannan teritwa Ayiti a, Atik 68: Kons6y Minisipal Ia se seksyon nominal yo. chwazi pou katran. Yo kapab reebwazi
Atik 63: Se' yon kons6y 3 marim manm yo tout tan.
p6p seksyon an chwazi nan elekayon pou Atik 69: Lalwa bay fason I pou
katran, se Ii k1ap adn-inistre chak 6ganize kornin nan ak Kons6y Minisipal seksyon kominal I Yo kapab relonmen Ia epi ki jan pou yo mache. nanm kons ;y yo tout tan. Lr;lva bay
jcjn pou 6ganize seknyon 1: cm! na I yo AtiR 70: Pou noun kapab (-hwazi ak fason pou yo mache.' nan elel-syon vini rnann yon kons6y mir;-sipal f6k:
63-1: Kons6y Administrasyon seksyon nominal Ia gen yon Asanble Seksyon a) Li se Ayisyen
Nominal pou ede li nan iesponsabilite an) Li gen 25 an pou pi piti.
li. a
b). Li gen dwz sivil ak dwa politic
Atik 64: Obligasyon leta, se ch) Li pa te janm kondane pou
pou li tabli nan chak seksyon nominal move zak. tout sa ki endispansab pou f6masyon d) Li rete nan komin nan depi'
sosyal Rkoriontik, Sivil, ak Filtir6l twazan epi li pran angajman rete- Ia popilasyon an. pandas tout tan Ii manm Kons6y Ia.
Atik 65: Pou moun kapab vini Atik 71: Administrasyon Santral
manm kons6y adniinistrasycn seksyon Ia, depi yo piande 11 sa, li dwe bay nominal, f6k: Kons6y Minisipal Ia yon Kons6y Teknik
Pap bezvjen pou Ji f6 travay li.
a) Ii se Ayisyen epi li gen 25
an pou pipiti Atik 72: Yonscy Minisipal Ia
an) Li rete nan I seksyon nominal Rapab kraze si gen f6t lesegrenneni Ia depi dezan anvan eleksyon an epi ki kom6t, si gen vye zak malon6t osinon I'ap kontinye rete Ia toujou., si gen 16t zak yo f) espre yo kom6ti
No. 36-A Mardi 28 Avri] 1987 -LE,1-1ONfTEUR>> xf
i
jPou twonpe ntoun, depi tribunal ki Ia 'Atik 79: Moun ki manm kons6y'
pou sa a rekon6t zak yo f 6t tout bon depjatmantal-la j yo pa oblige pran li
vre. nan asanble depatmantal-la men f6k:
Si kons6y Ia kraze, Kons6y depatman- a) Li se Ayisyen epi li genyen
tal Ia va pran dispozisyon pou ranplase 25 an pou pi piti. Ii. Li va avize kons6y electoral p6manan an f6 li konnen li gen 60 jou de16 an) Li rete nan depatman an depi
pou Ii 69anize eleksyon yon' 16t konscy twazan anvan eleksyon epi li pran angajminisipal pou dirije enter komin nan man tete Ia pandas tout tan li manm
pou tan ki rete a. Se menm prensip konscy Ia.
Ia ki dwe obs6ve chak fwa genyen yon kons\y minisipal ki kraze pou k6lkeswa b) Li gen dwa sivil Ii ak dwa
rezon an. politick Ii epi pa te janm kondane. pou
move zak.
Atik 73: Se nan avantaj komin
nan s6l kons6y minisipal Ia f6t pou Atik 80: Gen yon Asanble depatmanIi dirije tout sa komin nan posed. tal ki fome ak reprezantan chak asanble Li gen kont pou Ii rann asanble minisipal minisipal yo pou ede konsey-ki Ia Ia ki., pou b6 pa li, 11 fZ-t pou li f& tout tan nan travay Ii. rap6 bay kons6y depatmantal Ia tou.
80-1: Gen 16t moun ki gen dwa asiste reyinyon asanble a. Yo kapab
Atik 74: Se zonsNy minisipal patisil;,3 nan diskisyon yo san yo pa Ia an premye ki Ia pou dirije byen gen dwa vote. Moun sa yo se: fonsye prive leta ki nan komin 11. Okenn trafik pa kapab f6t ak byen sa a) Depite ak Senat6 depatman
yo san asanble minisipal Ia pa bay an dizon li anvan.
an) Yon reprezantan chak asosyasyon Seksyon B sosyopwofesyonel osinon tepresantan
sendika.
Ronsenan Awondisman
b) Delege depatmantal Ia.
Atik 75: Awondisman se yon patay
administration ki genyen yonn osinon ch) Tout direkt6 tout s6vis piblik
plizy6 komin. Lalwa bay fason pou 6ganize depatman an. ak pou dirije yon awondisman.
Atik 81: L'ap kolabore av6k admiSeksyon CH nistrasyon santral Ia pou yo f6 plan
.devlopman depatman an.
Kons6nan Depatman
Atik 82: Lalwa bay fason pou Atik 76: Nan fason nou dekoupe 6ganize kons6y depatmantal yo ak asanble
teritwa peyi a, se Depatman ki pi gwo depatmantal yo epi fason pou yo mache.
p6syon an. Li genyen plizy6 awondisman.
Atik 83: Se nan avantaj depatman Atik 77: Chak depatman s6l m6t, an s&I kons6y depatman Ia f6t pou Ii s6l jij tout byen li genyen. Li gran- dirije tout sa depatman an posed. moun. Li gen kont pou Ii rann asanble depatmantal Ia, ki h6 pa li, f6t pou f& rap6 Atik 78: Chak depatman gen yon bay adrninistrasyon santral Ia.
kons&y 3 manrn asanble depatmantal Ia lonmen nan eleksyon pou katran pou Atik 84: Kons6y depatmantal Ia
dirije depatman an. kapab kraze si gen f6t lesegrennen,
X11. dX MONITEUR)) No. 36-A Mardi 28 Avril 1987
si gen vye zak malon6t osinon si gen yo ki f 6t pou gen pouvwa tou- epi ak
16tzak yo f 6 espre yo kom&t pou twonpe dekonsantrasyon endistri yo nan avantaj moun, depi tribunal ki Ia pou sa a depatman yo.
rekon6t zak yo f 6t tout bon vre. Si
kons6y Ia kraze, administration santral 87-5: Lalwa va bay jan yo organize
Ia va lonmen yon kons6y pwovizwa. Li
va avize kons6y electoral Ia pou di kons6y ent&depatmantal Ia. Li va di
li gen 60 jou delb pou li 6ganize ki fason pou yo f6 li mache. Li va
eleksyon yon nouvo kons6y depatmantal. tabli tou konbe fwa li kapab patisipe
nan reyinyon kons6y yo.
Atik 85: Pouvwa egzekitif Ia Cbapit II
va lonmen reprezantan li nan chak depatman. Reprezantan an gen tit deluge. Konsenan Pouvwa
Genyen yon vis deluge yo lonmen tou
nan chak awondisman, Ii vini apre deluge Lejislatif Ia
a.
Atik 88: Pouvwa lejislatif Ia
Atik 86: Delege yo ak vis deluge ap travay ak 2 branch pou reprezante yo Ia pou 6ganize relasyon ant tout p6p ayisyen an. Se Lacbanm despite
s6vis piblik yo epi kontwole yo. Men yo ak Lachanm Senat6 yo ki f6me k6
.yo pa gbn okenn w6l lapolis pou yo l6gislatif Ia oubyen palman an.
f6. Lalwa va. fikse 16t responsibility deluge yo genyen sou kont yo. Seksyon A.
Seksyon D Kons6nan Lachanm
Konsenan konsey Depite yo
Ent6depatmantal La
Atik 89: Lachanm despite yo.. se Atik 87: Yon Kons6y ent6depatmantal yon s6l k6t fanmi. Se sitwayen yo va tabli pou ede pouvwa egzekitif Ia ki vote pou lonmen despite yo dir6k
nan travay Ii. Se chak asanble depatman- dir6k. Despite yo anchaje av6k lachanm tal ki va chwazi yon manm chak depatman senate yo pou yo pran responsibility pou f6me kons6y Ia. pouvwa lejislatif Ia nan non tout sitwayen.
87-1: Cbak reprezantan va s6vi
kontak ant depatman li ak pouvwa egzeki- Atik 90: Chak kolektivite rrainisitif Ia.
pal, se yon sikonskripsion electoral 87-2: Kons6y ent6depatmantal li ye pou chwazi yon despite. Lalwa
Ia, nan t6t ansam ak pouvwa egzekitif tabli konbe despite cbak gwo kolektivite Ia, yo va etidye epi yo va f6 plan gen dwa genyen san kantite-a pa depase
.,ou Pwoj6 desantralizasyon ak devlopman twa. Annatandan egzekisyon koumansman peyi a sou pwen sosyal ak sou pwen atik sa a, pi piti val6 despite ki fct ekonomik, sa vle di sou pwen kom6s, pou genyen, se 70.
agrik6l epi endistriy6l.
90-1: Pou yon moun pase pou despite, 87-3: Kons6y ent6depatmantal selon kondisyon Iwa elektoral-la bay,
Ia f6t pou asiste reyinyon konsLy minis f6k li realize 50 pou 100 vwa plis yo 16 yap diskite sou sa ki gen rap6 yonn pami roun ki vote nan z6n liak atik anvan yo. Manm yo gen dwa a.
vote tou si gen v6t kap f6t.
87-4: Desantralizasyon an dwe Atik 91: Pou yon moun kapab manm
mache av6k dekonsantrasyon s6vis piblik Lachanm despite yo, f6k:
No. 36-A Mardi 28 Avril 1987 < LE MONITE(JR)> -XIII
I Li se ayisyen natif natal bay ki l6t responsablite Lachanmdepite epi li pa te janm bandonnen nasyonalite- a genyen sou kont li ankb. li.
Seksyon B
2) Li gen 25 an pou piapiti.
Kons6nan Lacham
3) Li gen dwa sivil li ak dwa Senat6 yo
politic li epi li pa te janm kondane pou zak malon6t ki avili-li. Atik 94: Lacham. senate yo se
yon s6l k6t fanmi. Se sitwayen yo 4) Li nan z6n li vle reprezante ki votepou.lonmen senate yo dir6k dir6k. a depi dezan pou piti anvan eleksyon- St-nat6 yo anchaje, av6k lachanm despite
an. yo pou yo pran responsibility pouvwa
lejislatif-la nan non tout sitwayen.
5) Li gen byen nan z6n-nan ou
byen yon metye Vap f6 la osinon li 94-1: Dwe genyen 3 senate pou
gen yon endistri Vap f6 mache nan chak depatman. z6n-nan
6) Li gen resikitans-li si li 94-2: Pou yon moun vini Senat6
te responsab dirije lajan leta. repiblik-la, f6k se dir46k dirLk popilasyon depatman li vle reprezante a vote Atik 92: Depite yo la pou katran. pou li nan eleksyon selon kondisyon Yo kapab vote yo pou yo remote chak lwa electoral bay yo. F6k li realize
fwa gen eleksyon. 50 pou 100 vwa plis yonn pami moun
ki vote nan z6n li kandida a.
92-1: Depite yo va. antre nan
travay yo dezy6m lendi janvyeo Yo va Atik 95: Senat6 yo la pou sizan.
f6 de (2 ) season ap travay chak an'e. Yo kapab vote yo pou yo remote chak fwa gen eleksyon.
Dire manda despite yo se li ki yon
lejislati. 95-1: Senat6-yo la tout tan an
p6manans pou jouk manda yo bout.
Atik 92-2: Premye season Lachanm
va louvre desy6m lendi janvye pouli 95-2: Men, pandas season lachanm
f6men dezy6m lendi mwa me. despite yo pap travay, lachanm senate
yo gen dwa sispann sedans pa yo pou Dezy6m season an va tanmen yon ti konje. Senate yo va lonmen
dezy6m lendi mwa jen pou li bout dezy6m yon komite p6manan pou f6 travay ki lendi sektanm. pa kapab tann Yo. Dirantan sa-a, komitea pa gen dwa pran okenn arete I sof si 92-3: F6k lachamn despite yo ref6me s6 pou konvoke lachanm senate yo. Si
n6t chak katran. gen.-en gwo ka ki pa kapab tann, pouvwa
egzekitif la gen dwa konvoke lachanm Atik 93: Anplis responsablite konstiti- senat yo anvanvakans yo fini. syon-an mete sou do lachanm despite a pout6t li se yon branch pouvwa lejisla 95-3: F6k yon ty6 (1/3) lachanm
tif la, li genyen dwa sa yo tou: senate yo ref6me chak dezan.
Li gen dwa akize ni Prezidan Repi- Atik 96: Pou yo kapab lonmen
blik la ni prenye minis la, ni minis yon moun senate, f6k: yo, ni vis minis yo devan triLinal Hot Kou Lajistis-s. Men f 6k 2 ty& nan 1) Li se ayisyen natif natal epi
despite yo bay dizon yo pou akizasyon- li pa te janm bandonnen nasyonalite a valab. Konstitisyon-an ak lalwa li.
.xiv LE MONUEUR)) No. 36-A Mardi 28 Avril 1981
2) Li gen 30-an pou pi piti. 98-3: Responsablite asanble nasyonal-la se:
3) Li gen dwa sivil 11 ak dwa
politic li epi li pa te janm kondane 1) asepte, selon sa konstitisyonpou move zak krim dwa komen. an prevwa, s6man Prezidan RepiblikIa vin prete devan-li.
4) Li nan depatman Ii vle reprezante-a depi katran pou pi piti anvan 2) Apwouve tout desizyon ki pran
dat eleksyon an. pou declare lag6 apre tout demach ki
fi t pou jwenn yon solisyon echwe.
5) Li gen menm yon byen nan depatman-an oubyen yon metye I'ap f6 Ia 3) Apwouve osinon rejete trete
osinon li gen yon endistri nan z6n ak konvansyon ent&nasyonal- O. nan.
4) Revize konstitisyon-an dapre 6) Li gen resikitans si li te tout demach ki prewe pou sa.
responsab dirije lajan leta.
5) Apwouve desizyon pouvwa egzekiAtik 97: Anplis responsablite tif-la si li nan nesesite pou li deplase li ki rele li ch&m6t ch6m&tr6s paske biwo gouv6nman-an selon sa.,konstitisyonli se yon branch pouvwa lejislatif- an prevwa. Ia, lachann senat6-yo anchaje misyon sa yo tou: 6) Diskite pou konnen si yon
etad sybj neses6, fikse av6k pouvwa 1) Voye lis kandida pou iij kou egzekitif Ia tout garanti konstitisyon kasasyon yo bay pouvwa egzekitif-la an bay, yo kapab mete sou kote annatanjan konstitisyon an mande li a. dan, di si yo gen dwa renouvle etad
sy6j Ia ank6.
2) F6 li tounen tribunal hot
kou lajistis. 7) Kolabore pou f6me kons6y elektoral p6manan an selon sa atik (192) 3) F6 tout 16t travay konstitisyon konstitisyon an prevwa. sa-a mete sou responsablite li.
8) Resevwa rezilta travay gouv6nSeksyon B man an 16 premye season louvre chak
ane.
Kons6nan Asanble
Nasyonal La Atik 99: Se prezidan lachanm
senat6-yo ki va dirije asanble nasyonalAtik 98: Asanble nasyonal-la Ia. Prezidan lachanm despite yo va se 16 de (21 branch pouvwa lejislatif- s6vi k6m vis prezidan. Sekret6 lachanm Ia reyini ansanm pou f6 yon s6l asanble. senate yo ak lachannt despite yo, se yo ki va s6vi sekret6 asanble nasyonal98-1: Asanble nasyonal-la ap Ia. reyini pou louvre ak pou f6men chak season lachanm despite yo ak lachanm senat6-yo. Va gen asanble nasyonal 99-1: Sipoze prezidan lachanm
tou pou tout 16t ka konstitisyon-an senat6-yo ta gen anpechman, prezidan prevwa. lachanm depite-yo va dirije asanble
nasyonal-la.
98-2: Pouvwa asanble nasyonal- 99-2: Sizoka 2 prezidan yo ge-n
Ia gen limit. S61 sa ki kons6ne asanble anpechman an menm tan, Vis prezidan nasyonal-la, se ka konstitisyon-an mete senate yo va prezidan, vis prezidan sou-respnsablit6-li. despite yo va vis prezidan.
No. 36-A Mardi 28 Avril 1987- KLE MONffEUR)) xv
Atik 100: Reyinyon asanble nasyonal Chak chanm, avlk tout f bs granmouri
yo dwe f6t an piblik. men asanble- li, li va mete yon pwen f inal nan tout
a kapab travay p6t f6men tou si gen diskisyon ki leve sou sa. senk manm ki mande sa. Apre sa, f6k
gen 50 pou 100 manm-yo plis yonn pou Atik 109: Chak chanm yo va prete
decide si asanble nasyonal la kapab s6man sa-a: reprann travay-li an piblik.
((Mwen s6mante map f6 travay mwen,
Atik 101: Si gen gwo ka prese, map cache kenbe epi map cache pwoteje pouvwa egzekitif-la gen dwa konvoke tout dwa p6p la, map rete fid6l ak asanble nasyonal-la, menm si tou 2 konstitisyon-anD chanm yo an vakans.
Atik 110: Ni reyinyon lachanm
Atik 102: Asanble nasyonal-la despite yo, ni reyinyox, lachanm senate pa gen dwa fot, ni li pa gen dwa pran yo, yo dwe f6t an piblik. Men chak
desizyon, ni okenn rezolisyon si chak chanm gen dwa travay p6t f6men depi
:-hanm yo pa gen majority manm yo prezan. gen senk manm ki mande-sa. Apre sa,
f6k genyen 50 pou 100 manm plis yonn Atik 103: Se P6toprens biwo santral ki bay konsantman-yo pou seyansk6 lejislatif la tabli. Men selon lan kapab rekounanse an piblik.
sikonstans lan, biwo a gen dwa transfer l6t kote an menm tan av6k biwo santral Atik 111: Pouvwa lejislatifpouvwa egzekitif la. la gen pou I i f % lwa sou tout sa ki
enterese tout moun an general.
Seksyon CH
Atik 111-1: Ni 2 chanm yo, ni
Konsenan mach
Pouvwa Lejislatif-la pouvwa egzekitif-la, yo gen dwa pran
responsablite pou yo f6 lwa.
Atik 104: Dat lachanm despite Atik 111-2: Men kanta pou iwa
ak lachanm senate reyini premye fwa sou bidj%, !we sou bagay leta gen dwa nan ane-a pou asanble nasyonal, se --npo sou yo, ni lwa sou montan onpo lat sa-a ki koumansman sesyon-an tou yo, se s6l pouvwa egzekitif la ki gen
Atik 105: Ant 2 season 6din6, dwa f6 pwoj&,sa yo an premye.
si gen gwo ka prese, prezidan repiblik- Se menm bagay la tou pou lwa
ja kapab konvoke k6 lejislatif, la nan sou fason pou ramase lajan enpo ak season estray6din6. lajan kontribisyon, ni lwa ki vize
kreye res6t osinon ogmante res6t ak Atik 106: Ch6f pouvwa egzek 't'f depans leta. la va bay yon mesaj pou li esplike sa ki f6 1:i mande asanble nasyonal la Tout pwoj6 lwa yo egzekitif la
reyini. f6 nan ka sa-a, f6k se lachanm despite
Atik 107: Si se pou reyinyon ki dNa vote yo anvan. estraybdin6 yo konvoke kb lejislatifla, yo pa gen dwa pran desizyon sou Atik 111-3: Sizoka lachanm despite
okenn 16t sij6 pase sou sij6 yo f6 ak lachanm senate gen dezak6 sou yon
konvokasyon an. lwa kons6nan atik anvan anr chak chanm
va f6 v6t sekr6 pou f6 yon komite palman107-1: Men nenp6t senate oubyen t6 pou rezoud pwobILIm nan. Chak chanm despite gen dwa pale ak lachanm pa li dwe genyen menm vaI6 manm nan komite
sou sij6 ki kons6ne tout moun. a.
Atik 108: Chak chanm ap verify Atik 111-4: Si se yon dezak6
epi apwouve pouvwa chak manm li genyen. kons6nan nenp6t l6t lwa, yo f6t pou
xvi -- No. 36-A Mardi 28 Avril 1987
ranvwaye Iwa t pou season pwochen. si S61 sa yo pa gen dwa f 6 yon manm
nan season pwochen an, menm si lachanm ki pa discipline, se dechouke li lachanmta vin gen 16t marim, yo prezante menm nan. lwa a epi pa gen py6s antant ki f6t,
chak chanm va f6 v6t sekro pou f6me Atik 113: Men moun ki kapab p6di
yon komite palmant& ki va responsab kalite li pou li rete despite osinon pou ekri t6ks definitif lwa a@ Va gen senate toujou, se nenp6t marim k6 lejislamenm kantite marimpou chak chanm nan tif-la yon tribunal dwa komen rive komite a. Ya voye d6nye t?!ks Ia devan kondane. Si kondanasyon-an se ka rale premye chanm kite vote lwa a. Si pa menmen kase ki f6 li p6di dwa li genyen
gen bon rezilta, yo va voye pwojo lwa pou lonmen li nan plas konsa.
a sou kote.
Atik 114: Manm k6 lejislatif
Atik 111-5: Sipoze pouvwa lejisla- yo, depi jou yo fin prete s6man jouk tif Ia ak pouvwa egzekitif-la an dezak6, jou manda yo bout, p6sonnmoun pa gen komisyon konsilyasyon yo prevwa nan lalwa manyen yon grenn chive nan t6t atik 218 Ia va pran sa an men, depi yonn ladan yo, sof s' li f6 yon zak yonn nan pati yo mete sa devan li. atik 115 k'ap vini an kondene.
Atik 111-6: Si komisyon-an pa Atik 114-1: P6sonn moun pa kapab
rive rezoud. dezak6 a, li va drese pwose ni pousib ni atake manm k6 lejislatif v6bal ech6k Ia voye bay 2 pati kons6ne yo akbz opinion yo genyen, oubyen ak6z yo epi ak kou kasasyon an. jan yo vote lachanm Tian travay yo.
Atik 111-7: Ui (8) jou apre kou Atik 114-2: Py6s k6 pa gen dwa
kasasyon an fin resevwa pwosev6bal f6 f6s sou yon manm ko lijislatif Ia Ia, li va pran af6 a an men. Li va pou f6 li yon bagay pandas manda li
reyini 2 enterese yo pou li tande k6z ap dewoule toujou.
Ia. Li va decide sa ki dwe f6t.
Atik 115: Kcns6nan zaf6 krimin6l,
Tou 2 pati yo f6t pou yo soum6t zaf6 koreksyor el, zafc% senp polis ki'
devan desizyon kou kasasyon an pran. se zak dwa komen, yo pa gen dwa arete
Si annatandan 2 pati yo tonbe okenn manm k6 lejislatif si yo pa genyen dak6, antant yo f 6 a tou mete yon pwen otorizasyon lachanm-li. final nan deTnachh ki tap f6t yo. Men arestasyon gen dwa fat si
Atik 111-8: Pou k6lkeswa rezon yo bare li nan men ap f6 move zak malon&t an, yo pa kapab kraze n-- lachanm despite ki mande kondanasyon kap avili-li. yo, ni lachanm senate yo. Ni yo po Sipoze sa ta rive, f6k yo voye koupab
Ia devan lachanm pa li, san p6di tan,
kapab sispann yo pou yon tan, ni yo si lacharim ap travay. Si lachanm f6men,
pa gen dwa pwolonje manda manm lachanm fok koupab-la konpar6t nan pwochen yo. season bdin& oubyen estrayddin6-a.
Atik 112: Chak chanm-yo, selon
prensip yo tabli,- y'ap lonmen moun Atik 116: Yonn manm nan lacharim
ki pou f6 pati marim, p6son6l li. YO yo pa kapab f6 reyinyon, ni li pa %en
gen dwa ikse Iwa discipline yo epi tabli dwa pran okenn rezolisyon si li pa ki fason y1ap egzZse responsablite gen rajorite manm li yo prezan. yo genyen.
Atik 112-1: Cbak chanm gen dwa Atik 117: Tout desizyon k6 lejislapran inezi kont move conduit yon manm. tif Ia pran, f6k se majority manm ki F6k gen majority 2 ty6 manm ki dak6 prezan yo ki dwe bay konsantman-yo,
ak pinisyon an. sof si konstitisyon an prevwa l6t bagay.
No.,UrAMardi 28 Avril 1987. -K LE MONUEUR* xvit
Atik 118: Chak chanm gen dwa 121-5: Pou rejte pwopozisyon
mennen ank6t sou kesyon yo mete devan- prezidan an f6 sou yon lwa, f6k se li. majority manm chak chanm yo ki bay
I konsantman yo selon sa atik 117 la Atik 119: Tout pwoj6 lwa, se prevwa. Chak chanm va vote an sekt6. atik pa atik yo f6t pou yo vote yo.
121-6: si pou rejte p:wopozisyon,
Atik 120: Chak chanm gen dwa Prezidan an, pa gen majority manm, korije atik yo pwopoze-li. Li gen ni nan yon chardn, ni nan yon l6t ki dwa spare atik yo jan li vle. Li bay dizon yo pou sa.,, yo fbt pou aksepte
kapab change koreksyon yo f6 ladan- lwa a ak tout pwopozisyon yo. yo. Tout chanjman yon chanm f6 nan atik yon lwa, anvan li kapab antre nan yon pwoj6 lwa, f6k 16t chanm nan Atik 122: Prezidan repiblik la
vote li tou. genyen 8 jou fran pou li gen dwa fil
opozisyon. Dwa sa-a ap tansen menm Atik 120-1: Depi yon pwoj6 poko jou Prezidan an resevwa lwa a.
fin vote, m6t li gen dwa retire li
nan diskisyon. Atik 123: Si, nan de16 prezidan
an genyen an, li pa f6 okenn opozisyon Atik 121: Fini k6 leJislatif sou yon lwa, li f6t pou li pibliye la. fini vote yon lwa, f6k yo voye li li, eksepte si season kb lejislatif
bay prezidan repiblik la touswit pou la gen tan bout anvan delb a kaba.
li pibliye li. Nan ka sa yo va ranvwaye lwa a pou
pita. Louvri season k5 lejislatif
la louvre, yo va voye li bay Prezidan Men anvan piblikasyon-an f6t" Repiblik la pou li kapab egz6se dwa Prezidan an gen dwa mete opozisyon opozisyon li. nan yon pati lwa-a oubyen nan tout, lwa a. Atik 124: Si yonn nan lachanm
yo rejte yon pwoj6 lwa pandas yon sesyonl Atik 121-1: Sizoka sa.rive, prezi- yo pa gen dwa tounen av6k li ankb nan dan rep blik-la va retounen lwa-a b-my menm Sesyon an.
lacharan ki te vote li an premye al li va ajoute pwen li pa dako yo. Si Atik 125., Tout lwa ak tout 16t
la chanm sa a aksept6 koreksyon yo, desizyon k6 l6gislatif la ak asanble
li va voye li bay l6t lachanm nan av6k nasyonal la pran, depi yo pibliye 11 chanjman yo. nan Jounal Ofisybl Repiblik-la, f6k
yo antre an vig6 toutsidit
Atik 121-2: Si dezy6m Chanm nan
aksepte koreksyon yo epi li vote lwa- .125-1: Yo va nimewote yo, yo va ekri
a, yo va revoke li bay prezidan an yo nan bitten nimewote ki rele ((Bilten
pou li pibliye li. Lv.,a ak DesizyonD.
121-3:' Si premye chanm ki vote tt-"k 126: Jou de (2) chanm yo
lwa-a pa dakb av6k pwopozisyon chanjman arlop-.- yon.Lwa, se jou a ki dat nesans prezidan an f6 a, li va voye li bay lwa tou.
detybm chanm nan av6k tout chanjman prezidan an mande vo. Atik 127: L*obnn moun pa kapab
moute sou tribin k6 Lejislatif laliinenm 121-4: Si dezy6m chanin nan pa an p6sonn pou li prezante rek.lamasyon dakb tou ak pwopozisypn prewidan an, li genyen. yo va retounen lwa a ba li. Li f-dt
pou li pibliye-li jan. li resevwa li Atik 128: Se pouvwa lejislatif
a. I& si&l ki gen otorite pou esplike lwa
U MONMEURv No. 36-A Mardi 28 AvrH 1987,
yo. Se son f bm lwa, yo dwe prezante 130-1: Trant jou apre yo fin
caplikasyon lwa yo. konvoke p6p z6n nan dapre konstitisyonan eleksyon-an ava f6t.
Atik 129: Depi yon manm k6 lejislatif Ia, fin prete s6man, leta va peye 130-2: Se va menm demach-la ki
)i chak mwa. dwe f6t ton si kons6y electoral p6manan
an ta rive anile eleksyon nan yonn 129-1: Manm k6 16gislatif yo oubyen nan plizy z6n.
1.zi gen dwa aksepte 16t travay peye ni;n men leta, eksepte dj6b pwofes6 130-3: Men si vin genyen plas
.1 (Aol. vid !a son d6nye season nan dire manda
a osinon si plas Ia vin vid apre season 129-2: Dwa pou rele devan lachanm an, yo pa bezwen f6 eleksyon. ),enp6t minis oubyen tout minis yo n6t ), )u kesyone yo son sa ki f6t, sa kap Seksyon D
Jtt nan administration yo, se dwa chak Responsablite ki pa
)-inm nan ton 2 chanm yo genyen. Kapab ale ansanm
1 9-3: Pon rele yon moun devan Atik 131: Men moun ki p'ap kapab
11, chanm, f6k genyen 5 manm Iachanm vijii manm k6 lejislatif Ia;
. cyns6npa ki bay konsantman yo pou sa apab / f 6t.* Konvokasyon an dwe about 1) Moun ki jeran osinon ki nan
k yon v6t konfyans oubyen yon v6t kontra ak leta pou esplwate k6k s6vis Y.-cfyans pou moun yo te rele-a. piblik.
129-4: L6 yon gouv6nman gen program 2) Moun ki reprezante 16t moun,
J i mete an mach oubyen 14 li declare konpayi osinon sosyete' ki jeran antre1,,,.)Iitik general li akl6, si vo konvoke priz osinon ki nan kontra ak leta. I i devan lachanm yo epi yo vote yon \, )t mefyans kont li, Premye minis 3) Delege yo, vis Delege yo,
]an dwe rem6t demisyon gouv6nman li ofisye minist6 piblik yo ki pa demisyone
i bay prezidan repiblik Ia. nan travay yo 6 mwa anvan dat eleksyon
yo fikse.
Atik 129-5: Prezidan repiblik
fLt pou li aksepte 6emisyon an epi 4) Tout 16t moun ank6 ki nan
,,-U li lonmem yon 1;',t premye minis kondisyon konstitisyon -n ak Ia],.--N 6-pre tout dispozi.syon konstitisyon prevwa yo pa kapab patisil, an eleksyc an prevwa yo.
Atik 132: Manm pouvwa egzekitif yo ak tout direkt6 general administrasycn 129-6: Son kesyon pwogrnm. ax piblik-yo pa gen dwa manm k6 legislative Ouklarasyon politic general yor -ouv6nman Ia si yo pa bay demisyon ya yon a-ne 1,; y akI6, se yon s6l v6t mefyans ko anvan dat eleksyon yo fikse.
3ejislatif Ia kapab bay chak ane. Cbapit III
Atik 130: Sizoka yon manm k6 Kons6nan Pouvwa
lejislatif Ia ta mouri, demisyone, ta Egzekitif-la
p6di kalite li, ta gen opozisyon laiistis, oubyen ta aksepte 16t travay ki pa kadre ak fonksyon an, fbk yo f6 Atik 133: Moun k'ap egzese pouvwa
eleksyon nan z6n despite osinon senat6- egzekitif Ia se: a pou ranplase li pou r6s tan ki rete a. Kons6y electoral p6manan an gen a) Prezidan repiblik Ia ki se
yon mwa pou Ii aii. ch6f leta;
No. 36-A- Mardi 28 Avril 1987 qc:LE MowffEUIL* xix
an) Gouv zan an ki genyen yon ch) Li gen merm yon kay an Ayiti
preAye minis alat6t li. epi li gen yon kote li rete nan peyil
Seksyon A d) Li nan peyi a depi 5 an anvan
eleksyon,
Kons9nan Prezidan e) Li genyen resikitans li, si
Repiblik Ia Ii te responsab dirije lajan lets.
Atik 135-1: Men s6man Pr6sidan
Atik 134: Pou yon moun vini Prezi- an va f6 devan Asanble Nazyonal Ia
dan Larepiblik,* f6k se dir6k dir6k anvan li pran pbs liS popilasyon an vote pou li. Pami votan yo, pj piti val6 vwa li dwe genyen se, Mwen leve men mwen devan Bondye
50 pou san plis yonn. Si pp s kandida ak devan Nasyon an, m1ap mache daRre pa jwenn majority vwa sa a, dwe gen Konstitisyon an, dapre tout lwa peyi
yon dezy6m eleksyon ki f6t dezy6m dimanch a. m1ap f6 tout moun suiv yo. Mlap ki vin apre tout v6t premye eleksyon respekte tout dwa p6p ayisyen an.
an fin konte. De (2) kandida ki te Mlap cache fb tout moun respekte
genyen plis vwa yo va prezante ankb. yo tou. Mlap travay pou fy6te peyiSi yo bandonnen batay Ia, 2 l6t kandida a. pou granmoun majb li toujou rete ki vin apre yo-a, se s6l yo ki gen tennfas, pou yon- ti poustib nan teritwa
dwa patisipe nan dezy4= mitan. peyi a pa glise anba men nou.D
Atik 134-1: Prezidan an Ia pqu SEKSYON ANT
5 an. Tan li va koumanse 7 f4vrye pou li bout 7 f4vriye ki vin apre tout, IRESPONSABLITE PREZIDAN REPIBLIK LN
elekayon fin f6t.
Atik 136: Prezidan Repiblik Ia,
se ch6f leta. Li Ia pou Ii veye pou Atik 134-2: Eleksyon pou Pr6zidan tout moun respekte Konstitisyon an
dwe f 6t nan d6nye dimanch mwa Novann epi fb sa Konstitisyon mande yo f6, ou senkybm ane Prezidan ki sou pouvwa- pou Ii veye pou tout enstitisyon yo, toujou rete tennfas. Li Ia pou. li
f% pouvwa piblik yo mache regilye, pou lets toujou kontinye rete leta.
Atik 134-3: Manda Prezidan -an Atik 137: Prezidan Repiblik Ia
pa gen dwa pwolonje. Pou yon Prezidan va chwazi Premye Minis Ia nan pati
f& yon dezybm manda, f6k li tann 5 politic ki gen plis marm nan k6
ane apre premye manda Ii-a kaba. Mer Legislatif Ia. Si okenn pati politic
k6lkeswa ka-a, yon Pr6zidan plap kapab pa gen majority Lacharim, Prezidan
kandida pop yon twazy6m manda. an va pran paw6l ak Prezidan 2 Lachanm
yo pou li chwazi Premye minis Ian. Men nan tcu de (2) Ka yo, f6k Legislatif Atik 135: Pou yo kapab lonmen Ia bay dizon li anvan chwa a vin
yon moun nan eleksyon pou li vini definitif.
Prezidan Ayiti f6k:
Atik 131: Presidan an va mote
a) Li se Ayisyen natif natal pwen final nan fonksyon Premye minis epi li pa janm bandonnen nasyonalite- Ian IL% li pote lbt demisyon gouvbnmAn
li. an ba li.
an) Li gen, jou eleksyon an 35 an pou pi piti. Atik 138: Presidan an, se li
b) Li gen dwa sivil 1i ak dwa ki gaj Granmoun XaJ6 Nasyon an epi
politic li epi li pa te janm kondarte pou teritwa peyi a pa manke yon pw6lyam
pou move zak, krim dwa komen. menm.
xx No. 3fi-A Jiird i 23 AvOl 1FS7,
Atik 'il3 9:-.:*.,Prezidan- ,,.' aii, Ia pou kondane apre jijrlan osinon pou 1i retire digskite- -, epi"-'-siyen t6ut. Trete, -tout sou pinisyon yo. S461 ka 1i pakapab -. Konvansyon, tout Ak6 Ent6nasyonal grasye, se kondanaryon hot kou lajistis epi opou ffiet6 o- devan. Asamble' Nasyonal to bay selon konstitisyon an. Ia pou Ii bay ronsantman Ii.
Atik 147: Prozidan an kapab grasye
Atik 139-1: Se Prezidan an ki yon moun sou zafb politik scl-man, epi gen dwa voye Ambasad6l ak 16t anvwaye sa dwe fbt selon sa lalwa di. estray&din& pou: reprezante, Ayiti nan peyi etranje. Li menm s6I ki f6t poll Atik 148: Si pou yon ti tail tow
resevwa 16t pou adm6t AnDassad6 peyi kout, Prezidan an gen anpechman pou etranie yo an Ayiti.. Se 1i merm tou 1i f4 travay li, kons %y riInis yo, sou ki Ia nou. bay konsil yo dwa fon, .s "e nan peyi-,a. direksyon premyo minis Ian va eqz6se
pouvwa-a dirantan prezidan an anpeche
a.
Atik -140: Prezidan an_ ki gen
dwa declare Ibt -peyi Jag6 ,('_L. _Se s 6 1 Atik. 149: sipose, pou nenpbt li* ki otorize diskite epill slyen., pou rezon. an, plas Prezidan Repiblik, Ia f L1 jap ppr e ko-nsantman AsAnble fla.syonal tat', vini vid, se prezidan kou, kasasyon Ia.
3 epiblik Ia ki, va
e fs- oute prezidan pwoviz-.
wa. Afefo Prezidan" an, YiS7Prezidan.., Atik 141: Prezidan Repiblik !a, an va Prezidan. Adefo Vis Prozida*'n
apre konsantman ,Lachanr Senato yor an, seva ,jij,,, ki pi ans on ap Ionmen Kounandan Ch6f Lame-a, Kouran- an'syen yo. Epi so va 'konsa konsa dan Ch6f Lapolis -' I-ai;-- ak yonn., apre, 16t. Premye, Minis va konvoke,
Konsil Jeneral yo. Asanble Nasyonal Ia p*ou Prezidan-pwovizwa,
a prete a6man ofisy6l devan li.
Atik 142:1 Nan xeyinyow,-11.lap qenyen Apre plas prezidan definitif Ia ak Minis. Ii .yo, Prezidan. Repiblik ,, Ia vid, selon sa konstitisyon an ak 1wa va pran Arete pou ,.IiJonmen- chak Dircktib efoktoral Ia' cleksyon pou yon je neral' ? dministrasyon .Piblik-yo,:. Ef,-lege nouvo prozidan pou 5 an va f6t ant ak, V1s, Delege, D patmAxil-, ak_ :Avvon4ismar 45 jou poll pi bon6 epi SC jou pou pi yo. Pou '_' rezid- n an ka.p3b Ionmen marn teFonsZ 6ganis
vo, f6t pou -1 genlren konn:. iwan Atik 149-1: Prozi,'- p,.,ovi zwa
par), gon dwsa a kandida 'nan cleksyon
"ki pr I' f t Ia.
Atik Repiblit
se Ii" kki ':'gen Itit -) ch6f Fb s Lamo yo. Altik 150: SL'1 crezidan
Meri L" '- pa janih-,"nT 071 genyen, se' pou w -;,a' n
ki ko=6nde:yo. ba 1i yo.
Atik 144: Prezidan n r, d w o f Atik 151: Jou lachann premye mete so Repiblik:,.-Ayiti soki: tout' Iwa Io-avrE 'Po6 ane a' -,,'A rc-_'_;dan repiblik ki pran. Li dwe pibliye yo ofiayc%1"n Ia vl%' 'f 6 yon;, sa sitfyasyon nan deI6 Konstitisyon an ba 1i a. Fen, peyi a b a y k 6 1 e j 4! 13 if' 14. Okenn anvan deI% a cj c r Oiskiryon pa gen 6,ia fZ;t- sou diskou
dwa mete opozisyon ki- bay- Ia
Atik 145: Tout desi-.3yon -La"jistis Atik 152: D.epi prenidan an fini pran ki an r6g ak Ialwa, Prezidan an pr 6tc I s6mrniin, 1-6s !eta va peye ii yon, dwe voye poll yoegzekite valo h6b chak rm,a.
Pft,, ? L7 n R ttAlk 71-A ::-AtA 1:'T'54:
_J*t ik 146 r J-Nasyonall, ki %'nAK,
gen pouvwa pou Ii grasye r-,,n ki:-fe capital Ia, se jz I
No. 36-A Mardi 28 Avrfl 1987
prezidan an ye. Li kapab change rezidans li. po pa f6 Ii konfyans, kat Ia va si biwo pouvwa egzekitif Ia deplase. reba.
Atik 154: Se Prezidan repiblik Atik 159: Premye Minis Ian gen
Ia ki pou dirije reyinyon kons6y minis responsibility pou f6 egzekite tout
yo. sa lalwa mande. Sizoka Prezidan an
SEKSYON B ta absan osinon si li ta genyen yon
ti anpechman tout kout, Premye minis
Ian, si Prezidan an ta mande Ii sa, KONStNAN GOUVENMAN AN
li gen dwa dirije reyinyon Konsey Minis Atik 155: Se Premye Minis Ian, yo. Premye Minis Ian gen pouvwa pou Minis Yo ki gouv6nman an. Premye Minis li f6 mache prensip ki tabli. Men Ii
Ian, se li ki ch6f gouv6nman an. pa gen dwa sispann lwa yo, ni esplike
lwa yoj dekr6 yo epi ak yo. Epitou li Atik 156: Gouv6nman an ap kondi pa kapab derefize mete lwa yo nan
bak politic nasyon an. Dapre tout prensip egzekisyon. Konstitisyon dn fikse, sr gouv6nman
an ki s6l responsab deviant k6 Legislatif 159-1: Premye Minis Ian, nan t6t
Ia. ansanm av6k Prezidan Repiblik Ia, Ii
responsab Defans Nasyon an.
Atik 157: Pou yon moun vini Premye
Minis f6k: Atik 160: Premye minis Ian gen
dwa lonmen osinon revoke dir6k dir6k 1) Li se ayisyen natif natal epi fonksyon6 leta yo. Li gen dwa bay
li pa te janm bandonnen nasyonalite moun pouvwa revoke nan plas li tou li. Men f6k li aji selon tout prensip konstitisyon an ak lalwa prevwa sou estate 2) Li gen 30 an pou pi piti. general fonksyon piblik Ia.
3) Li gen dwa sivil 11 ak dwa
politic li epi li pa te janm Kondane Atik 161: Premye Minis Ian ak
pou move zak. Minis yo gen antre lib Lachanm yo pou
yo kapab pran d6fans pwoj?! lwa yo ta 4) Li pwopriyet6 an Ayiti osinon vle pran epi pou yo kapab apiye prezidan
Iap egz6se metye 1i nan peyi a. an 16 li pa fin dak6 ak yon lwa. Lachanm
kapab konvoke yo tou pou yo rann kont 5) Li nan peyi a depi 5 ane. sou travay y1ap f6.
6) Li ger, resikitans li si li Atik 162: Tout desisyon Premye
te responsab dirije lajan leta. Minis Ian ap pran, f6k li gen moun
ki siyen av4bk Ii. Sizoka se 16t Minis SEKSYON CH yo ki dwe egzekite- desizyon an, yo
va siyen ak li. Premye Minis Ian gen RESPONSIBILITY PREMYE MINIS LAN dwa respoisab yon Minist6 tou.
Atik 158: Nan Konsanrman Ii genyen Atik 163: Premye Minis Ian ak
avZ!k Prezidan an, Premye Minis Ian Minis yo responsab tout desizion ki va chwazi rnanm Kabin6 li yo. Li va pran nan pwop Minist6 pa yo.
prezante devan 2 Chanm yo pou li cache jwenn konfyans yo sou deklarasyon politic Chak minis S % I responsab, nan
general li vle mennen. Yo ka vote pou sa ki kons6ne li, pou li f6 egzekite
li an piblik. lwa yo.
F6k majority v6t chak Chanm yo Atik 164: Moun ki premye Minis,
an f av6. Si yonn nan chanm yo pa vote ki minis, ki Vis Minis, li pa kapab
X)w ALE MONrrEUR)) No. 36-A Mardi 28 AyxiJ-1
ni Senate ni okipe okenn Ibt tonxsyon Atik 172: Si yonn nan 2 Lachamm
Let& ank6. yo konvoke yon Minis epi gen yon majority;
50 pour 100 manm yo plis yonn ki pa
sizoka sa ta prezante, f6k Depite satisf46 ak travay li, si yo ba li yon oswa Senat6 a f6 yon chwa. v6t mefyans, ch6f Egzekitif Ia oblige
loye minis Ian ale.
Atik 165: Sizoka Premye Minis cmAPIT IV
Ian demisyone, Gouv6nman an f6t pou KORSENAN POUVWA JIDISYE
li rete an plas pou f 6 travay ki pa
kapab tann yo jouk 16 ranplasan an Atik 173: Kou kasasyon-an, kou
vini pran s4vis Ii. dap6l yp, Tribinal Premye Enstans
yo, Tribinal dep4 yo, Tribinal Espesyal
SEKSYON D yo, se yo tout ansanm ki Ia pou egz6se
pouvwa Jidisyb a. Lalwa va fikse ki
KONSENAN MINIS AK VIS MINIS YO kantite tribunal sa yo ki dwe genyen.
Li va bay ki jan pou f6me yo I Ki fason
Atik 166: Prezidan RAniblik la, pou 6ganize yo, ki many6 pou yo mache, so li ki pou dirije reynyon xons6Y ki af6 ki sou kont yo ak limit zbn Minis Yo. Pi piti va16 minis ki f 'it ki sou kont yo.rou. pou genyen, se dis. Premye Minis Ian
,gen dwa lonmen is minis bay Minis Atik 173-1: Tout ka pwose ki vize
yo si yo w6 se neseSi:. dwa komen se tribunal Sivil s6l ki
poun jije yo.
Atik 167: Lalwa f ikse vali! Minist6
ki dw6 genyen. Atik 173-2: Yo pa gen dwa f6 okenn
Tribunal, ni py6s biwo pou jije okenn
Atik 168:Moun ki nan fonksyon alt6kasyon, si se pa lalwa ki p6m6i Minis pa gen dw aksepte l6t travay sa. Pou K61keswa rezon an, k6lkeswa
leta, eksepte dj6b pwofesb ansobyman non y9i ta vle ba li a, yo pa gen dwa siperyi6. Areye okenn Tribinal estray6din6 an
Atik: 169: Tout desizyon Minis Ayiti.
yo siyen av6k Premye minis Ian ) yo Atik 174: Se pou dizan yo lonmen
responsab pou yo. Se tout Minis yo jij kou Kasasyon yo ak jij Koudap6l ansanm tou ki gen responsibility pou yo. Kanta pou jij tribunal premye enstans
f6 egzekite Iwa yo. yo menm, se pou setan yo Ia. Tan yon
Atik 169-1: Pou kblkeswa ka a, iij tanmen, depi li fin prete s6man.
kit se pa ekri, te m6t. se bouch an Atik 175: Se Prezidan Repiblik
bouch Prezidan Repiblik Ia, Premye Ia ki va lonmen jij Kou Kasayon yo.
Minis la pase Minis yo 16d3okenn Minis Li va. chwazi yo nan lis non twa moun, .pa kap chape anba responsibility fonksyon Lachanm Senat?! yo va voye ba li pou Ian mete sou do li. chak plas vid ki genyen. Lis non kandida
Atik 170: Premye Minis Ia, Minis pou jij Koudap6l ak Tribinal premye
yo ak Vis Minis yo va resevwa lajan enstans yoll se Asanble Depatmantal
p6y yo chak mwa. Lwa sou bidj6 peyi Kons6ne a ki va voye Ii. Lis non kandidad
a va f*Xse montan k6b Ia. jij depi& yo, se Asanble Kominal Kons6ne
a ki va prepare Ii.
Atik 171: Minis yo gen dwa fb Atik 176: Lalwa bay tout kondisyon
nominasyon k6k Ajan fonksyon piblik pou moun rampli pou Ii kapab vini nenpbt 16 Prezidan Repiblik Ia, Premye Minis ki jij. Yo louvre yon lek6l pou iij. Ian ba yo manda pou sa, depi sa f bt
dapre kondisyon lwa sou fonksyon piblik Atik 177: P6sonn moun pa k:pab'
Ia tabli. revoke koupe sou tan ni jij Kou Kasa yonj
.No. 36-A Mardi 28 Avril 1987 > xxiii
yo, ni jij Koudap6l yo, ni Ji j tribunal Ki kons6ne yo, yo f6t pou yo egzekite premye enstans yo. S61 sa ki kapab li. Tout desizyon not6 ki dwe egzekite, f6 yo kase osinon sispann yon jij se se sou non Repiblik la sa dwe f6t tou.
si, selon lalwa, yo Konstate li f6
sa ki pa sa nan travay li. Men apa Atik 182: Rou Kasasyon, dapre
sa, menm si se Pwomosyon yon jij ap sa lalwa di, li va decide sou kont
jwenn, p6sonn pa gen dwa change yon kil6s tribunal yon ka ye.
jij travay san li pa bay dizon li anvan
sa. Atik 182-1: Kou Kasasyon gen pouvwa
pou di mo pa li nan zak, nan dwa ak
Atik 178: Kou Kasasyon pa oen nan jijman tribunal milit6 rann. dwa jije fondaInatal okenn af6. Sbf
pou ka ki devan jiri, men apa sa, Atik 183: Si gen dezak6, si yo
K61keswa koz la, se de menrn pati yo pote dezak6 a devan Kou Kasasyon, li
ki mande rejije li, menm si se yon gen pouvwa pou li decide ansamn ak
pwen nan koz la s6lman, Kou Kasasyon 16t branch li yo si 1%a yo tonbe osinon
an, akoz li adm6t demand la, li pa si yo pa tonbe daplon ak Konstitisyon
gen dwa voye ka a devan 16t tribunal. an.
Llap jije nannan af6 a, se pou Atik 183-1: Saps Lachanm yo bay
tout branch Kasasyon an rasanble. yon lwa, se sans sa a ki valab pou
ka li prevwa a. Men lwa sa a pa kapab
Atik 178-1: Men 16 yo mande yon f6 bak annary6 pou li kraze okenn dwa
dezy !m jijman kont jijman ki rann nan ki te gen tan tabli. jiridiksyon bridsoukou, kont desizyon
jij enstriksyon, kont jijman Koudap6l Atik 183-2: Tribinal yo gen dwa
nan moman desizyon sa yo, kont jijman egzekite desizyon ak regleman administratribinal dep6 osinon jijman tribunal syon leta, si yo konf6m ak lalwa. espesyal yo, kou Kasasyon an 16 li
aksepte jije yon desy6m fwa Ilap decide Atik 184: Lalwa va fikse kapasite
san li pa voye liokennkot6. Kou yo ak tribunal yo. Li va bay tout
manny6 pou f6 pou pase devan yo.
Atik 179: Jij yo pa gen dwa aksepte
okenn 16t fonksyon peye, eksepte djbb Atik 184-1: Lalwa prevwa tou tout
pwofes6 lek6l. sanksyon pou yo pran kont jij yo ak
Atik 180: Tribinal f6t pou li ofisye minist6 piblik yo. Men kanta travay tout p6t gwo louvre pou tout pou jij Kou Kasasyon yo, se s6l devan
mour ki vle asiste. Men tribunal kapab Hot Kou lajistis yo kapab konpar6t
decide travay ak p6t f 6men 16 sa nan si yo f6 move zak.
avantay 16d ak bon lizaj piblik. Chapitre V
Konsenan Hot Kou Lajistis
Atik 180-1: Tribinal pa kapab
mande travay ak p6t f6men 16 jijman Atik 185: Lachanm Senat6-Yo gen
an konsbne zaf6 politic ak zaf6 Lapr6s. dwa tabli an tribunal Hot Kou Lajistis.
Se Prezidan Lacbanm Senat6 yo ki va
Atik 181: Se an piblik tribunal dirije travay yo. fi -t pou li bay motif tout desizyon
li pran oubyen jijman li rann. Prezidan Kou Kasasyon-an va vis Prezidan.
Vis prezidans Kasasyon a va s6vi pou
Atik 181-1: Tout desizyon osinon sekret6. Men si jij tribunal Kasasyon
tout iijman, yo f6t pou yo pran yo yo oubyen si ofisye minist6 piblik
epi egzekite yo nan non Repiblik la. nan Kasasyon-an yo menm tou, yo pami Depi yon jijman fini rann, ofisye minist6 moun yo akize yo, prezidan Senat6Piblik, yo ansanm ak ajan f6s piblik yo va mande 2 l6t Senat6 ede li nan
xxiv LE MONMUR)) No. 36-A Mardi 28 Avrfl 1987
travayla. Moun yo akize-a va chwazi Atik 189-1: S61 kondanasyon Hot
yonn nan 2 Senatb yo. Men yo pa gen Kou Lajistis Ia gen dwa bay yon moun,
dwa pou yo vote. se retire Ii nan fonksyon li, se f6
li podi ran Ii, se retire dwa li genyen Atik 186: Avkk majority 2 ty6 pou li ka egz4s6 k6k fonksyon piblik nan manm li yo, Lachanm Depite yo qen pandas senk ane pou pi piti epi 15
dwa mete moun sa yo sou ban akize: ane pou pi plis.
a) Prezidan Repiblik Ia pou gwo Atik 189-2: Men yo gen dwa rele
krim trayizon oubyen pou nenp6t krim kondane a devan tribunal 6din6 yo,
oswa 16t f6t li f6 nan travay li. dapre sa lalwa di si yo dwe ba li
an) Premye Minis-lan, Minis-yo, 16t pinisyon osinon si se pou pale sou Vis Minis yo pou krim trayizon, pou aksyon sivil y'ap f6 kont li. move koui gidon nan lajan leta, pou
vye abi oubyen pouvwa gwo pony6t, oswa Atik 190: pepi yon pwobl6m vini
pou nenpbt l6t krim osinon l6t f6t devan Hot Kou Lajistis, Ii f6t pou yo f6 nan travay yo. li kanpe sou kesyon an jouk li bout,
san li pa gade sou Iong6 dire season b) Manm Konsey Elektoral P6manan k6t Legislatif Ia. an, manm Kou Sipery6 d6kont, ch6f Kontansye Administratif Ia pou f6t grav yo TIT VI
f6 nan travay yoENSTITISYON KI ENDEPANDAN YO
ch) Jij yo ak ofisye Minist6 Piblik CHAP1T I
Kou Kasasyon pou move zak krimin6l KONSENAN KONSEY ELECTORAL PEMANAN
yo f6 nan travay yo.
d) Pwotekt6 Sitwayen an. Atik 191: Kons6y Elektoral-la,
san li pa pran 16d nan men p6sonn moun!) Atik 187: Manm Hot Kou Lajistis li anchaje pou li 6ganize epi kontwole yo va f 6 s6man sa-a youn apre l6t kou tout eleksyon k1ap f 6t toupatou an
sedans lan louvre: Ayiti, depi nan koumansman jouk tout
I 'Mwen leve, men mwen devan Bondye rezilta fin bay.
ak devan Nasyon-an m1ap f6 jijman- Atik 191-1: Kons6y-la va travay
an san paspouki, av6k tout mwen, kou sou pwoj6 lwa elektoral-la tou. Li
yon moun ki gen conduit li k16 ak men Ii lib. M'ap f6 jijman an selon fon va voye Ii bay Pouvwa Egzekitif-la
konsyans mwen ak nan.nan tout f6s pou li f6 tout sa ki neses&. konviksyon mwen''.
191-2: Konsey Ia va veye pou lis Atik 188: Hot Kou Lajistis Ia elektoral-la yo toujou alam6d. va f6 yon v6t sekr6 pami manm li yo. Si genven 50 pou 100 vwa plis yonn Atik 192: Konsby-la va genyen
ka dako, Ii va fome komite k1ap fouye 9 manm. Chak Asanble Depatmantal va
zo tout deki prevent af6-a. bay lis 3 non moun. Se landan-yo, yo
va chwazi manm Konsey-la.
Atik 188-1: Selon rap6 komite
a va f6, y'ap soti yon dekr6 pou pran Pouvwa Eg z6kitif Ia va chwazi
tout desizyon ki dwe pran. F6k gen 3 manm.
majority 2 ty6 nan manm Hot Kou Lajistis Ia ki vote bay konsantman yo pou sa.
Kou Rasasyon an va chwazi 3 manm.
Atik 189: Pou Hot Kou Lajistis
Ia kapab travay, f6k gen 2 ty6 nan Asamble Nasyonal Ia va chwazi,
manm Ii yo ki prezan. 3 manm.
No. 36-A Mardi 2R Avril 1987 LE MONMUR)) Xxv
Otorite-yo va f6 yon Jan pou chak Si yon manm ta bay demisyon li,
D6patman kapab genyen'yon reprezantan li dwe tann twazan si li ta vle kandida nan Konsey Elektoral-la. pou yon fonksyon ki mande eleksyon.
Atik 193: Pou yon moun kapab vini Atik 197: Tout reklamalsyon ki
manm kons6y Elektoral P6manan f6k: ta genyen, kit se 61eksyon ki ta lak6z
yo f6t, kit- se kont jan yo alike Lwa a) Li se ayisyen natif natal. Electoral -la,)kit se ta vyolasyon Lwa
Electoral laki lak6z sa, se s6l kons6y an) Li gen 40 an pou pi piti. ElektoraY P6manan ki gen dwa regle
sa, eksepte le se la lwa ki pou rapousib b) Li gen dwa sivil ak dwa politic yonn osinon plizy6 koupab devan tribunal. li epi li pa te janm kondane pou inove zak.
Atik 198: Si yon manm Kons6ych) Li genyen resikitans li si la ta mouri, si gen yonn ki bay demisyonli te responsab dirije lajan leta. li, si pou kelkeswa rezon-an ta gen
yon pla.s vid nan Konsey-la, F6k yo d) Li te nan peyi-a depi twazan ranplase li pou r6s tan ki rete-a, dapre anvan yo lonnen li. atik 112 la.
Atik 194: Mann Kons6y Elektoral Atik 199: Yon lwa va f ikse tout
P6manan yo lonnen pou nevan. Yo plap prensip pou 6ganize Kons6y Elektoral
kapab double. Yo p'ap kapab revoke- P6manan an epi ki fason pou li fonksyone. Yo.
Chapit II
Atik 194-1: F6k yo change yon ty6 nan KONSENAN LAKOU SIPERYE DEKONT AK
manm Kons6y-la chak twazan Manm yo KONTANSYE ADMINISTRATIF
va chwazi yonn nan yo k6m Presidan.
Atik 200: Lakou Sipery6 D6kont
Atik 194-2 Manm Konsey-yo va prete ak Kontansye Administratif, se yon s6man devan Kou Kasasyon anvan yo biwo ki okipe zaf6 finals ak zaf6 Koumanse travay. Men paw6l yo va di: administration. Li endepandan. Li oton6m.
Li anchaje pou ii f6 kontw61 ''Mwen s6mante m1ap respekte administration ak Kontw6l 16gal pou Konstitisyon-an ak tout dispozisyon tout res6t ak tout depans leta. Li lwa 61ektoral-la. Mlap f6 travay mwen responsab tou pou li f6 verify
av6k tout diyite mwen, tout libcte kontabilite oganis oton6m ak antrepriz mwen, ak tout patriotism mwen san leta yo. Se menm travay la tou li va patipri''. f6 pou antrepriz Kolektivite teritwa
yo.
Atik 195: Si yon manm Kons6y la 200--l: Lakou Sipery6 D6kont ak
ta rive f6 yon f6t grav nan travay kontansye Administratif la gen Otorite
li, Hot Kou Lajistis va jijeli. pou li jije alt6kasyon ki leve ant
leta ak kolektivite teritwa yo, ant 195-1: Se P6toprens Biwo Sentral Administrasyon an ak fonksyon6 piblik Kons6y Elektoral P6rnanan an tabli. yo, ant s&vis piblik yo ak moun y1ap Zbn travay li, se tout teritwa peyi- dirije yo.
a.
Atik 196: Manm Kons6y Elektoral Atik 200-2: Se s6l kou Kasasyon
P6manan pa kapab nan py6s fonksyon ki gen dwa blok6 desizyon Lakou Siperya! dirantan yo nan kons6y-la. D6kont pran.
XXV1
200-3: Lakou Sipery D6kont ak Atik 202: Anvan yo koumanse travay
Kontansye Administratif genyen 2 seksyon: yo, manm Lakou Sipery6 D6kont ak Kontansye Administratif yo va prete a) Se seksyon Kontw6l finals. s6man sa a nan men yon seksyon Lakou
Kasasyon:
an Se seksyon kontansye Administratif.
"Mwen s6mante pou mwen respekte
Atik 200-4: Lakou Sipery6 D6kont konstitisyon an ak tout lwa Repiblik
ak Kontansye Administratif la dwe la. M'ap f6 travay mwen ;vibk konsyans patisipe nan preparasyon bidj% tou. epi san foub. Mlap kondi bak mwen ak Yo f6t pou rele li mande li Kons6y tout diyite mwen" sou tout keksyon ki kons6ne lwa sou Atik 203: Se s6l devan Hot Kou
finals piblik yo. Yo ka f6 sa tout Lajistis manm Lakou Sipery6 D6kont
kons6nan tout pwoj6 kontra finansye ak' Kontansye Administratif yo kapab osinon kom6syal leta ladan yo tou. konpar6t pou f6t grav yo fb nan travay
Devwa li, se pou li f6 verifikasyon yo.
finals tout Administrasyon peyi a. Atik 204: Lakou Sipery6 d6kont
lan ak Kontansye Administratif la va
200-5: Pou moun gen dwa manm Lakou voye yon rap6 chak ane sou sitirasyon Sipery6 Dokont ak Kontansye Administra- finals peyi a bay k6 legislative la.
tif, f6k: Li va f6 konnen si depans piblik yo
a) Li ayisyen epi li pa te janm byen f 6t. Li gen 30 jou de16 apr6 premye bandoneon nasyonalite li. season legislative la louvre pou li
rem6t rapb-a.
an) Li gen 35 an pou pi piti.
b) Li gen resikitans li si li Atik 205: Lalwa a bay ki jan
te responsab dirije lajan leta. pou lakou DLkont 6ganize,, pozisyon
manm yo genyen epi fason pou biwo
ch) Li gen dipl6m lisans an dwa a mach6.
oubyen li se kontab ofisy6l osinon Cbapit III
li gen yon dipl6m etid Sip4ry6 nan Administrasyon piblikj nan Ekonomi oubyen Konsenan KOMISYON
nan Finans piblik. Konsilyasyon an
d) Li gen 5 ane esperyans nan Atik 206: Komisyon Konsilyasyon
yon Administrasyon piblik osinon nan an, se li yo f t pou rele pou li jije yon Administrasyon prive. altLkasyon ki leve ant Pouvwa Egzekitif
la ak pouvwa Legislatif la oubyen ant e) Li gen dwa sivil li ak dwa 2 branch Pouvwa L6gislatif la.
politic li.
Men kouman pou komisyon an f6me:
Atik 200-6: Tout moun ki kandida
pou yon plas konsa, li dwe depoze py6s a) Prezidan Kou Kasasyon an va
yo reklame li yo nan biwo lacbanm Senat6 Prezidan. Repiblik la dir6kteman.
an) Prezidan Lachan Senat6 yo Lacbamn Senat6 yo va chwazi dis va Vis Prezidan.
manm Lakou Siperya D( kont lan. Yo menm ant yo, yo va lonmen Prezidan an ak b) Prezidan Lacharn Depite yo
Vis Prezidan-an. va manm.
Atik 201: Yo la pou dizan epi ch) Prezidan Konsey Elektoral
YO pa kapab revoke yo. la va manm.
No. 36-A Mardi 28 Avril 1987 JX YONITEUR)) xxVH
d) Vis Prezidan Kons6y Elektoral Atik 211: Konse6y Iniv6site Leta
la va manm Ayiti dwe bay Konsantman teknik li
e) Prezidan Repiblik la va chwazi anvan Leta otorize moun louvre iniv6site
2 Minis pou manni. ak lek6l Sipery6 prive. F6k se ayisyen
plis ki gen k6b dey6 nan sa epi fok Atik 206-1: Lalwa va bay ki jan se yo menm plis tou ki pwofes6. Se
pou Komisyon Konsilyasyon an fonKsyone. sitou nan lang Cfisy6l peyi a lek6l konsa f6t pou yo anseye.
Chapit IV
211-1: Iniv6site ak lek6l Sipery6
Ofis Pwotekte Sitwayen prive oubyen piblik yo dwe bay yon
ens6yman valab, pratik ki kadre ak Atik 207: Gen yon Ofis ki kreye. macb, ak devlopman nasyon an.
Non li, se Ofis Pwotekt6 Sitwayen. Bi Ofis la, se chacbe pwoteje tout Atik 212: Yon lwa bay jan pou
kalite moun kont tout kalite abi yo kreye Iniv6site ak lek6l Sipery6 Administrasyon Piblik ka f6 yo sibi. Piblik epi prive yo. Li di ki kot6
pou yo plase yo ak ki jan pou yo fonksyoAtik 207-1: Tit sitwayen k'ap ne nan peyi a.
dirije Ofis la, se Pwotekt& Sitwayen. Prezidan Repiblik la, Prewzidan Lacbanm Atik 213: Yo kreye Akaderni Ayisyen.
Senate yo ak Prezidan Lacbanm Depite Li gen misyon pou li bay lang Krey6l
yo, se yo twa-a klap antann yo pou la jar6t pou li fikse epi pou li ba
yo chwazi li. Li la pou 7 ane. Li pa 11 tout mwayen lasyans pou li develop
gen dwa f6 yon dezy6m manda. n6mal.
Atik 207-2: Devan K61keswa tribunal Atik 213-1: Yo gen dwa Krey6 16t
li prezante pou li defann koz yon moun, Akademi tou. se san senk li dwe f6 sa.
Atik 234: Moun ki gen tit manm
Atik 207-3: Lalwa tabli tout Akademi yo, yo plap travay pou k6b,
kondisyon ak tout prensip pou fL% Ofis men pou lapatri. pwotekt6 Sitwayen-an fonksyone. Atil- 214-1: Lalwa bay jan pou
Chapit V 6ganize Akademi yo ak fason pou yo
f6 yo macbe.
KONSENAN INIVESITE, ARADENI KILTI
Atik 21-5: Tout riches akeyolojik
Atik 208: Tout moun lib f6 Ans6yrnan ak riches istwa peyi-a, tout rich6s sipery6. Se Iniv6site Leta Ayiti ki estil konstriksyon ki la pou f6 nou se Yon Iniv6site oton6m ak tout 16t sonie val6 dantan nou, tout ricb&s
lek6l Sjpery6 piblik epi lek6l Sipery kilti. nou ak ricb6s folk16 nou, tout priv6 leta rekon6t yo se yo ki gen bagay sa yo ansanm, se yo ki forr4 riches
dwa bay ans6yinan sa a. zansZ-t nou yo rnouri kite pou nou. Se
pout6t sa, leta f&t pou li pwoteje
tout rioniman nou yo. Kit tout vye mazi Atik 209: Leta dwe finance -rach tan lontan nou yo, kit tout plas kote ak devlopman Iniv6site Leta Ayiti ak zans6t nou yo te wennen 9WO batay
l6t lek6l Sipery6 Piblik yo. Pou 6ganize yo, kit tout plas nou yo ki gen gwo yo ak pou tabli yo, sa dwe f6t nan repitasyon kons, ve kin kwayans nou
sans devlopman rejyon yo. genyen ki soti Lafrik ginen dir&k.
Kit tout vye r&s bagay ansyen nou yo, Atik 210: Leta f6t pou 11 ankouraje yo tout n6t alawonn, yo anba pwoteksyon kreya syon sant Fech6cb. leta.
xxviii LF. NIONITEUR)> No. 36-A Mardi 28 Avril 1981
Atik 21-6: Lalwa bay pou cbak ka Atik 224: Labank Santral ansam
tout kondisyon espesyal yo pou asire av6k Minist6 Ekonord ak Finans, Se
pwoteksyon yo. yo ki tabli politic monet-6 nasyon an.
Tit VIl Atik 225: Oganis Fiblik Oton6m
nart ki genyen tout dwa 1i ak otonomi Konsenan Finans Piblik finals li, se li k'ap egz6se tout fonksyon Labank Santral ]a. Lalwa tabli Atik 21-7: Leta dekonsantre finals ki w6l I'ap okipe. Repiblik Ia. Se Minist6 sa Kons6neI ki plase pou dirije li. Pouvwa egzeki- Atik 226: Se Labank Santral Ia
tif Ia, nan t6t ansanm av6k Kcnsey s6l ki gen otorite pou f6 lajan papye Ent6depatmantal la, yo travay sou lwa ki s6vi nan peyi-a selon tit ii,
ki fikse konbe p6syon epi ki kalite deskripsyon Ii, chif I!., jan lajan
p6syon byen leta dispose pou chak ko dwe s6vi, jan lalwa vle li a, av6k
lektivite teritwa-a. dwa* pou Ii sikile sou tout teritwa
peyi-a n6t.
Atik 218: Tout enpo leta vle pran
sou ro.oun, f6k se yon 1 IV7a ki par6t pou Atik 227: Se an chapit, an seksycri
di sa. Kit se yon chay, kit se yon chak rrinist6 f6t pou li spare 1,i6j6
enpo pou yon depatman, pou yon komin, li prepare, epitou se atik apre atik
pou yon seksyon nominal, okenn moun yo dwe voLe bidj6 a. pa gen dwa tabli yo san konsartman kolektivite teritwa sa yo. Atik 227-1: Val6 F6b pou yo tire
cbak owa sou yon bidj6 pa gen dwa depase Atik 219: Yo pa f6t pou yo bay yon douzy6rp sou vaI6 total hidj6 ane
okenn rnourl, privil6i sou kesyon peye ajSE! S61 an desann) sa kapab rive ak.6z enpo. Se s&I lalwa ki gen dwa f6 ekseps- tr6sy6m mwa y'ap peye fonksyon6 ak yon sou kesyon erpo. Pou ogmante enpo, amplwaye yo k6m bonis. pou diwinye yo, pou retire k6k n6t, se lalwa s6l ki gen dwa tabli sa. Atik 227-2: Tout kont jener-al
yo n6t kons&rari res6t ak depans Pepiblik Atik 220: Okenn pansyon, okern .- Ia Jan lalwa tabli pou kontabiliterekonpans, py6s 6d, py6s sibvansyon a f6t, se s6l Minist& finals lan ki pa gen dwa tonbe sou do k6s leta si responsab sa.
se pa yon Iwa ki fikse yo.
Pansycn leta bay dwe n,ac:be av6k Atik 227-3: Yo va. voye bay 2 lacbanin
koub lavi-a. yo, ni kont general yo, ni bidj& atik
anvan yo pale a, ni rap6 kou Sipery Atik 221: Se s6l dj6b pwofese D6kont Ia, Minis Finans Ia gen del& ans6yman sipery6 ki gen aranjman espesyal 15 prer;ye jou sesycn Lachanm Legislatif Pou sa, men apa sa, lalwa defann yon Ia pou 1i founi py&s sa yo.
moun toucbe de (2) cb6k nan leta.
Li va f6 rrenn: bagay la pou 1i
Atik 222: I-alwa bay tout jan pou voye bilan ane-a ak rapb tout tiafik laian Lahank Santral ]a f6 epi rap6 yo prepare bidj& ak tou fason pou I yo e9zekite bidj6-a. tout 16t Font Leta ayisyen genyen.
Atik 227-4: Chak premye Oktbb,
Atik 2231 kou. Sipery6 D6kont lan se yon ane fisRal ki tanmen pou li ak Kontansye Administratif Ia ep! Ofis bout 3C sel-tanni. Bidj6-a, se yo ki la pou kontwole si yo respekte Iwa sou Bidi, ak kontabilite Atik 228: K6 Legislatif ]a va
piblik Ia. decide chak ane pou li:
No. 36-A Mardi 28 Avril 1987 LE INIONITEUR>> xxix
a klotire kont I es t ak kont F6k se pouvwa Egzekitif Ia k! apwouve depans leta pou ane Ri f6k osinon sist&m tretman sa yo, ni sibvansyon
pou 1.6t ane pase arwo yo. yo.
an) Vote tout biellj& general ]eta Atik 233: Pou yo kapab f6 bon
genyen pou cbak Yliriistc%. kontw6l tout tan sou depans piblik
yo va f6rre yon komisyon palmant6 nan 228-1: F erj yo pa gen dwa f6 o-kenn kourriansman chak season pou f6 travay chanjniari pou cgrnante yon I)jdj% si yo sa a. Yo va f6 v6t sekro pou moute pa di. ki jan y'ap f6 pou jwenn lajan komisyon-an,li va genyen 9 Depite epi anplis Ia. 6 Senat6. I-i anchaje pou li f6. i:ap6
sou jan Minis yo dirije lajan yo respon228-2: Yo pa gen dwa granted, sab, konsa, 2 Chanm yo va kapab bay ni diminye apweritrian fonksyorit- piblik Minis yo resikitans. Komisyon an gen yo si yo pa fo yon Iwa pou di sa. dwa rele 16t espesyalis b6 kote li
pou ede f 6 kontwbl Ia.
Atik 229: Jachanm Legislatif
yo gen dwa derefj,e travay toutotan TIT VIII
yo poke prezante ye dokiman atik anvan RONSENAN FONKSYON P113I.JR.
yo pale a.
Atik 234: Administrasyon piblik
Lachanrij yo gen dwa refize aksepte ayisyen se zouti leta genyen nan men rapb minis yo tou 16 yo pa gen py6s li pou li mete akI6 prison, ak sa Ii
pou p6m6t yo verify va16 lajan ki vle f6. Pou li garanti Administrasyon depanse. li ap bay bon randman, f6k se moun
serye ak moun kapab k'ap dirije li.
Atik 230: Pou yo kapab verify Atik 235: Fonksyon% yo ak anplwaye
ak pou yo tonbe dakb ak tout kont Adm i- yo, se scI sou 160 leta yo ye, yo f6t nistrasyon general yo epi pou yo rive pou yo respekte tout prensip ak tout
bay tout moun ki responsab lajan leta r6q conduit. lalwa fikse sou fonksyon
resikitans yo, f6k se dapre jan lalwa piblik Ia.
rrande li a sa dwe f6t.
At-ik 236: Lalwa bay jan pou div6s
Atik 231: Sizoka Lachann, Legislatif chapan.tAdministrasycn Piblik yo 6ganize yo, pou yon rezon k6lkonk, yo pa gen epi li bay presizyon 501) kondisyon
tan vote bidj6 yonn oubyen plizy6 depat- pou yo fonksyone. man P;Inistery6l anvan yo an vakansr se d&nye bidj6 Plinistl enterese yo Atik 236-1: Se sou baz aptitid,
ki v a rete an vig6 jouktan yo vote konpetans a k discipline lalwa fikse
nouvo bidi6 a.
r6gleiren pou fonksyon piblik yo rache. Epitou Ii bay garanti pou dj6b tout
Atik 233-1: Sizoka yo pa ta gen 11'our asire. tar) vote bidj6 Repiblik Ia akbz se te f6t Egzekit:if Ia, Prezidan Repiblik Atik 236:2 Fonksyon piblik, se
Ia va konvoke Lacharin Legislatif Ia yon kary& pou moun ki ladan li. Se
tousuit. Pou yon scsyon estra6din6. sou konkou pou moun anplwaye nan fonksyon Yo va vote bidj6 leta a s6Iman. piblik, oubyen se dapre 16t kondisyon
Konstitisyon ak lalwa prevwa sa dwe Atik 232: Tout 69anis yo, tout f6t. Se s6lman pou sa lalwa defann antrepriz oton6m yc, tout gwcup leta akl6, yo gen dwa revoke yon moun nan bay sibvansyon yo, kit se pou tout travay leta. Men k6lkeswa ka a, f6k bidj& yo, kit: se pou yen pat-i 1.)idj& se ch()f Kontansye Administratif Ia yo, se sou bidj6 espesyal ]eta yo ye. ki dwe f% revokasyon an.
XXX ) _-No. 36-A Mardi 28 Avril 1987
Atik 237: ronksyon6 Kary% Y6 Atik 244: Dewva leta, se pou
pa pou yon s6vis leta fiks. Men yo li veye pou chenn apwentman nan fonksyon
la pou tout s6vis yo n6t. Yo gen dwa piblik pa genyen tw6p may ant moun transfer yo nan nenp6t 16t travay ki nan t6t chenn nan ak moun ki nan leta. denye bout pwentchenn nan.
Atik 238: Tout fonksyon6 lalwa Tit IX
mande yo sa, yo gen trant jou fran
apre yo fin enstale nan yon travay, Kons6nan Ekonomi
pou yo declare devan tribunal sivil ak Agrikilti
kantite byen yo posed. Konmis6 gouv6nman an gen dwa pran tout mezi neses6 Atik 245: Leta garanti libLte
pou verify si deklarasyon an kadre ekonomik tout moun, depi se pa yon ak laverite. lib6te k1ap travay kont enter tout
sosyete a. Leta ap pwoteje antrepriz
Atik 239: Fonksyon6 ak anplwaye prive. L'ap travay pou yo kapab develop piblik yo gen dwa m ete, t6t yo ansanm ngn bon jan kondisyon pou ogmante riches pou yo defann dwa yo, depi yo pa depase nasyonal la dekwa pou li asire li gen Jimit lalwa prevwa. anpil moun k1ap benefisye riches la.
Atik 240: Okenn fonksyon osinon Atik 246: Leta ap ankouraje pou
responsablite politic pa kapab louvre moun andey6 ak moun lavil cache mete p6t kary adninistratif pou yon moun. asosyasyon pwodiksyon sou pye dekwa
Te w6t se plas minis, Vis Minis, plas POU YO f6 tout mwayen posib pou yo
ofisye minist6 piblik, deluge, Vis transfbine pwodui agrik6l yo. Leta ap deluge, anbasad6, plas sekret6 prive f6 sa pou ankouraje moun antreprenan prezidan repiblik la manm kabin6 minis, YO- Konsa, capital lajan peyi a va te met se plas direct?! general depatman ogmante pou p6m6t devlopman nasyonal
ministerial oubyen 6ganis oton6m, plas la pouse pi devan chak jou. manm kons6y administration, okenn plas
sa yo pa kapab louvre p6t kary6 adminis- Atik 247: Agrikilti se t6t sous
tratif pou yon moun. riches peyi a. Se 11 ki gaj tout alemye
popilasyon nasyon an. Se 11 tou ki
Atik 241: Lalwa gen sanksyon veritab gaj pwogr6 sosyal ak pwogr6 pou moun ki vo16 lajan leta ak pou ekonomik nasyon an.
noun ki vin rich nan f6 toulanmanch.
Fonksyon6 ki konnen zak konsa ap kom6t, Atik 248: Yo kreye yon 6ganis
se devwa yo pou yo mete ctorite ki lespesyal ki rele OEnstiti nasyonal
la pou sa yo okouran. ref6m agy6>). Li anchaje pou li ref6
tout chapprt zafLI t6 nan peyi a. Li
Atik 242: Yo kapab f6 div6s fason va mete yon x6f6m agrN soupye dekwa
pou chacbe pr6v sou yon rutoun ki vyole pou moun k1ap travay lat6 vre kapab lalwa. Yo kapab sipoze -sa sitou 16 jwenn t6 pou yo travay. Enstiti a
tren lavi yon noun depase apwentman va tabli yon politic agr6 k'ap vize li depi li antre nan travay li, ak pou f6 lat6 bay plis randman. Pou
mwayen li te genyen anvan pou li viv. sa, yo dwe travay pou f 6 t6 yo rive
wouze epi pou rive wenaje yo bay yo
Atik 243: Yon fonksyon6 ki koupab pwoteksyon. pou zak nou site nan atik anvar yo,
yo pa kapab pousib li lajistis siventan-' 248-1: La lwa fikse ki pi piti
gen tan pase. Dwa pou yo pousib yon ak pi gwo p6syon t6 moun ka genyen moun tanmen depi premye jou yo sispann pou li travay. li nan travay li osinon depi 16t koz
ki anpeche yo pousib li lajistis la Atik 249: Oblicjasyon leta genyen
sispann. se pou li kreye tout mwayen neses6
No. 36-A Mardi 28 Avril 1987 LF MONITEUR>> XXXI
pou lat6 riv6 bay anpil randman. Se pou Atik 255: Pou nou kapab rive pwoteje
leta kreye tout mwayen kominikasyon foro ki rete toujou yo epi fI gen plis konsekan pou transp6 danre yo kapab kote ki rebwaze, leta ap ankouraje f6t fasil ni andedan peyi a, ni aletian- Pou develop 16t f6m sous en6ji nou je. Se pou li tabli ekip noun pou genyen tankou f6s chal6 sol6y la, fos
bay kiltivat6 yo asistans teknik ak van an. asistans finals y'ap bezwen nan chak seksyon nominal yo. Atik 256: Obligasyon ki devan
leta, nan sans travay n1ap f6 pou nou
Atik 250: S61 ka ki kapab f6 pwoteje anviwon nou ak pou f6 levasyon popilasyon an sou sa, se pou li kreye
yo bay leta oubyen kolektivite teritwa jaden botanic, jaden zowolojik nan
ye dwa pou se yo menm s6l ki qen dwa k6k z6n peyi a.
sou yon pwodui se s6l si li nan enter tout sosyete a n6t. Yo pa gen dwa Atik 257: Lalwa bay tout kondisyon
bay yon noun patiki--e tout dwa sa ki egziste pou rive pwoteje tout b6t a. ak tout plant nou genyen pou yo pa
dispar6t. Li -yen sanksyon pou moun Atik 251: Depi se danre peyi-a rive ki v*ole prensip yo, f6t. an kantite pou tout noun kajwenn,
yo pa gen dwa antre ak yo sou teritwa Atik 258: P6sonn moun pa gen
nasyonal la, eksepte si genyen gwo lalwa antre sou t6 Ayiti ak vye dech6 ka ki mande sa. Se va rvenm bagay la oubyen vye r6s triyay, kblkeswa sa tou pou tou sa ki soti nan danre lat6. li ye a, ki soti aletranje.
Atik 252: Leta gen dwa anchaje Tit X
pou li pran Tesponsa-lite pou f6 fonksyone tout antiepriz ak tout s6vis Konsenan Lafanmi
ki konsekan anpil anpil pou lavi kondnote a. Leta gen obligasyon pou li Atik 259: Leta la Pou li bay laf anf6 sa sizoka etablisman sa yo menace mi, ki se potomitan sosyete a, tout dispar -t. pwoteksyon li nerite.
Yo va gwcupe antrepriz sa yo nan Atik 260: Tout fanmi alawonn,
yon s6l sist6m pou dirije yo. yo egal ego devan pwoteksyon leta f6t
pou li ba yo: Kit fanmi ki tabli nan Chapit II naryaj, kit fanmi ki pa tabli nan
naiyaj. Leta dwe cache bay tout fanm Xons nan Anviwon Fou ki akouche, tout timoun, tout vye granmoun tout 6d ak asistans y'ap bezwen.
Atik 253: Anviwon nou se z6n Atik 261: Lalwa ap garanti pwoteknatir6l kote popilasyon an ap viv. syon tout timoun. Se dwa tout timoun
Tout ajisman ki kapab f6 boulv6s pou manman yo ak papa yo renmen yo, nan lanati pou anpeche li fonksyone pou yo ba yo afeksyon, pou yo cache jan li dwe fonksyone, lalwa defann konprann timoun yo, pou yo ba yo tout zak konsa n6t. swen moral ak tout swen rriatery6l y1ap
bezwen.
Atik 254: Leta f6t pou li 6ganize
11 pou li f6 plas natirN1 nou yo prar, Atik 262: Pou garanti pwoteksyon
tout valc% yo merited. Li dwe ankouraje ak resp6 sou dwa lafanmi, pou di ki sa. Li dwe ba yo pwoteksyon epi f6 jan yo ka antreprann rech6ch pou dekouvri
wout pou tout moun gen mwayen ale vizite ki moUn ki papa yon pitit, yo va travay yo. pou yo mete sou pye yon k6d sou la fanmi.
XXXII ,, TY MONITEUR)> No. 36-A Mardi 28 Avrd 1987
Tout tribunal ak tout 16t 6ganis Atik 266: Men responsablite F6S
leta ki anchaje pwoteje dwa sa YO, Lane yo genyen sou kont yo: f6k yo louvre gratis pou tout klas moun n6t alawonn. a) Pwoteje peyi a kont menas
Tit XI 16t kote f6 li.
Kons6nan Lafos Piblik an) F?) siveyans tout fonty6 peyi
Atik 263: Lafos piblik se 2 f ()s a n6t, ni at6 ni sou lanmLl ni anl6.
spare ki f6me, 1i: b) Pote larnenf 6t bay lapolis
Se f6s Lame Ayiti ak f6s Lapolis. si li pa ase pou f6 travay li.
263-1: Py6s 16t k6 ame pa gen Pok se Pouvwa Egzekitif la ki
okenn dwa egziste sou teritwa nasyonal f6 demand lan. la. ch) Ede nasyon an sizoka ta gen
263-2: Nenp6t rnanm Laf6s Piblik, dezas natir6l ki frape nou.
moman y1ap anwole li, li dwe s6mante d) Anplis, tout responsablite
Pap toujou rete fid6l epi l'a,. respekte yb, yo gen dwa wande F6s I-arre yo f6 konstitisyon an ak drapo peyi k6k travay devlopman tou.
Cbapit I
Atik 267: Moun ki nan aktivite
Konsenan Fos Lame Yo milit toujou, yo pa kapab lonmen li
Atik 264: F6s larne yo gen div !s nan okenn 16t fonksyon piblik, s6f branch. Se f6s det6, f6s dem6, f6s si se pou li egzAe yon espesyalite
de16 epi s6vis teknik yo. pou yon tan pwovizwa.
F6s, Larne yo tabli pou yo garanti 267-1: Tout milit6 ki nan aktivite
sekirite teritwa 'Repiblik la ak pou militt toujou, si li vle patisipe nan li pa p6di yon pw6ly6m inenra. eleksyon k6m kandida, f6k yo mete li
an disponiblite oubyen retrete li k6m 264-1: Se yon ofisye general milit6 yon ane davans anvan piblikasyon ki f6t pou kournande f6s Lame yo an dekr6 electoral la. p6sonn. Tit li se ((Koumandan chof
f6s Larne Ayiti)). 267-2: Kary6militLI se yon pwofesyon.
Se yon nech6l moun moute bawo pa bawo. 264-2: Se pami Ofisye Jeneral Grad nan larne, kondisyon pou anwole, yo ki nan Aktivite milit6 toujou yo fason pou bay pwomosyon, manye pou
dwe chwazi koumandan cb6f fo' I amc ;zevokasyon, f6,t ak pou retrete manm yo. lame yo, se reglenan f6s lave Ayiti
ki fikse jan tout bagay sa yo dwe 264-3: Li lonm( pou twazan pase.
ki kapab rekournanse.
Atik 265: F6s Lane yo pa nan 267-3: S61 sa. ki f6 yo jije milit6
d6var tribunal milit6, se pou zak oubyen politic. Manm li yo pa gen dwa n3nan gwoup politic, ni nan pati politic. krim yo kom6t pandas lag6 osiron si Yo pa f&t pou yo pran pati pou okenn yo vycle discipline Trilit6 a. moun.
Yo pa gen dwa ni revoke yon nilitt%,
265-1: Men chak n-anm f6s lave ni mete li an disponiblite, ni ref6me gen dwa, egz4se dwa yo pou y1al vote li ni retrete, li anvan 16 san li Oa
dapre sa konstitisyon an prevwa. bay konsantman li.
No. 36-A Mardi 28 Avril 1987, LF MONUEUR) XXXIII
Sizoka sa ta rive f6t san konsantrnan Atik 271: Yo kreye yon lek6l
milit6 a, li gen dwa mete ka a devar. ak yon Akaderni Lapolis.
tribunal kons6ne a.
Lalwa tabli fason pou 6ganize
Atik 267:4:Grad Yon milit6 te li ak jan pou yo f6 li fonksyone. rive nan lame, se grad sa a Pap kons6ve tou pandas tout lavi li. Se s6l desizyon Atik 272: Lwa ki bay jan pou
tribunal ki gen pouvwa pou sa ki kapab f6 li p6di grad lr pou sa yo jije yc) 69anize f6s Lapolis yo, fason pou
milit6 a. yo fonksyone, kote pou yo tabli, se
lwa sa yo tou ki fikse prensip k1ap 267-5: Tout -. 1-it6 n6t, k6lkeswa dirije tout seksyon espesyalize nan grad li, leta f6t -)ou li ba yo asistans f6s Lapolis: sosyal ki kapab ga arti li sekirite matery6l yo. Tankou Administrasyon prison
yor SIvis Ponpye, s6vis
Atik 268: Nan sans yon S6vis Sikilasyon, Lapolis wouty46. Rech6ch sivik obligatwa k:i genyen pou gason krimin6l, S&vis Nakotik ak
ak pou fanm selon atik 52, 3 konstitisyon Antikontrebann.
an prevwa a, Fbs Larne yo ap patisipe nan bganizasyon ak kontwbl s6vis la Atik 273: Lapolis se bra lajistis.
pou ayisyen ki rive sou dizuitan yo. Li la pou li f 6 recb6ch sou tout vye
Lalwa bay jan pou rekritman f6t zak ki vyole lalwa ak tout krim ki
f It Pou, dekouvri koupab yo epi arete Li di konbe tan s6vis la dwe dire epi li tixse sou ki prensip pou li fonksyone. yo.
268-1: Nenp6t sitwayen gen dwa Atik 274: Selon kondisyon lalwa
genyen zarn lakay Ii pou lejitim defans ak konstitisyon an prevwa, ajan f6s li. F6k li f6 deklarasyon Lapolis piblik yo sou kont dwa sivil ak dwa li gen zam. penal 16 yo nan travay yo.
268-2: men p6sonn moun pa gen Tit XII
dwa sikile ak zarn san li pa genyen atorizasyon Cb6f Lapolis la renm pou DISPOZISYON JENERAL
yon motif valab. Atik 275: Administrasyon prive
268-3: F6s Lame yo, se yo s6l yo, kombs la va obs6ve jou cbomaj
ki gen dwa f6 zam ak minisyon pou lag6. f6t nasyonal yo ak f6t legal yo. Se yo menni s6l tou ki gen dwa f6 yo Atik 275-1: Men lis f6t nasyonal
antre nan peyi a, ni voye yo aletranje, ni s6vi ak yo, ni decide destinasyon yo:
yo. Se yo nenni tou ki gen dwa sou 1) Prernye janvye, se jou en
tout kalite matery-1-l pou lag6. depandans Nasyonal.
CHAPIT II
KONSENAN FOS LAPOLIS 2) De Janvye, se jou zans6t yo.
Atik 269: Lapolis se yon k6
ame. Li sou kont minist6 Lajistis. 3) Premye me, se f6t Agrikilti
Atik 269-1: Lapolis kreye pou ak f6t travay li garanti 16d piblik epi pou li pwoteje lavi ak byen tout sitwayen. Lalwa 4) Dizui me, se f6t drapo ak
fikse jan pou 6ganize lapolis epi f6t Iniv6site fason pou li tonksyone. 5) Dizui novanm, se aniv6sib Batay
Atik 270: Yo va lonmen kournandan v6ty6; Jou f6s Larne yo.
''ChLf f6s Lapolis la selon jan Konstitisyon an prevwa li-a. Li la 275-2: Lalwa va bay jou Ut legal
pou twazan. Li kapab rekournanse. yo.
xxxiv LF MONITEUR), No.36-A Alardi 28 Avril 1987
Atik 276: Asanble Nasyonal Ia Atik 279: Trant jou apre eleksyon
pa kapab ratify okenn trete, Py6s Prezidan Repiblik Ia, Ii va depoze
konvansyon, n i ak6 ent6nasyonal si nan biwo tribunal premye Enstans kote yo gen yon pati ki pa tonhe daplon li rete a yon kopi envant6 tout byen
ak Konstit4syon sa a. mobliye ak byen imobilye li posed.
F6k se yon kopi not& siyen ba li.
Atik 276-1: Se sou f 6m dehr6 Li va f6 sa tou 16 rnanda Ii bout. pou yo bay trete, konvansyon, Ak6
Ent6nasyonal yo ratify.
Atik 279-1: Prernye Mi-ni s Ian 5
Atik 276-2: Depi yo fin dah.6 Minis yo, Vis Minis yo, yo gen menn epi yo ratify trete osinon Ak6 obligasyon an tou. Yo gen del( 30
Ent6nasycnal Sou f 61-, konstitisyon jou apre enstalasyon yo epi 30 jou
an prevwa a, yo antre lapoula nan apre yo pa nan travay Ia pou yo f6 lwa peyi a tou Yo revoke tout Iwa sra.
ki kont yo menm 16 a tou.
Atik 277: Leta ayisyen gen dwa Ati k 280: Eksepte Pou ka
antre na. nenn6t kominote ekonomik konstitisyon an prevwa Ycl men apa 16t leta yo f 6me, depi se yon ak6 sa, yo pa gen dwa bay py6s manm gran
Map ankouraje devlopman ekoncriik k6 Leta yo okenn lajan fr&, ni. okenn ak devlopman sosyal Pepiblik Ayiti 16t domaj enter k6lkcnk sou tit travay depi se yon Ak6 ki pa gen anven ki --spesyal.
kont Konstitisvon an tou.
Atik 278: Yo pa gen dwa mete Atik 281: Apre eleksyon fini
okenn pli s ni okenn pati nan peyi nan peyi-a, leta va ranbouse yon pati a nan Etad Sy6j, eksepte si lag\ sivil nan depans tout pati oubyen gwoupman pete oubyen si yon f6s etranje ta politic yo f6. Ranbousman an va f6t
envayi teritwa nasycnal Ia. selon kantite v6t ye te jwenn nan
eleksyon an.
Atik 278-1: Papye Etad sy6j
Prezidan Repiblik Ia siyen an, fok 281-1: S61 pati politic ki valab
ni piemye Mlnis Ian, ni 16t Minis pou jwenn ranbousman sa-a, se sa yo
yo siyen li tou. F6k yo konvoke Asanble ki jwenn 10 pou 100 v6t sou kantite Nasyonal Ia trade pou li di mo pa moun ki vote nan tout peyi-a epi 5 li sou deklarasyon an. Pou 100 sou kantite moun ki vote
nan nivo depatmantal Ia.
Atik 276-2: Asanble Nasyonal
la nan t, t ansann avi -k pouvwa Eqzokitif TIT XIII
Ia, yo va a --- s d c gar: ntj. 1-i
nan Yonstitisyon ar, yo karjab rete KONSENAN AMANDMAN KONSTITISYON AN
anba kle nan z6n ki nan Etad Syc ,j
Ia. Atik 282: Pouvwa Legislatif Ia,
si yonn nan lachanm Vo oubyen pouvwa
Atik 278-3: Etad Sy6i Ia anile Egzekitif Ia f6 li pwopozisyon an,
si chak 15 jou Asanble Nasyonal Ia li gen dwa vini ak pr6v pou declare
pa vote renouvle li. yo kapab f6 k6k chanjman nan
konstitisyon an.
Atik 278-4: Diran tout Etad Syoj
Ia, Asanble Nasyonal Ia va travay 282-1 F6k deklarasyon an jwen n
an p6manans. api -2 ty manm nap chak Chanm yo.
.No.36-A Mardi 28 Avril 1987- KLE MONITEUR> xxxxi,
Se nan d6nye season Odin6 Legislati Atik 286: Tout ayisyen ki pranj
a pou deklarasyon an f6t. Yo dwe pibliye nasyonalite 1Z)t peyi pendant 29 an& ii toutsuit nan tout peyi a n6t. ki t I ap dewoule anvan 7 f evriye 1986
la, yo kapab reprann nasyonalite ayisyen Atik 283: Nan premye season pwochen yo av6k tout avantay lalwa bay. Yo Legislate a, Lachanrn yo va reyini gen dezan de16 pou yo f6 deklarasyon an Asanble Nasyonal pou yo koze sou an nan minist6 Lajistis.
amandman yo pwopoze a.
Atik 287: Men, pou eleksyon pwochen
Atik 284: Asamble Wasyonal la yo, f6k ayisyen an gen yon ane nan pa kapab f6t, ni li pa gen dwa pale peyi-a pou li kapab patisipe ladan
sou amandman konstitisyon si chak yo 16 nou considered ayisyen ki te Chann yo pa genyen 2 ty4 manm li oblige pati kont volonte yo oubyen
yo prezan. ak tout volonte yo.
Atik 284-1: si pa gen majority Atik 288: Pou pwochen eleksyon
2 ty6 nan rnanm ki vote yo ki dak6, k'ap vini yo, men ki jan manda 3 Senat6
Asanble Nasyonal la pa kapab pran pou chak depatman yo ap vini: okenn desizyon. a) Senat6 ki va genyen plis vwa
nan depatman li, Li va lonmen pou 284-2: Se apre enstalasyon nouvo sizan.
Prezidan ki moute a, amandrnan yo f6 an) Senat6 ki dezy6m nan depatman
a kapab antre an vig6. Men, k4lkeswa li, li va lonmen pou katran.
rezon an, Prezidan ki opouvwa 16 chanJman yo f6t la, li plap janm kapab b) Senat6 ki twazy6m nan, li
benefisye chanjman sa yo. va lonmen pou dezan.
Atik 284: 3: F6 referand6m pou Apre sa, yo va lonmen tout
Mande p6p ayisyen an otorisasyon pou Senat6 yo pou sizan.
f6 cbanjman nan Konstitisyonj bagay Atik 289: Pendan n'ap tann yo
sa-adefann kare bare n6t. f6me Konsey Elektoral Konstitisyon
Atik 284-4: Py6s cbanjmann nan sa a prevwa a Kons6y Nasyonal gouv6nman
Konstitisyon an pa f6t pou atake lespri an va Mete sou pye yonKons6y Elektoral demokrasi Leta ayisyen ki se yon leta pwovizwa 9 manm, li anchaje pou li
repibliken. travay sou lwa electoral pou eleksyon
k'ap vini toutsuit yo.
Tit XIV Men kouman Kolej 61ektoral la
DISPOZISYON PWOVIZWA ap f6me.
Atik 285: Kons6y Nasyonal 1) Pouvwa Egzekitif la va bay
Gouv&nman an, li va rete an fonksyon yon manm ki pa fonksyon6.
jouk li rive 7 fevriye 1988 ki se dat nouvo Prezidan an ap enstale anba 2) Konferans Episkopal la va
labany6 Konstitisyon sa a dapre sa bay'yonn. kalandriye electoral la prevwa.
3) Konsey Konsiltatif la va bay
Atik 285-1: Konsey Nasyonal yonn. Gouv6nman, nan reyinyon &v6k minis yof li gen oto rizasyon pran dekr6! 4) Kou Kasasyon va bay yonn
ki daplon ak konstitisyon an ki gen f6s lalwa annatandan Depite yo ak 5) Oganis Defans dwa moun yo
Senate yo antre an fonksyon anba pouvwa ki p'ap gen kandida nan eleksyon va konstitisyon sa-a. bay yonn.
xxxvi LE MONrrEUR* -No.36-A Mardi 28 Avril 1987
6) Kons6y IniviNsite va bay yonn k'ap poze kandidati yo a, li f6t pou
li veyatif pou tout moun respekte 7) Assosyasyon journals yo va dispozisyon sa-a.
bay yonn
Atik 293: Tout Dekr6 yo te pran
8) Kil Ref6me yo va bay yonn pou espwopriye byen imobilye moun
nan z6n lavil ak nan z6n andey6 Repiblik 9) Kons6y Nasyonal. Koperativ la nan avantaj leta oubyen 16t sosyete
la va bay yonn yo t1ap f6me sou 2 d6nye gouv6nman
ki soti pase yo, espwopriyasyon sa Atik 289-1: Nan Kenz6n apre p6p yo anile n6t si pou travay yo te pran
la fin ratify Konstitisyon an j Chak yo-a travay la pa te janm realize gwoup ki kons6ne yo va voye non noun diran dis ane ki soti pase yo.
yo chwazi pou reprezante yo a bay Pouvwa Egzekitif la. Atik 293-1: Tout moun ki te victim
pou' rezon politic pandas pery6d soti Atik 289-2: Sizoka gen gwoup 22 Okt6b 1957 pou rive 7 F6vrier 1986 ki pa voye reprezantan, Egzekitif n an I byen yo te sekestre osinon yo la va mete 16t moun nan plas vid yo. te f6 g-wo pony6t sezi yo, moun sa
yo kapab reprann byen yo devan tribunal Atik 289-3: Misyon Ko ns6y Elektoral ki plase pou sa. Demach legal dwe pwovizwa sa a va bout jou pwochen f6t prese prese nan ka sa-a.
Prezidan ki pase a pran fonksyon li.
Atik 294: Moun yo te bay vye
Atik 290: Mann Konsey 61ektoral kondanasyonavilisan pou rezon politic,
P6manan yo va f6 tiraj os6 pou konnen soti 1957 rive 1986, kondanasyon sa
kil6s nan yo ki la pou 9,6 et 3 ane yo pa kapab anpeche moun sa yo jwi
dapre jan yo prevwa renouvle yon ty6 dwa sivil. ak dwa politic yo.
chak kou.
Atik 295: Premye Prezidan p6pAtik 291: Diran 10 ane k ap vini la chwazi pou antre an fonksyon li
yo apre konstitisyon an fin pibliye, anba labany6 konstitisyon 1987 la,
moun ki plap kapab kandida nan okenn Prezidan sa-a gen otorizasyon pou
ele'zsyjn, atout sa p'ap ka anpeche li pran tout dispozisyon pandas sis
y( pousib yo lajistis pou yo prepare premye mwa li opouvwa-a pou li f6
move zak yo, se: tout ref6m li santi ki neses6 nan
tout Administrasyon piblik yo ak nan T6ut noun tout piblik la konnen, Majistrati a.
ki te pouse diktati-a tabli akoz tout eks yo t'ap f6 epi ki t1ap apiye TIT XV
li diran 29 ane yo.
An) Tout moun yo sisp6k ki te DENYE DISPOZISYON YO
f6 kout gidon piye lajan leta YO Atik 296: Tout K6d Lalwa oubyen
te ba yo dirije ak6i va16 f6tin yo many6l Jistis yotout lwa, tout Dekr6W6 YO genyen., Kelkeswa ep6k yo te lwa, tout Dekr6 ak Arete yo ki an
an fonksyonan. vig koulyeya, yo tout n6t rete tennfas,
b) Tout noun r&1 pop la denonse depi yo pa depaman ak Konstitisyon
ki te konn kraze prizonye politic sa-a. 16 y1ale arete yo epi ap f6 ank6t sou yo osinon noun ki te assasinen Atik 297: Tout Lwa, tout Dekr6moun pou politic. Lwa, tout D4kro ki f6 gwo pwoj6 pou
koupe sou k6d dwa ak lib6te fondalnatal Atik 292: Kons6y Elektoral sitwayen, yo tout n6t, yo kaba. men pwovizwa aki ancbaje resevwa lis moun kbk nan yo:
No.36-A Mardi 28 Avril 1987- U. MONITEM) XXXVIT
a) D6kr6 Lwa 5 Sektanm 1935 Ia M. Danel Anglade
sou Sipestisyonj M. Yvon Auguste
M. Karl Auguste
M. Richard Baker
an) Lwa 2 dawout 1977 Ia ki tabli M. Jean Adler Bassin
Tribunal Sekirite leta; Me Fresnel Belizaire
Me Rigaud Th. Bois
Me Nyll Calixte
Me Hugo Charles
b)Lwa 28 jiy6 1975 Ia ki mete Me. Clavaroche Chenrenfant
z6n vale latibonit Ia sou eksepsyon- Me Alcan Dorm6us
Me Cbantal Hudicourt Ewald
Me Rotchild Frayt-,ois
cb)'Iwa 29 Avril 1059 Ia ki kondane M. Rick Garnier
tout doktrin ki sot! nan peyi etranje) Me Reynold Georges
me Antoine Gilles
Atik 298: Konstitisyon sa-a, Dr Georges Greffin
M. Alexis C. Guerrier
yo gen deI6 15 jou pou yo pibliye M. Louis Dominald Guerrier
li apre pbp-la fini ratify li nan Me Athanase in-Louis
Referandbm nan. L'ap antre an vig6 M. Julio Larosili6re
depi menm jou li par6t nan Monit6, M. G4rard M. Laurent
Journal Ofisy6l Repiblik Ia. M. Jean Abraham Lubin
Me. Frangois R Magloire
M. Volvick Mathieu
Sa pase 10 Mas 1987, sou 184 Me Justin M6zile
y6m ane apre endependans, nan Pa16 Me Barbant6s Moussignac
Legislatif P6toprens, Biwo Asanble Me Menos Ovide
Konstitiyant Ian. M. Franck Paulche
M. Gustave Pierre Louis
Me. G6rard Romulus
Me Emile Jonassaint M. Gary Sajous
Pr6zidan Asanble Fonstityant Ia Me Michel F61ix Sapini
M. Eddy St-Pierre
M. Jacques S6ide
Me Jean Suplice M. Jean Edmond Tida.
Vis Presidan M. Serge Villard
M. Apollon Israel
Asanble Konstitiyant Ia Me Wilbert Joseph
M. Guy Latortue
M. Lavelanet Lindor
M. Jean L6onidas Lucien
Sekret6 yo Me Jean Mainville
Dr Georges Michel
Me Justin Obas
Me Thal !s Paul
Madanm Bathilde Barbancourt M. Pierre Th. Pierre
M. R6ginald Riboul
M. Jacques St Louis Dr Louis Roy
M. Benoit Sanon
Me Gracia Saint Louis
Me Raphael Michel Adelson M. Pierre Saint R6my
Me. Marc Semervil
Manm YO: M. Eccl6siaste Valcin
XXXVIII, IX MONITEUR)) No.36-A Mardi 28 Avril 1987
Konstitisyon sa a pase devan p6p la. Li bay dizon li sou li. Li ratifyeli jou 29 mas 1987 la. Nan non R6piblik la, Kons6y Nasyonal. Gouv6nman an pase lod pou yo mete so Repiblik la anba Konstitisyon an, pou yo enprime li,
pibliye li epi mete ii an mach.
Lod la soti nan Pa16 Nasyonal P6toprens, jou 21 avril 1987, sou 184 yem
ane apr6 Endepandans.
Lyetnan-Jeneral FADIH Henri Nampby, Prezidan
General Brigad.FAD'H Williams Regala, Manm,
M6t Luc D. Hector, manm
Manm Kabin6
General Brigad FAD'H Williams Regala Minis Entery6 ak Defans Nasyonal.
M6t Fransois Saint-Fleur Minis Lajistis, Jacques Lorthe Minis Enf6masyon ak K6dinasyon, kolon6l FAD'H Heard Abraham, Minis Af6 etranj6 ak Af6 relijyon Leslie Delatour, Minis Ekonomi ak Finans M6t Frangois G4rard C. Noel, Minis Af6 Sosyal, Mario Celestin, Minis kom6s ak endistri Patrice Dalencourt, Minis Edikasyon Nasyonal, Lajen6s ak Esp6. Agwon6m Gustave Menager, Minis Agrikilti, resous Natir6l ak Devlopman Riral. Lyetnan Kolonel (SS)FAD'H Dokt6 Jean Verly, Minis Sante Piblik ak Popilasyon. Kolon6l FADIH, Enjeny6 Jacques Joachim, Minis Travo Piblik, Transp6 ak Kominikasyon.
Jacques Vilgrain. Minis San P6tf6y
Presses Nationales dHaiti -Rue Ham merton Killick no. 233 Boz'te Postale 1746 -Port-au-Prince, Haiti, GrandesAntilles
|
